Με αφορμή ένα συνέδριο για τη «θεωρία του Κεφαλαίου» το 1958, στην Κέρκυρα

Το ετήσιο συνέδριο της International Economic Association του 1958 διεξήχθη στην Κέρκυρα. Είχε ως θέμα τη «Θεωρία του Κεφαλαίου». Η επιλογή της Κέρκυρας είχε πίσω τις ενέργειες του βουλευτή και βιομήχανου Θεόδωρου Δεσύλλα. Για τις εργασίες του συνεδρίου, που κράτησαν 8 ημέρες (4-11 Σεπτεμβρίου), διατέθηκαν οι χώροι του ξενοδοχείου Corfu Palace.

Στις συζητήσεις έλαβαν μέρος οικονομολόγοι διεθνούς φήμης (άλλοι με εισήγηση και άλλοι με παρεμβάσεις). Ανάμεσά τους o Έρικ Λίνταλ από το Πανεπιστήμιο της Ουψάλα o Πιέρο Σράφφα, ο Ε. Α. Ρόμπινσον και ο Νίκολας Κάλντορ, όλοι από το Κέιμπριτζ της Αγγλίας, ο Τιμπόρ Μπάρνα από το Βρετανικό Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών, ο Τζον Χικς από την Οξφόρδη (Νόμπελ 1972), ο Πολ Σάμιουελσον (Νόμπελ 1970), ο Ρόμπερτ Σόλοου (Νόμπελ 1987) και ο E. D. Domar σε κάθε περίπτωση από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Από την Ελλάδα συμμετείχε ο Δημήτριος Δελιβάνης (ΑΠΘ) και η Μαρίνα Γουδή (ΕΚΠΑ, Τράπεζα της Ελλάδος). Ο Ξενοφών Ζολώτας, παρά τις αρχικές προθέσεις, δεν κατέστη εφικτό να παραστεί.

Τα πρακτικά, που κυκλοφόρησαν το 1961 με τον τίτλο Lutz, F. A. – Hague, D. C. (eds), The Theory of Capital, είναι διαδεδομένο να αποκαλούνται The Corfu Conference. Η συζήτηση δεν ήταν νέα και είχε ασφαλώς συνέχεια. Είχε προηγηθεί η καλά θεμελιωμένη κριτική της Τζόαν Ρόμπινσον στην νεοκλασική θεωρία του κεφαλαίου και ακολούθησαν ανάλογες διαπιστώσεις του Πιέρο Σράφφα. Η Κέρκυρα ήταν ένα στιγμιότυπο της λεγόμενης CCC (Cambridge Capital Controversies), όπως ονομάστηκε σχηματικά η διαμάχη των δύο Κέιμπριτζ, που είχε ρίζες στο Μεσοπόλεμο. Πρωταγωνιστές ήταν καθηγητές από το Κέιμπριτζ της Αγγλίας και από το Κέιμπριτζ των ΗΠΑ (βόρεια της Βοστώνης όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και το ΜΙΤ).

Το συνέδριο της Κέρκυρας κατεγράφη με αλλεπάλληλα ρεπορτάζ στον τότε τοπικό τύπο (Κερκυραϊκά Νέα, Τηλέγραφος, Ελευθερία), ο οποίος στο σύνολό του είναι εξαιρετική πηγή σε θέματα ιστορίας (και, οπωσδήποτε, η πλήρης ψηφιοποίησή του θα αποτελέσει πολύτιμη ερευνητική παρακαταθήκη). Η αναδημοσίευση και ο σχολιασμός ορισμένων πληροφοριών για το παραπάνω συνέδριο θα μπορούσε να συνδεθεί με πολλά και ποικίλα ερωτήματα. Ένα από αυτά είναι το περιεχόμενο της συζήτησης και η σχέση του με την αναπτυξιακή πορεία του νησιού. Ενα άλλο είναι το ίδιο το γεγονός και η διάσωσή του: πόσες πτυχές της τοπικής ιστορίας υπάρχουν ακόμα ανεξερεύνητες που, σε μεγάλο βαθμό, είναι καταγεγραμμένες σε αρχεία ιδιωτικά. Ας πούμε, στο αρχείο ενός ξενοδοχείου, το οποίο μας επιτρέπει να συζητήσουμε πολλά και ποικίλα ερευνητικά ερωτήματα.

Ας μείνουμε ενδεικτικά στο τελευταίο. Η παραγωγή αρχειακού υλικού από δημόσιους φορείς έχει ήδη οδηγήσει στη συγκρότηση ενός πρώτου κορμού πηγών πάνω στα ζητήματα του «κερκυραϊκού τουρισμού». Δεν θα ήταν, για παράδειγμα, εξίσου γόνιμο να αρχίσει μια ανάλογη ροή από ιδιωτικούς φορείς (ιδίως ξενοδοχειακούς) προκειμένου να μη χαθεί το ανενεργό τους αρχείο ή, τουλάχιστον, ένα μέρος από αυτό ώστε να περάσει σε οργανισμούς, που έχουν την υποδομή και την τεχνογνωσία να το διατηρούν και να το καθιστούν προσιτό στην ερευνητική κοινότητα. Εξάλλου, αυτό το υλικό μπορεί να μελετηθεί από διάφορες συμπληρωματικές μεταξύ τους αφετηρίες (οικονομική ιστορία και ιστορία των επιχειρήσεων, κοινωνική ιστορία και ανθρωπολογία, κοινωνιολογία και σπουδές στον τουρισμό κ.ά.). Είναι δυνατό, δηλαδή, να καταστεί τμήμα μιας ερευνητικής υποδομής για νέες, αναλυτικές και συνθετικές, ιστορικά θεμελιωμένες, προσεγγίσεις.

Ας επανέλθουμε όμως στο αρχικό ζήτημα. Το 1958 συζητήθηκε στην Κέρκυρα η «θεωρία του Κεφαλαίου». Οι ομιλητές είχαν έρθει από αλλού, όχι μόνο για να αναλύσουν τη σκληρή θεωρία. Σήμερα τι συζητείται και τι άλλο θα μπορούσε να συζητηθεί; Και, προς αυτήν την κατεύθυνση, πόσο μακριά φτάνει μια συζήτηση χωρίς τις υποδομές που συγκροτεί η Ιστορία;

ΣΙΜΟΣ ΜΠΟΖΙΚΗΣ