Ολυμπιακοί αγώνες και αθλητικά ιδεώδη

Οι μύθοι για το «αρχαίο πνεύμα αθάνατο» κυριαρχούν παρόλο που η ιστορική έρευνα έχει συμβάλλει στην απομυθοποίηση. Οι αθλητικοί αγώνες της αρχαιότητας είχαν –εκτός από τα θετικά- και τα αρνητικά της εμπορευματοποίησης και του ανταγωνισμού.  Από τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες, όταν ακόμη και πριν το 752π.Χ. οι Αθλητές δεν αγωνίζονταν για τον «κότινο» μόνο, αλλά για υλικά οφέλη. Ο νικητής «αποκτά θέση τιμητική στους αγώνες, σιτίζεται με δημόσια δαπάνη και παίρνει ένα πολύτιμο δώρο» (Ξενοφάνης). Και ο μεγάλος τραγικός, ο Ευρυπίδης τόνιζε: «Από τα χίλια μύρια κακά που υπάρχουν στην Ελλάδα δεν υπάρχει χειρότερο από τη φάρα των αθλητών».
Δεν είναι μόνο τα υλικά οφέλη αλλά και η χρήση κάθε αθέμιτου μέσου για επικράτηση. Χρηματισμός και διαφθορά σφραγίζουν πολλές αθλητικές επιτυχίες. Είναι γνωστό ότι οι Ζάνες (πληθυντικός αριθμός του ονόματος Ζευς) ήταν τα αγάλματα που φτιάχνονταν από τα πρόστιμα που πλήρωναν όσοι έκαναν λαθροχειρίες. Γράφει χαρακτηριστικά ο Φιλόστρατος «Αυτή λοιπόν η τρυφηλή και ακόλαστη ζωή οδήγησε πολλούς αθλητές σε παράνομες πράξεις για χάρη των χρημάτων. Τους έκανε να πουλούν και να αγοράζουν τις νίκες». Και ο Γαληνός προφητικά σαν να αναφέρεται στο ντόπινγκ κατηγορεί τους γυμναστές ότι «φουσκώνουμε σάρκες και αίμα» τους αθλητές.
Στην εποχή μας ο αθλητισμός  αντανακλά τα χαρακτηριστικά της εμπορευματοποίησης των πάντων, της στυγνής εκμετάλλευσης, της υπαγωγής κάθε ανθρώπινης αξίας στην υπηρεσία του κέρδους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες μετατρέπονται σε μια μεγάλη φιέστα από την οποία κερδίζουν δισεκατομμύρια δολάρια οι πολυεθνικές. Σύμφωνα με τον οίκο Moody’s η διοργάνωση στο Ρίο έφτασε στο τεράστιο ποσό των 4.9 δις ευρώ που καλείται να πληρώσει ο λαός της Βραζιλίας, ενώ ταυτόχρονα η κυβέρνηση καταφεύγει στη βία για να καταστείλει τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν στη χώρα των 11.400.000φτωχών. Στη χώρα που το 12% των κατοίκων δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ το 71% των μαθητών, 10 με 18 ετών, έχουν μείνει πίσω στο σχολείο.
Από την άλλη η «δικτατορία του αποτελέσματος» και η «ποσοτικοφρένεια» που χαρακτηρίζει τον πρωταθλητισμό αντανακλάται παντού. Από τις σχολικές αίθουσες που έχουν μετατραπεί σε αρένες εξεταστικού ανταγωνισμού με αποτέλεσμα οι μαθητές να ντοπάρονται με κάθε τρόπο μέχρι το ντοπάρισμα εργαζομένων για επιδόσεις και αποτελεσματικότητα. Το «citius, altius, fortius» (ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα) το σύνθημα των Ολυμπιακών Αγώνων δεν μπορεί να καλύψει τις γνήσιες ανθρώπινες ανάγκες, αλλά ταιριάζει με τον πρωταθλητισμό των υπερανθρώπων αθλητών και τις προδιαγραφές μιας ανταγωνισμικής κοινωνίας που συνθλίβει τον άνθρωπο.
 
*Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης», αρθρογράφος στο «ΕΘΝΟΣ» και μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά