Συρρίκνωση του πληθυσμού και πληθυσμιακές μετακινήσεις

Η Κέρκυρα δεν εξαιρείται της γενικής εικόνας που χαρακτηρίζει τη χώρα μας σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του πληθυσμού της. Τα στοιχεία της απογραφής μόνιμου πληθυσμού, του 2021, που πρόσφατα ανακοινώθηκαν από την ΕΛΣΤΑΤ, καταγράφουν συνεχιζόμενη την πορεία γήρανσης και συρρίκνωσης του πληθυσμού της Περιφερειακής μας Ενότητας (Νομού). Μια πορεία που έχει την αφετηρία της στη 10ετία του 1980 και συνεχίζεται, παρά τις πληθυσμιακές ενισχύσεις με μεγάλο αριθμό μεταναστών, κυρίως από τη γειτονική Αλβανία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από 111.975 κατοίκους το 2001, ο πληθυσμός του νησιού έφτασε στους 101.600, το 2021.
Μέσα σε μια εικοσαετία μειώθηκαν δηλαδή, οι κάτοικοι της Κέρκυρας κατά 10.375, παρά το σχετικά καλό επίπεδο ζωής στο νησί, λόγω των εισοδημάτων που σχετίζονται κυρίως με την τουριστική δραστηριότητα αλλά και τα επακόλουθα χαμηλά επίπεδα της ανεργίας.
Οι ασχολούμενοι με τα δημογραφικά, συμφωνούν στην εκτίμηση ότι δύο είναι οι βασικοί λόγοι που οδηγούν στη συρρίκνωση του πληθυσμού:

- Πρώτος είναι η υπογεννητικότητα, καθώς πολύ απλά δεν κάνουμε πια παιδιά με τους ρυθμούς του πρόσφατου παρελθόντος, με συνέπεια το ισοζύγιο γεννήσεων - θανάτων να γέρνει υπέρ των δεύτερων.

- Δεύτερος λόγος είναι η φυγή των νέων προς το εξωτερικό, το λεγόμενο brain drain, όπου τους προσφέρεται μια καλύτερη εργασιακή προοπτική και πολλαπλάσια εισοδήματα.
Τα στοιχεία της εξέλιξης του πληθυσμού στην Κέρκυρα κινούνται κοντά στις εκτιμήσεις της έκθεσης του ΟΟΣΑ για τη χώρα, που υπολογίζουν, μεταξύ του 2020 και του 2060, σε μείωση κατά περίπου 30%.
 
ΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ

Ξεχωριστό ωστόσο ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία των εσωτερικών μετακινήσεων των κατοίκων στο νησί, με γενικές διαπιστώσεις που συμπυκνώνονται στα εξής:

1. Συρρίκνωση του πληθυσμού της παλιάς πόλης της Κέρκυρας λόγω των δυσκολιών διαβίωσης εκεί και μετακίνηση κατοίκων της στα προάστια της πόλης και στην ευρύτερη περιαστική ζώνη.

2. Συρρίκνωση του πληθυσμού πολλών χωριών της ενδοχώρας και κυρίως των ορεινών περιοχών, με μετακίνηση των κατοίκων προς την περιαστική ζώνη και τις παραθαλάσσιες τουριστικές περιοχές.

Τις μεγαλύτερες πληθυσμιακές απώλειες, κατά την εικοσαετία 2001 – 2021, καταγράφουν οι Δημοτικές Ενότητες Αγίου Γεωργίου του Δήμου Βόρειας Κέρκυρας, Παλαιοκαστριτών του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας και Μελιτειέων, Κορισσίων και Λευκιμμαίων του Δήμου Νότιας Κέρκυρας.

Ας δούμε τον σχετικό πίνακα:

 
Στο επίπεδο των κοινοτήτων, οι μεγαλύτερες απώλειες πληθυσμού κατά την εικοσαετία 2001 – 2021, αναγράφονται στον πίνακα που ακολουθεί:



Στον αντίποδα των πληθυσμιακών μεταβολών καταγράφεται σημαντική η αύξηση πληθυσμού σε έξι (6) προαστιακές και περιαστικές κοινότητες και τρεις (3) τουριστικές κοινότητες στον βορρά.
Πρόκειται για τις κοινότητες – προάστια Καναλίου και Αλεπούς, τέσσερεις της ευρύτερης περιαστικής ζώνης, τις κοινότητες Βιρού, Κυνοπιαστών, Αγίου Ιωάννη και Άφρας, αλλά και τις κοινότητες Σιδαρίου, Σφακερών – Ρόδας και Αγ. Παντελεήμονα – Αχαράβης, στη βόρεια Κέρκυρα.

Αναλυτικά στοιχεία για την πληθυσμιακή τους εξέλιξη στην διάρκεια της 20ετίας 2001 – 2021, στον πίνακα που ακολουθεί:


 
*Η κοινότητα Αγίου Παντελεήμονα περιλαμβάνει και τον οικισμό της Αχαράβης που εξελίσσεται σε ημιαστικό κέντρο της Βόρειας Κέρκυρας.
Οι μεταβολές στις υπόλοιπες κοινότητες του νομού δεν αναφέρονται καθώς είναι υποδεέστερες.
 
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΡΟΥΟΥΝ ΤΟΝ ΚΩΔΩΝΑ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Η Κέρκυρα σε διάφορες φάσεις της ιστορίας της έχει καταγράψει σημαντικές μεταβολές στην πληθυσμιακή της συγκρότηση, με αυξήσεις και μειώσεις του πληθυσμού της.
Αυξήσεις σε περιόδους ειρήνης, ασφάλειας, ευημερίας αλλά και εγκατάστασης σ’ αυτήν μεταναστών και προσφύγων.
Μειώσεις σε περιόδους πολέμων, επιδρομών, φυσικών καταστροφών, επιδημικών ασθενειών, κακών συνθηκών υγιεινής, ανεργίας και μετανάστευσης σε αναζήτηση εργασίας και καλύτερων συνθηκών ζωής.

Κατά τις τρεις τελευταίες 10ετίες, με κύρια αιτία την υπογεννητικότητα και δεύτερη την μετανάστευση νέων κατά βάση υψηλού μορφωτικού επιπέδου, ο πληθυσμός του νησιού συρρικνώνεται και γηράσκει, γεγονός που προβληματίζει και ανησυχεί όσους ασχολούνται σοβαρά με το θέμα.
Για την αντιμετώπιση του ανησυχητικού αυτού φαινομένου επιβάλλεται:

1. Η άσκηση πολιτικών στήριξης και παροχής ισχυρών κινήτρων στις νέες οικογένειες, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο και

2. Η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών επιστροφής των νέων που έχουν μεταναστεύσει σε διάφορες ανά τον κόσμο, χώρες.

Η αισθητή έλλειψη προσωπικού σε μία ευρεία γκάμα επιχειρηματικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων που οδηγεί σε «εισαγωγή» μεταναστών από Ασία και Αφρική για την κάλυψη επιμέρους αναγκών στην προσφορά εργασίας, είναι γεγονός που συζητείται μεν ευρύτατα, αλλά οι κοινωνικές και όχι μόνο διαστάσεις του φαινομένου δεν έχουν επαρκώς μελετηθεί. Όπως δεν έχει μελετηθεί και η σταδιακά επερχόμενη εγκατάλειψη πολλών παλιών, άλλοτε ακμαίων, ιστορικών οικισμών της ενδοχώρας, του νησιού. Φαινόμενο που είναι συνδεδεμένο με την αλλαγή της δομής της τοπικής οικονομίας, με κύρια χαρακτηριστικά την εγκατάλειψη της αγροτικής παραγωγικής δραστηριότητας και την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού.

Τα ευρήματα της πρώτης αυτής προσέγγισης των πληθυσμιακών δεδομένων της Κέρκυρας, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Πόσο σοβαρά παίρνουμε το μήνυμα;

Στέφανος Πουλημένος
Κέρκυρα, 29 Μαϊου 2023