Έκθεση αν-ίδεων - Σταθερά στο δρόμο της δεκαετίας του ΄60

Τα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας στις φετινές Πανελλαδικές Εξετάσεις των ΓΕΛ και ΕΠΑΛ χαρακτηρίστηκαν με τα γνωστά στερεότυπα «εύκολα και βατά», χωρίς βαθύτερες κρίσεις και προβληματισμούς από την πλειονότητα των ΜΜΕ. Την ίδια ώρα η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας χαρακτήριζε το θέμα των ΓΕΛ «αρκετά έξυπνο και καλό και επίκαιρο και στη δύσκολη στιγμή η φιλία είναι πολύ σημαντικό πράγμα». Τονίζοντας υποκριτικά ότι «εμείς δεν επεμβαίνουμε» στην επιλογή του, ενώ είναι φανερό ότι οι επιλογές προσώπων και η συγκρότηση της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων γίνονταν και γίνονται, κυρίως, με κομματικά κριτήρια και δίνονται γενικές κατευθύνσεις ανάλογα με τη συγκυρία για τις επιλογές των θεμάτων.
Οι υποψήφιοι των ΓΕΛ εξετάστηκαν σε κείμενο από το δοκίμιο του Παπανούτσου από το βιβλίο «Πρακτική φιλοσοφία» που αναφέρεται στη φιλία. Μάλιστα οι θεματοθέτες της «Έκθεσης αν-ίδεων» δεν έκαναν τον κόπο, να ρίξουν μια ματιά στα πρόσφατα θέματα των Πανελληνίων Εξετάσεων. Έτσι το κείμενο που δόθηκε προερχόταν από το ίδιο δοκίμιο του Ευ. Παπανούτσου που είχε δοθεί στις Πανελλαδικές Εξετάσεις Ημερήσιων και Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α΄) και Μαθημάτων Ειδικότητας Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Β΄) την Τρίτη 22 Μαΐου 2012. Πρόκειται για το δοκίμιο με τίτλο «Η Φιλία» που ξεκινούσε με την ίδια παράγραφο και συνέχιζε με διαφορετικό απόσπασμα και στο τέλος είχε δυο κοινές παραγράφους.
Ένα δοκίμιο γραμμένο τη δεκαετία του 1960 (1966 -67) που δε συνδέεται με τις σημερινές συνθήκες και κυρίως τη σχέση των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης/Διαδικτύου με τη φιλία που είναι και το δεύτερο ζητούμενο στην παραγωγή λόγου. Εκφράζει μια ιδεαλιστική άποψη που επικεντρώνεται σε μια ατομική θεώρηση της φιλίας, χωρίς να αναφέρεται στις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που διαμορφώνουν τις αξίες και τους όρους ζωής, επομένως και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Χωρίς βέβαια να δίνει ουσιαστικά στοιχεία προβληματισμού στους υποψηφίους γενικότερα και ειδικότερα για να αναπτύξουν το θέμα έκθεσης.
Η φιλία εξετάζεται «φιλοσοφικά» ως αφηρημένη έννοια ξεκομμένη από τις κοινωνικές συνθήκες που την καθορίζουν. Ώστε να μην υπάρχει ένας βαθύτερος προβληματισμός για το πώς η οικονομική και κοινωνική οργάνωση επηρεάζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις. Έτσι οι μαθητές καλούνται να γράψουν τα «χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας» στη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία που στο βωμό του κέρδους διαμορφώνονται σχέσεις εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και αλλοτριώνονται οι διαπροσωπικές σχέσεις.
Με ένα κακοδιατυπωμένο  δεύτερο ζητούμενο που προκαταλαμβάνει τη σκέψη των μαθητών ζητείται από τους μαθητές να εκφραστούν θετικά - καταθέτοντας τη δική τους «άποψη» - ως προς τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης /διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας. Ανεξάρτητα αν ενδείκνυται μια διαλεκτική απάντηση με αναφορά στον θετικό και αρνητικό ρόλο των μέσων. Τα Μέσα, βέβαια, λειτουργούν ως ιδεολογικοί μηχανισμοί της καπιταλιστικής κοινωνίας που συμβάλλουν στην αναπαραγωγή της και στην ολόπλευρη αλλοτρίωση του ατόμου. Στη σημερινή τους μορφή και παρά τις όποιες δυνατότητες τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν εξυπηρετούν την αυθεντική επικοινωνία και την ανάπτυξη ουσιαστικών δεσμών, αλλά λειτουργούν ως αποτελεσματικά μέσα χειραγώγησης.
Τα θέματα της Ν. Γλώσσας εκθέτουν ανεπανόρθωτα την Επιτροπή Εξετάσεων, όπου φαίνεται να λειτουργεί στης ασχετοσύνης το σκοτάδι. Πρώτα από όλα γιατί συνεχίζουν να επιλέγουν θέματα με βάση την αναχρονιστική και ιδεολογικά μονομερή αντίληψη των προηγούμενων χρόνων. Επιλέγουν κλασικούς, αλλά ξεπερασμένους - όσο έγκριτοι και αν θεωρούνται - δοκιμιογράφους καταδυναστεύοντας τις εξετάσεις και τη διδασκαλία του μαθήματος με αναχρονιστικές και συντηρητικές απόψεις αποστεώνοντας ακόμα περισσότερο το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας που υποφέρει στην προκρούστεια κλίνη της κυρίαρχης ιδεολογίας με επικίνδυνες περιπλοκές για την πνευματική συγκρότηση και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών που υποτίθεται ότι είναι ο στόχος του. Παράλληλα αποφεύγονται κείμενα και θέματα που αναφέρονται στα μεγάλα προβλήματα της εποχής που συνδέονται άρρηκτα με την βαρβαρότητα της καπιταλιστικής κοινωνίας, άρα το μήνυμα είναι οι μαθητές ας περιορίσουν ή και να μην έχουν ενδιαφέρον προς αυτά.
Από την άλλη επιδιώκεται από τον τρόπο εξέτασης και βαθμολόγησης του μαθήματος οι μαθητές στην έκθεση να μην εκφράζουν, συνήθως, τις προσωπικές τους απόψεις, αλλά αυτές που πιστεύουν ότι θα είναι αρεστές στους βαθμολογητές. Για αυτό και οι περισσότεροι αναπαράγουν «κοινά αποδεκτές απόψεις και ιδέες». Η Έκθεση μετατρέπεται σε προνομιακό μάθημα αναπαραγωγής και εμπέδωσης της κυρίαρχης ιδεολογίας. Με αποτέλεσμα να  καταπνίγεται ο αυθορμητισμός και να εθίζονται οι μαθητές στην ανειλικρίνεια και την υποκρισία. Ακόμα περισσότερο ναρκώνεται η κριτική σκέψη και παθητικά γίνονται αποδεκτές οι υποτιθέμενες «αιώνιες και γενικού κύρους αλήθειες», ενώ παράλληλα διαμορφώνονται ανελεύθερες προσωπικότητες. Άλλωστε σ' αυτό συντείνει συνολικά η λειτουργία του εξεταστικοκεντρικού σχολείου.
Η άσκηση κατανόησης του κειμένου που μέχρι πέρυσι ζητούσε από τους μαθητές την ανάπτυξη παραγράφου, ήταν, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά,  Σωστού - Λάθους που μπορεί να χαρακτηρίζεται εύκολη για τους μαθητές, αλλά αποτελεί δείγμα εκπαιδευτικού λαϊκισμού που οδηγεί στην από - μόρφωση. Προφανώς οι θεματοθέτες δεν αναπνέουν. κιμωλία και άσχετοι με την εκπαιδευτική πραγματικότητα υποβαθμίζουν την έκθεση επιδιώκοντας να την τυποποιήσουν ακόμα περισσότερο. 
Τι αλήθεια μπορεί να προκύψει για την αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή, αν αντιστοιχίσει σωστά το Σ ή Λ στη θέση του «σωστού» ή του «λάθους»;  Τι ελέγχεται, όμως, με αυτού του τύπου τις ερωτήσεις; Θραύσματα γνώσεων, ενώ εξασθενεί η καλλιέργεια της γλωσσικής έκφρασης και της οργάνωσης του λόγου.
Μια σημαντική «λεπτομέρεια» στις ερωτήσεις της Ν. Γλώσσας για τα ΕΠΑΛ αποδεικνύει ότι οι θεματοθέτες του Υπουργείου Παιδείας είναι εκτός . θέματος και έξω από την πραγματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας στο Λύκειο αγνοώντας και τις πιο βασικές γνώσεις του σχολικού βιβλίου για τους τρόπους πειθούς. Η διατύπωση μιας συγκεκριμένης ερώτησης, της Β2β, είναι όχι απλά ανακριβής ή κακοδιατυπωμένη, αλλά προδίδει άγνοια. Διότι στην τρίτη παράγραφο δεν υπήρχαν δύο τρόποι πειθούς, αλλά ένας, η Επίκληση στη Λογική. Οι τρόποι πειθούς αποτελούν βασικό κεφάλαιο της εξεταστέας ύλης. Η συγκεκριμένη άσκηση έχει βαθμολογική σημασία, διότι η σωστή απάντησή της εξασφαλίζει 8/100 μονάδες, δηλαδή περίπου το 10% της συνολικής βαθμολογίας στο μάθημα. Και όχι μόνο αυτό. Στη Β2α ερώτηση σύμφωνα με τις ενδεικτικές απαντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής ζητούσαν από τους μαθητές να επισημάνουν, κάτι που δεν υπήρχε! Οι μαθητές δηλαδή έπρεπε να γράψουν ότι η πέμπτη παράγραφος δεν έχει πρόταση - κατακλείδα.
 
Από την άλλη στις ερωτήσεις για τους υποψήφιους των ΓΕΛ δεν υπήρχε για μια ακόμα χρονιά ερώτηση από το θεωρία του σχολικό βιβλίου, ενώ ολόκληρη η εκπαιδευτική διαδικασία σε όλη τη χρονιά βασίζεται στη διδασκαλία του. Και μάλιστα τακτικά καλούνται οι διδάσκοντες να αναφέρουν μέχρι ποια σελίδα του βιβλίου έχουν διδάξει. Ο κόπος των εκπαιδευτικών και πιο πολύ των μαθητών να μάθουν τη θεωρία του σχολικού βιβλίου πετιέται στο καλάθι των αν-ίδεων της Επιτροπής των Εξετάσεων.