Μα ... τι της λείπει της Κέρκυρας ;

Σχόλια και προτάσεις με αφορμή το άρθρο του Γ. Κατσαϊτη

«Γιατί δεν είναι η Κέρκυρα, η πόλη που ανακηρύσσεται σήμερα, πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021; Τι της έλειψε και αποκλείστηκε άδοξα από τους... προκριματικούς;»

Κύριε Διευθυντά,
Κέρκυρα 13/11/2016
Με ιδιαίτερη προσοχή - όπως πάντα, διάβασα την αντίδραση της Καθημερινής ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ μετά την επιλογή στις 11/11/2016 της Ελευσίνας ως Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2021 που είχε ως σύνθημα «Μετάβαση στην EUphoria».

Το άρθρο σας στην Κερκυραϊκή ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ της 12/11/2016 παρουσιάζει  εξαιρετικό ενδιαφέρον από πολλές πλευρές. Πρώτον, υπερβαίνει τα συνηθισμένα κερκυραϊκά «μνημόσυνα» του τύπου «...η Κέρκυρα μας  ...» και επιχειρεί μια ψυχογράφηση της κερκυραϊκής πολιτιστικής ταυτότητας / κουλτούρας εν μέσω νέων πολιτιστικών τάσεων και διαδρομών. Δεύτερον και  σημαντικότερο, θέτει τους κερκυραίους προ ενός υπαρξιακού διλήμματος : Πλαστικός πολιτισμός με στόχο τη μεγιστοποίηση οικονομικού οφέλους Η’ Ριζική μετάλλαξη της κερκυραϊκής κοινωνίας, ακαδημαϊκών, νεολαίας, ηγεσίας, καλλιτεχνικού κόσμου, επαγγελματικών τάξεων, πολιτικών ηγετών κ.λπ., με στόχο την επιστροφή στις πολιτιστικές ρίζες του τόπου ώστε για να καταστεί η Κέρκυρα πρωτεύουσα πολιτισμού τώρα και για πάντα!
Η διέξοδος που προτείνεται από τον συντάκτη του άρθρου είναι «....υπέρβαση του εύκολου, του "επιβεβλημένου" και γι' αυτό συνηθισμένου.» μέσα από τη δημιουργία  ενός νέου παν-κεκρυραϊκού κινήματος. Μια απλή προσέγγιση θέλει ένα κίνημα να είναι «... μια ομαδική δραστηριότητα με σκοπό ορισμένες μεταβολές στον κοινωνικό, πολιτικό, καλλιτεχνικό κτλ. χώρο.».
Όμως πριν πάρουμε τ’άρματα ... ας αναρωτηθούμε τι είναι ένα «κίνημα» (movement, movement, movimento, ), που σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες σημαίνει ταυτόχρονα «κίνηση» και «κίνημα». Ο Αριστοτέλης ορίζει την κίνηση (άρα και το κίνημα) : «....ως πράξη της δυνάμεως ως δυνάμεως, όχι ως «πέρασμα στην πράξη» και «... ότι η κίνηση είναι «... ατελής δηλ.  πράξη χωρίς σκοπό (ή χωρίς τελειότητα) χωρίς τέλος, πράγμα που σημαίνει ότι η κίνηση διατηρεί ουσιαστική σχέση με μια στέρηση, μια απουσία τέλους.».
Δεν χρειάζονται βαθυστόχαστες αναλύσεις για να διαπιστώσει κάποιος καλόπιστος πως αν θέλουμε να γίνει και να μείνει η Κέρκυρα πρωτεύουσα πολιτισμού, πρέπει να υπάρξει ένα διαρκές / αέναο κίνημα υπέρβασης της σημερινής κατάστασης με στόχο να οδηγήσει γρήγορα με μια γενική συναίνεση (consensus) για το ΟΡΑΜΑ, που ως κοινωνία θα θέσουμε, τη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ για το πώς θα το επιτύχουμε (και διατηρήσουμε) και που θα επιτρέπει συγχρόνως την αξιοπρεπή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου και  των κατοίκων της Κέρκυρας και φυσικά να σχεδιάσουμε και κυρίως υλοποιήσουμε τις ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ και ΔΡΑΣΕΙΣ που απαιτούνται.

Μα ... τί της λείπει της Κέρκυρας ;

Τρείς (3) είναι κατά τη γνώμη μας οι βασικές ελλείψεις της Κέρκυρας να γίνει και να μείνει η Κέρκυρα πρωτεύουσα πολιτισμού .
Τα παραδείγματα και αναφορές που ακολουθούν αφορούν κατ’αποκλειστικότητα την Παλιά Πόλη της Κέρκυρας με την οποία είχαμε τη ευκαιρία να ασχοληθούμε ειδικότερα και συνήθως διαπιστώνουν κενά και αδράνεια. Συγχρόνως όμως θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το τελευταίο διάστημα κάτι έχει αρχίσει να κινείται π.χ. η  Κέρκυρα απέκτησε Κανονισμό Αστικής Λειτουργίας μετά και την ομόφωνη έγκριση, που έλαβε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), ο οποίος αφορά στο σεβασμό της ιστορικότητας της παλιάς πόλης και τη γενικότερη αντιμετώπιση των θεμάτων που έχουν σχέση με τη λειτουργία της. Επίσης η σημερινή δημοτική αρχή προχώρησε αποφαστιτικά σε κάποιες σημαντικές παρεμβάσεις π.χ επιτυχημένες αναπλάσεις ιστορικού κέντρου.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη στην παντελή έλλειψη ακόμη και στοιχειώδους μέριμνας για τον πολιτισμό στο υπόλοιπο νησί της Κέρκυρας. ¨Οσα ακολουθούν με τις κατάλληλες προσαρμογές και προσθαφαιρέσεις μπορούν να «μεταφερθούν» και στις υπόλοιπες πόλεις και χωριά του νησιού της Κέρκυρας, ιδιαίτερα σε εκείνες που είναι αποκλειστικά παραδομένες στον κατά Κατσαϊτη «πλαστικό τουρισμό» αγνοώνττας επειδεικτικά σημαντικά πολιτιστικά στοιχεία. Νομίζω πως οι δραστήριοι πολιτιστικοί σύλλογοι της υπαίθρου και κοντικών με την Πόλη χωριών θα πρέπει να αναλάβουν δράση μη περιμένοντας μόνο το «κέντρο» να πάρει πρωτοβουλίες και να απαιτήσουν να εκπροσωπούνται στα όργανα λήψης αποφάσεων.
Έλλειψη 1η : Της λείπει το ΟΡΑΜΑ για ποιά Κέρκυρα θέλουμε να δημιουργήσουμε στα επόμενα χρόνια.
Αυτό το ΟΡΑΜΑ αναζητούσαμε για την Παλιά Πόλη μέσω της CulturePolis ήδη από την εποχή 2011-2014 στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου SUSTCULT για τη βιώσιμη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από πολλές ανοικτές διαβουλεύσεις μεταξύ όλων των διακυβευτών / εμπλεκομένων από τη πολιτική ηγεσία μέχρι τον τελευταίο πολίτη περνώντας μέσα από φορείς, εκκλησίες, συλλόγους κ.λπ. Μέσα απο διαδικτυακή ψηφορία μεταξύ 273 απαντήσεων πολιτών είχε επιλεγεί το παρακάτω όραμα (είχε προταθεί από την κυρία Λίνα Ρούσσου τον Δεκέμβριο 2012):                        (βλ. http://bit.ly/2fMuSjI)
ΟΡΑΜΑ : «Μια πόλη βιώσιμη πρώτα για τους κατοίκους της με πλήρη πεζοδρόμηση  του ιστορικού κέντρου, περιφερειακή στάθμευση και εναλλακτικά μέσα μεταφοράς.  Χωρίς ασχήμιες πλαστικού, ακαλαίσθητων πινακίδων και εμποδίων στους δρόμους. Με  όμορφα παρτέρια με χρωματιστά λουλούδια περιποιημένα πάντα. Χωρίς  κλιματιστικά  και κεραίες στα κτίρια. Με λειτουργικούς ποδηλατόδρομους και  κατατοπιστικές  πινακίδες σε πολλά σημεία υποδεικνύοντας διαδρομές και μνημεία. Χωρις σκουπίδια».
ΣΥΝΘΗΜΑ : « Kέρκυρα :  Πόλη Έμπνευση»
Επειδή μάλλον απέχουμε πολύ από το όραμα αυτό ....( βλ. σκουπίδια, ποδηλατόδρομοι κ.ά.), ο Δήμος Κέρκυρας αν πιστεύει ότι απαιτείται μια νέα πανστρατιά, οφείλει άμεσα να πάρει πρωτοβουλίες με ουσιαστική διαβούλευση των πολιτών και όλων των φορέων, να καθοριστεί ένα νέο ΟΡΑΜΑ για όλο το νησί που θα είναι γενικά αποδεκτό από την πλειοψηφία των κατοίκων – που θα κληθούν σε τελευταία ανάλυση να το εστερνισθούν και να παρακολουθούν τα βήματα επίτευξής του.
Δυστυχώς χάσαμε την ευκαιρία του διαγωνισμού για την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα, που απαιτούσε από τις υποψήφιες πόλεις να πούν ποιό είναι το όραμά τους. Ο Δήμος Κέρκυρας αποφάσισε να καταθέσει υποψηφιότητα την τελευταία στιγμή ακολουθώντας μια περίεργη εσωστρεφή διαδικασία ερήμην των πολιτών. Δεν είναι περίεργο που μετά την μη επιλογή της Κέρκυρας στους 3 φιναλίστ, περιέπεσεαν σε αφάνεια και αναζητείται η τύχη των όποιων καλών προτάσεων / ιδεών είχαν συμπεριληφθεί στο φάκελο υποψηφιότητας καθώς και η ομάδα που εργάστηκε για το σκοπό αυτό.
Έλλειψη 2η : Της λείπει η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ  για το πώς το ΟΡΑΜΑ θα γίνει πραγματικότητα
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την πολιτιστική στρατηγική της Κέρκυρας – ίσως αυτό εξηγεί γιατί παρόλες τις υπονμνήσεις, ο Δήμος Κέρκυρας δεν έχει συμμετάσχει στην πανελλαδική «‘Ερευνα πολιτιστικής στρατηγικής ελληνικών πόλεων» που διεξήγαγε από Μάιο – Σεπτέμβριο 2016 η CulturePolis σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ»,  με συμμετοχή 60 δήμων από όλην την Ελλάδα μέσα στο 2016 Για πληρέστερα αποτελέσματα γίνεται από τους οργανωτές την περίοδο αυτή μια τελευταία προσπάθεια να συμμετάσχουν όσο δυνατόν περισσότεροι δήμοι που θα ενταχθούν στο Πολιτιστικό Παρατηρητήριο της CulturePolis που μόλις αναγγέλθηκε. 

Απόσπασμα από την έρευνα της CuturePolis

Τι πρέπει να περιλαμβάνει μια τέτοια στρατηγική
Υπερβαίνει τα όρια του άρθρου αυτού η λεπτομερής παράθεση του περιεχομένου μιας πολιτιστικής στρατηγικής μιας πόλης / ενός νησιού, που πρέπει να εκπονηθεί από μια μεικτή ομάδα εμπειρογνωμόνων στα θέματα αυτά και εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης, των πολιτών και των φορέων. Εκείνο που κρατούμε  είναι πως το τελικό παραδοτέο πρέπει να οδηγεί σε συγκεκριμένες, τεκμηριωμένες και κοστολογημένες προτάσεις για θεσμικά μέτρα και δράσεις  που θα συνιστούν ένα Σχέδιο Διαχείρισης και Σχέδιο Δράσης, που φυσικά θα πρέπει να ακολουθηθεί πιστά και να παρακολουθείται η πορεία υλοποίησής τους. Στο ίδιο ευρωπαϊκό έργο SUSTCULT μέσω δημόσιας διαβούλευσης επικαιροποιήσαμε και καταθέσαμε σε κάθε αρμόδιο από το 2013-4 το Σχέδιο Διαχείρισης / Σχέδιο Δράσης της Παλιάς Πόλης της Κέρκυρας, Μνημείου ΟΥΝΕΣΚΟ με βάση τις αρχές της ολιστικής προσέγγισης.


Έχω γράψει πολλές φορές για τους λόγους αποτυχίας που - για να μαθαίνουμε από αυτές ...., οφείλονταν κυρίως στην άρνηση της τότε δημοτικής αρχής να υποστηρίξει το πρωτοποριακό εγχείρημα  συνεπικουρούμενης από την εμμονή κάποιων άλλων των θεσμικών φορέων της Κέρκυρας όπως το ΤΕΕ/Τμήμα Κέρκυρας, που αρνείτο (sic)  να συνομιλήσει επισήμως με οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών αλλά μόνο με το επίσημο κράτος. Το ότι δεν είχε γίνει τίποτε από το 2007 δεν τους ενοχλούσε.
Δεν έχω κρύψει την απογοήτευσή μας για τη μη αξιοποίηση αυτών των προτάσεων απο τους επίσημους φορείς και κυρίως με την αιτιολογία ότι «προέρχχονται από μια ιδιωτική πρωτοβουλία μη κερδοσκοπικού φορέα» και όχι από τους ίδιους ! Έτσι ένα ευρωπαικά καταξιωμένο πείραμα αλλαγής στάσης  σε ένα Μνημείο ΟΥΝΕΣΚΟ όπως η Παλιά Πόλη της Κέρκυρας δεν προχώρησε !
Έλλειψη 3η :  Της λείπουν οι ολοκληρωμένες ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ και ΔΡΑΣΕΙΣ
Ενώ το τελευταίο διάστημα η σημερινή δημοτική αρχή προχώρησε αποφασιστικά σε κάποιες σημαντικές παρεμβάσεις απόφαση για το Ιστορικό Κέντρο της Παλιάς Πόλης Κανονισμός Αστικής Λειτουργίας, επιτυχημένες αναπλάσεις ιστορικού κέντρου, λείπει ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός και προγραμματισμός, που θα είναι προϊόν σοβαρής μελέτης από ειδικούς και μεταφοράς επιτυχημένων ευρωπαίκών / διεθνών πρακτικών για προσαρμογή τους  στα τοπικά δεδομένα.
Επίλογος
Δεν θα ήθελα να κλείσω το σημείωμα αυτό χωρίς να δώσω μια νότα θετική. Ο πολιτισμός της Κέρκυρας είναι πάντοτε παρών με τις σημαντικές ιδιαίτερες διαστάσεις του μείγματος επιρροών απο την αρχαιότητα και τους νεώτερους «πολιτισμένους» κατακτητές που του κληροδότησαν τόσα πολλά που την κάνουν να ξεχωρίζει. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό να αυτο-ικανοποιούμεθα λέγοντας ότι είμαστε «νησί πολιτισμού». Αν δεν γίνει κάτι ΤΩΡΑ πάλι με μια άλλη αφορμή θα κάνουμε μνημόσυνα πολιτιστικά και άλλα!.
Προτείνουμε λοιπόν να ξεκινήσει μια νέα συστηματική εκστρατεία ορισμού ενός νέου ΟΡΑΜΑΤΟΣ και της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ για την επίτευξή του, στην οποία να κληθούν ΟΛΟΙ να συμμετάσχουν και συμβάλουν ουσιαστικά. Μοιραίως η πρωτοβουλία πρέπει να ξεκινήσει από το Δήμο Κέρκυρας  και τον καλούμε να αξιοποιήσει μια εκ των προτάσεων της CulturePolis για την Παλιά Πόλη που κατατέθησαν ως αποτέλεσμα του έργου SUSTCULT, και φυσικά να την επεκτείνει για όλες τις πολιτιστικές κι άλλες παρεμβάσεις σε όλοκληρο το νησί.
Καθιέρωση ενός μονίμου μηχανισμού διαβούλευσης για την Παλιά πόλη
Η Συμβουλευτική Επιτροπή που προτείνεται για καθιέρωση και υιοθέτηση σε θεσμικό επίπεδο, συνιστά ένα τοπικό δίκτυο μόνιμου χαρακτήρα, που ενεργοποιεί τη συμμετοχή σε όλες τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που αφορούν στο Μνημείο, ενός ευρέος φάσματος εμπλεκομένων ή/και απλά ενδιαφερομένων από θεσμικά όργανα και επαγγελματίες, επιστημονικά και επαγγελματικά ιδρύματα, και τις ενώσεις κατοίκων σε όλα τα στάδια της υλοποίησης των στόχων του Σχεδίου Διαχείρισης.
Βλ. πλήρη κατάλογο προτάσεων http://bit.ly/2etttCF

Ας ελπίσουμε ο προβληματισμός αυτός να ευαισθητοποιήσει αρχές, πολίτες, φορείς, πολιτιστικούς συλλόγους και ΜΜΕ.
Η CulturePolis δηλώνει έτοιμη να αναλάβει το 2017 την πρωτοβουλία για την προετοιμασία μιας τέτοιας ενέργειας και να συμβάλει ουσιαστικά με τις όποιες γνώσεις και διεθνείς εμπειρίες της, με την προϋπόθεση όμως ότι θα πρόκειται γαι σοβαρή προσπάθεια στην οποία όλοι θα πιστέψουν και ο Δήμος Κέρκυρας και άλλοι θεσμικοί φορείς θα την υποστηρίξουν στην πράξη.
Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία