Η κατανόηση του «άλλου» μέσω του διαπολιτισμικού διαλόγου

ΚΕΡΚΥΡΑ. Στη σημερινή πολύπλοκη διεθνή, εθνική, περιφερειακή αλλά και εσωτερική καθημερινότητα γινόμαστε - ως πολίτες, μάρτυρες ενεργειών και αποφάσεων από κυβερνήσεις, κρατικούς και διακρατικούς οργανισμούς αλλά και τοπικούς / περιφερειακούς οργανισμούς αυτοδιοίκησης, οι οποίες συχνά έρχονται σε αντίθεση ή προσκρούουν σε αναφορές και στερεότυπα, με τα οποία ως πολίτες έχουμε ανατραφεί και εκπαιδευθεί από τα παιδικά μας χρόνια και θεωρούμε δεδομένες. Τις περισσότερες φορές οι ενέγειες και αποφάσεις αυτές είναι αποτέλεσμα μακρών και πολύπλοκων διεργασιών και διαβουλεύσεων σε όλα τα επίπεδα με αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς στο όνομα της ενότητας και της κοινής πορείας.

Το πιο οικείο φαινόμενο σε εμάς στην Ευρώπη αποτελούν οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε όλα τα επίπεδα ιδίως στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Όμως παρά τις δυσκολίες και έντονες συγκρούσεις μεταξύ κρατών-μελών, που συναντά το ευρωπαϊκό εγχείρημα με τις πολύ συχνά διαφορετικές θέσεις και απόψεις και ενέργειες, η πορεία του συνεχίζεται, προχωρά και παραμένει η κοινή μας αναφορά και καταφύγιο (βλ. πρόσφατες αποφάσεις για αντιμετώπιση της πανδημία SARS COVID-2).

Η πρωτοτυπία και η – όποια, επιτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έγκειται στην ικανότητα των θεσμών της να σέβονται τη διαφορετική ιστορία κάθε κράτους μέλους, η οποία είναι συνυφασμένη με την ιστορία των υπόλοιπων κρατών μελών, όπως συμβαίνει με τις γλώσσες και τις πολιτιστικές κατακτήσεις. Ο πολιτισμός αποτελεί τον πυρήνα της ποιοτικής αναβάθμισης και των πολιτιστικών κατακτήσεων του ανθρώπου, το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένες οι ελπίδες και τα όνειρα του, αφού υποδαυλίζει τη σκέψη και κληροδοτεί νέους τρόπους θεώρησης των αντικειμενικών συνθηκών. Ο σεβασμός της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και η προώθηση μιας κοινής πολιτιστικής δράσης γύρω από κοινές αξίες αποτελεί το εχέγγυο για την ειρήνη, την ευμάρεια και την αλληλεγγύη που επιδιώκεικαι απολαμβάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Από την άλλη πλευρά, η κατάληξη σε κοινές αποφάσεις για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων σε τοπικό, εθνικό, διεθνές επίπεδο για να έχει την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών, προϋποθέτει να υπάρχει κατάλληλη προετοιμασία, υπόβαθρο και τεχνογνωσία σχετικά με τον διαπολιτισμικό διάλογο μεταξύ των χωρών της Ε.Ε – αλλά και τρίτων χωρών εκτός ευρωπαϊκής επικράτειας, με βάση τις κοινές αξίες που αντιπροσωπεύει η πολιτιστική κληρονομιά. Η διαδικασία διαπολιτισμικού διαλόγου επεκτείνεται σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Διαπολιτισμικός διάλογος προκύπτει όταν μέλη διαφορετικών πολιτιστικών ομάδων, που έχουν αντιφατικές απόψεις και υποθέσεις, συζητούν μεταξύ τους αναγνωρίζοντας αυτές τις διαφορές. Επιθυμώντας να παρουσιάσουν τις δικές τους απόψεις και να εισακουστούν, κάθε συμμετέχων συμφωνεί να ακούσει τις απόψεις των άλλων σε αντάλλαγμα. Ο διαπολιτισμικός διάλογος δημιουργείται από κοινού, προϋποθέτοντας τη συνεργασία των συμμετεχόντων για τη συνεργασία σε διαφορετικούς τρόπους αλληλεπίδρασης.

Παρόλο που ο κοινός ορισμός του διαλόγου δεν απαιτεί τη συμφωνία ως αποτέλεσμα, οι συμμετέχοντες συχνά εκφράζουν την ελπίδα ότι μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία, έστω σε κάποια σημεία. Τουλάχιστον, η κατανόηση χρησιμεύει ως λογική αρχή και είναι προτιμότερη από τη σύγκρουση. Ο διάλογος μεταξύ εκείνων που κατέχουν τις πιο αποκλίνουσες απόψεις είναι πιο δύσκολος, αλλά και πιο κρίσιμος. Οι προσπάθειες αυτές ξεκινούν από τη θεώρηση πως κάθε άτομο είναι μοναδικό και ξεχωριστό. Αντίστοιχα, κάθε κοινότητα συνδιαμορφώνεται από τα μέλη της ως μοναδική και ξεχωριστή. Η έννοια της “ετερότητας” αναδεικνύει αυτή τη μοναδικότητα και διαφορετικότητα του κάθε μέλους μιας κοινότητας, όπως π.χ. έλληνες μουσουλμάνοι ή πομάκοι. Ταυτόχρονα η “έννοια της ετερότητας” αναφέρεται και στη διαφορετικότητα, που χαρακτηρίζεται από το φύλο, την ηλικία, τη σεξουαλική προτίμηση, την πολιτισμική ταυτότητα, τη διαφορετική εθνοτική καταγωγή, τη διαφορετική φυλή και το διαφορετικό θρήσκευμα, αλλά και τις διαφορετικές μορφές αναπηρίας. Πράγματι στους «άλλους» κατατάσσονται και τα άτομα με αναπηρία όπου η κυρίαρχη έννοια είναι αυτή της “προσβασιμότητας” που είναι θεμελιώδες ανθρώπινο για συμμετοχή των ατόμων αυτών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής και αποτελεί αναφαίρετο ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα. Κι αυτό γιατί η “ετερότητα” συνυπάρχει συνήθως με συνθήκες αποκλεισμού και διάκρισης.

Στο ολοένα και πιο πολυπολιτισμικό ευρωπαϊκό περιβάλλον του 21ου αιώνα, παρατηρούμε κάτι οξύμωρο: αφενός οι χώρες της Ε.Ε πλήττονται από ραγδαία δημογραφική συρρίκνωση και ελλείψεις εργατικών χειρών (την κορύφωση του φαινομένου το καλοκαίρι του 2022 εβίωσαν όλες χώρες και κυρίως οι μεσογειακές, λόγω ανόδου του τουρισμού), ενώ αφετέρου οι ροές προσφύγων και οικονομικών μεταναστών από χώρες της Ασίας και της Αφρικής μεγαλώνουν – και θα μεγαλώσουν περισσότερο λόγω της κλοματικής αλλαγής. Κατά συνέπεια όλο και περισσότερα άτομα πρέπει να διαχειρίζονται τις δικές τους πολλαπλές πολιτιστικές σχέσεις.

Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι / φορείς και κυβερνήσεις που εξακολουθούν να θεωρούν την πολιτισμική ποικιλομορφία ως περιορισμό στην ανθρώπινη και οικονομική πρόοδο ή ως απειλή για την εθνική σταθερότητα. Η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης έχει τη δυνατότητα να προωθήσει κοινές αξίες, ενσωμάτωση και διαπολιτισμικό διάλογο εντός και εκτός Ευρώπης, δημιουργώντας την αίσθηση του «ανήκειν», αποτελώντας αντίδοτο σε κάθε αντιπαράθεση που αντιμετωπίζει η κοινωνία στις μέρες μας. Στόχος είναι να ενδυναμωθούν

πραγματικά όλοι οι τομείς της κοινωνίας να κτίσουν γέφυρες μεταξύ των ανθρώπων, να ενισχύσουν η αμοιβαία κατανόηση, να τονώσουν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και να δώσουν τη δυνατότητα στην Ευρώπη και τους γείτονές της να αντιμετωπίσουν τις κοινές προκλήσεις στο σύνολό τους για την κοινωνική συνοχή και τη βιωσιμότητα.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται σε επίπεδο Ε.Ε πολλές προσπάθειες για να προαχθεί η πολιτιστική κατανόηση του «άλλου» που έχει διαφορετική ταυτότητα και πολιτισμό / πολιτιστική κληρονομιά αλλά και πολιτιστικό μόρφωμα (κουλτούρα).

Στο πλαίσιο αυτό η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία CulturePolis, που ιδρύθηκε στην Κέρκυρα το 2006, μεταξύ των πολυάριθμων σημαντικών έργων και πρωτοβουλιών που έχει κατά καιρούς αναλάβει, ολοκληρώνει το Σεπτέμβριο 2022 ως επικεφαλής εταίρος το έργο TOGETHER, που εστιάζει στην πολιτιστική κατανόηση του «άλλου», με εταίρους από Ελλάδα, Λίβανο, Γεωργία, Κύπρο και Ιταλία, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ε.Ε μέσω του προγράμματος ERASMUS+.

Υλοποιώντας το έργο αυτό οι εταίροι του έργου TOGETHER στοχεύουν στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση για απόκτηση τεχνογνωσίας, που απευθύνεται στο προσωπικό των δημόσιων αρχών, στα μέλη των τοπικών κοινωνιών, στους εκπροσώπους τοπικών πολιτιστικών ομάδων, στους πολιτιστικούς συλλόγους, στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), στις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοινΠ), σε ιδιωτικούς και δημόσιους παράγοντες-κλειδιά στον πολιτιστικό τομέα.

Την περίοδο αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του έργου TOGETHER στις χώρες των εταίρων και στο πλαίσιο αυτό η CulturePolis οργανώνει στην Κέρκυρα στις 7 Σεπτεμβρίου 2022 την τελική διακρατική συνάντηση εταίρων για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και σχεδιασμό νέων καινοτόμων πρωτοβουλιών στο άμεσο μέλλον, αλλά επιπλέον στις 6 Σεπτεμβρίου 2022 στην Ιόνιο Βουλή μια ανοικτή δημόσια συγκέντρωση ενημέρωσης για όλους τους φορείς και πολίτες της Κέρκυρας και γειτονικών περιοχών, που έχει ως στόχο :

Α) να αναδείξει μέσα από σχετικές δράσεις τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες, το ιστορικό υπόβαθρο και τους δεσμούς με τους πολιτισμούς των γειτονικών ή μη χωρών.

Β) να επιτραπεί στα μέλη των τοπικών κοινοτήτων να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στην ανάπτυξη της κοινωνίας τους υιοθετώντας αποδεδειγμένες μεθόδους συνεργασίας και καινοτόμα εργαλεία για την προώθηση του πολιτιστικού τους δυναμικού σε αρμονία με άλλους παρά τους διαφορετικούς τρόπους ζωής και νοοτροπίες

Γ) να ενσωματώσει και να αξιοποιήσει τα οφέλη των πολιτιστικών ανταλλαγών για τις τοπικές κοινωνίες, εξοπλίζοντάς τες με γνώσεις και δυνατότητες για την κατάλληλη και αποτελεσματική εκμετάλλευση σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, το περιβάλλον, την οικονομική ανάπτυξη.

Δ) να παρουσιάσει τα καινοτόμα αποτελέσματα του έργου όπως εκπαιδευτικού υλικού, ψηφιακών εργαλείων και μεθοδολογιών περιεχομένου για την επιτυχή κάλυψη των αναγκών των εκπαιδευομένων και την ενδυνάμωσή τους σε υψηλό επίπεδο.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το πείραμα εκπαίδευσης στελεχών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και φορέων για να γίνουν «πρεσβευτές διαπολιτισμικού διαλόγου» σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και να ενισχύσουν την επαγγελματική ανάπτυξη τοπικών δραστών – ιδιαίτερα εκπροσώπων τοπικών κοινοτήτων και οργανώσεων που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, δίνοντας τους τη δυνατότητα να γίνουν νέοι πρεσβευτές μέσω μεταφοράς σχετικής γνώσης και εμπειριών.

Η CulturePolis θα συνεχίσει και μετά την ολοκλήρωση του έργου TOGETHER στον Σεπτέμβριο 2022, να προωθεί τα αποτελέσματα του έργου στην Ελλάδα και διεθνώς και να παρέχει υπηρεσίες εκπαίδευσης και μεταφοράς τεχνογνωσίας σε ενδιαφερόμενους δημόσιους / ιδιωτικούς φορείς και οργανώσεις πολιτών.

Δρ. Βασίλειος Λαοπόδης

CulturePolis, Ιδρυτής και Πρόεδρος