Το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο: Επιπτώσεις και Διπλωματικά Αντίκτυπα στη Μεσόγειο
Πώς μια διμερής συμφωνία επαναχάραξε τον γεωπολιτικό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί εδώ και δεκαετίες πεδίο στρατηγικών ανταγωνισμών, οικονομικών συμφερόντων και διπλωματικών διεκδικήσεων. Η υπογραφή του τουρκο-λιβυκού μνημονίου συνεργασίας τον Νοέμβριο του 2019 αποτέλεσε καταλύτη εξελίξεων που επηρέασαν άμεσα τις ισορροπίες ισχύος στην περιοχή, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Το Περιεχόμενο της Συμφωνίας
Η συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης περιλαμβάνει δύο βασικά σκέλη:
- Οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ): Η συμφωνία προβλέπει χάραξη θαλάσσιων ορίων μεταξύ των δύο χωρών, παρακάμπτοντας ελληνικά νησιά, όπως η Κρήτη και η Ρόδος, και αναγνωρίζοντας πλήρη θαλάσσια δικαιώματα στην τουρκική και λιβυκή ακτογραμμή.
- Στρατιωτική και αμυντική συνεργασία: Το μνημόνιο επιτρέπει την αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού, προσωπικού και τεχνικής υποστήριξης από την Τουρκία προς τη Λιβύη.
Τα Στρατηγικά Κίνητρα
Η Τουρκία: Αναθεωρητική στρατηγική («Γαλάζια Πατρίδα»): Στόχος είναι η αμφισβήτηση του ισχύοντος καθεστώτος θαλάσσιας δικαιοδοσίας.
Ενεργειακή διπλωματία: Η συμφωνία δίνει στην Τουρκία πρόσβαση σε πιθανούς υποθαλάσσιους ενεργειακούς πόρους.
Αντιπαράθεση με τον αγωγό EastMed: Το μνημόνιο επιχειρεί να μπλοκάρει τα σχέδια του αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ.
Η Λιβύη (GNA):
Αναζήτηση πολιτικο-στρατιωτικής υποστήριξης: Η Τουρκία αποτέλεσε στρατηγικό εταίρο στη μάχη κατά των δυνάμεων του Χαφτάρ.
Διεθνής νομιμοποίηση: Το μνημόνιο ανέβασε τη διπλωματική ισχύ της GNA στην παγκόσμια σκηνή.
Διεθνείς Αντιδράσεις και Περιφερειακές Εξελίξεις
Ελλάδα: Χαρακτήρισε τη συμφωνία παράνομη και υπέγραψε άμεσα συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο (Αύγουστος 2020), ως απάντηση.
Αίγυπτος, Γαλλία, Κύπρος: Καταδίκασαν την τουρκο-λιβυκή συμφωνία ως παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Ευρωπαϊκή Ένωση & Ηνωμένες Πολιτείες: Δήλωσαν πως η συμφωνία δεν έχει νομική ισχύ χωρίς τη συγκατάθεση της λιβυκής Βουλής.
Επιπτώσεις στη Σταθερότητα της Μεσογείου
Η συμφωνία ενίσχυσε τη ρευστότητα και την αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Προκάλεσε: Αύξηση εντάσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με ναυτικές αποστολές, NAVTEX και στρατιωτικές ασκήσεις.
Δημιουργία περιφερειακών μπλοκ, όπως ο ενεργειακός φόρουμ EastMed Gas Forum και Νομικά ζητήματα διεθνούς δικαίου, καθώς αμφισβητείται η εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS), στο οποίο η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος.
Το Συμπέρασμα?……..Το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο δεν αποτελεί απλώς μια διμερή συμφωνία, αλλά ένα εργαλείο γεωπολιτικής επιρροής. Αναδεικνύει τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου ως πεδίου ανταγωνισμών και δείχνει πώς η ενέργεια, το δίκαιο της θάλασσας και οι στρατιωτικές συμμαχίες διαμορφώνουν τη διπλωματία του 21ου αιώνα. Η συμφωνία εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς για τη μελλοντική πορεία των σχέσεων Ελλάδας–Τουρκίας και των περιφερειακών ισορροπιών.
Ειρηναίος Μανέτας
Συντονιστής στην Γραμματεία Παραγωγικών φορέων και Επιχειρηματικότητας Ν.Δ
ΦΩΤΟ@ΡΕΝΟΣ ΜΑΝΕΤΑΣ
