Δίκες με τηλεδιάσκεψη: Είναι κάτι που το θέλουμε;
Γιάννης Κοντός
30 Δεκεμβρίου 2020
/ 13:03
Γράφει ο Γιάννης Κοντός, δικηγόρος
«ΔΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗΛΕΔΙΑΣΚΕΨΗ - ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΤΟ ΘΕΛΟΥΜΕ;»
Τον τελευταίο χρόνο ζούμε μια εποχή πρωτόγνωρη. Η ανθρωπότητα κλήθηκε, μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα, να αντιμετωπίσει μια παγκόσμια θανάσιμη πανδημία και να βρει τρόπους να ανταπεξέλθει στα νέα δεδομένα.
Μέσα σε αυτήν την απαίτηση που μόνη της η κατάσταση επέβαλλε, εφευρέθηκαν νέοι τρόποι εργασίας, εκπαίδευσης, συναναστροφήςκαι κοινωνικοποίησης, οι οποίοι, όσο και πρωτοποριακοί και να ακούγονται, δεν μπορεί κανένας να μην παραδεχθεί ότι αντιβαίνουν κάπως στην ανθρώπινη φύση, μιας και ο άνθρωπος είναι ένα ον που γεννιέται, μεγαλώνει ζει και επιβιώνει μόνο μέσα στην κοινωνία και όχι από μακριά ή από απόσταση.
Το μοντέλο που επικράτησε για να καλύψει τα όποια κενά στους τομείς της ανθρώπινης ζωής, είναι οι περιβόητες τηλεδιασκέψεις, τις οποίες το 90% τουλάχιστον του πληθυσμού πλέον χρησιμοποιεί σε κάθε επίπεδο δραστηριότητάς του.
Προ 2 ημερών δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας <<Καθημερινή>> έγκυρο και εκτενές ρεπορτάζ με τίτλο <<Στην ψηφιακή εποχή η Δικαιοσύνη με δίκες από απόσταση μέσω Zoom>>.
Σε αυτό το άρθρο περιγράφεται το σχέδιο που εκπονεί η Κυβέρνηση, μέσω του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, ώστε να υπάρχει αφενός μεν ηλεκτρονική ενημέρωσητης πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων (κάτι το οποίο είναι πάγιο αίτημα του δικηγορικού κόσμου εδώ και χρόνιακαι σαφώς θα ωφελήσει), αφετέρου δε να επιτρέψει την πραγματοποίηση δικών ή ακροαματικών διαδικασιών από απόσταση με τηλεδιάσκεψη. Δηλαδή π.χ. ο κατηγορούμενοςνα βρίσκεται στο σωφρονιστικό κατάστημα, οι εκπρόσωποι της δικαστικής αρχής στην έδρα τους και οι δικηγόροι ή οι μεταφραστές σε οποιοδήποτε σημείο κατάλληλο για την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας.
Και τούτο να μπορεί να πραγματοποιείται και στους τρεις βασικούς πυλώνες της Ελληνικής Δικαιοσύνης, στα Πολιτικά, τα Ποινικά και τα Διοικητικά Δικαστήρια.
Η αιτία αυτού του νεωτερισμού, παρουσιάζεται η ίδια και η διαχρονική δήθεν <<επίτευξη της επιτάχυνσης της απονομής της Δικαιοσύνης>>, που με όλους τους πειραματισμούς και τις τροποποιήσεις των δικονομιών που έχουν γίνει τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια, δεν έχει τελικά επιτευχθεί, αλλά είναι όλο και χειρότερα. Μάλιστα την ίδια στιγμή που οι καθυστερήσεις στην απονομήΔικαιοσύνης δεν οφείλονται στο ότι ο αριθμόςτων δικαστών είναι χαμηλός. Αντίθετα, η Ελλάδα έχει περισσότερους δικαστές αναλογικάμε τον πληθυσμό της από τον μέσον όρο της Ε.Ε. Ενδεικτικά, το 2016 η Ελλάδα είχε 25,8 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους, έναντι 21 μέσου όρου στην Ε.Ε., 24,2 στη Γερμανία, 11,5 στην Ισπανία, 10,6 στην Ιταλία, και 10,4 στη Γαλλία.
Ένας άλλος λόγος που δικαιολογεί, κατά το ρεπορτάζ, την εισαγωγή τηλε – δικών είναι η μείωση του κόστους μετακίνησης των διαδίκων, των μαρτύρων, αλλά και του κρατικού Κόστους από μεταγωγές, απασχόληση της Αστυνομίας κλπ, ενώ ένας άλλος λόγος προβάλλεται η μη επιλογή της Χώρας μας για επενδύσεις, εξαιτίας των αργών ρυθμών απονομής της Δικαιοσύνης.
Μήπως όμως φταίει κάτι άλλο για την μη επιτάχυνση και τελικά όχι η ανάγκη εισαγωγής τέτοιων διαδικασιών.
Ένα παράδειγμα δήθεν επιτάχυνσης, ήταν και η εισαγωγή, στα Πολιτικά Δικαστήρια, της νέας τακτικής διαδικασίας, που εφαρμόστηκεαπό τις αρχές του 2016. Δηλαδή ο Νομοθέτης σκέφτηκε (πολύ λανθασμένα, κατά τη γνώμη μου, από πολλές απόψεις) την κατάργηση της ακροαματικής διαδικασίας και την διεξαγωγή της μεγαλύτερης κατηγορίας του αστικού δικαίου (των ιδιωτικών διαφορών της τακτικήςδιαδικασίας) μέσω εγγράφων. Όχι μάρτυρες, όχι Δικαστής στην έδρα, έγραφες προτάσεις σε 100 ημέρες από την κατάθεσης της αγωγής, χωρίς δικαίωμα αναβολής, έγγραφες ένορκες βεβαιώσεις (με ένα σωρό διατυπώσεις, κοινοποιήσεις, έξοδα και προθεσμίες), έγγραφη προσθήκη αντίκρουση και μετά, χρέωση του φακέλου στον Δικαστή και έκδοση απόφασης.
Πιο απλά, μία εντελώς <<ξύλινη>> διαδικασία, μέσα από χαρτιά, χωρίς ανθρώπινο στοιχείο και κυρίως χωρίς την πεμπτουσία της Δικαιοσύνης, δηλαδή το ακροατήριο. Δηλαδή χωρίς να έρχεται ο Δικαστής αντίκρυ με τον διάδικο, τον Δικηγόρο και το μάρτυρα, χωρίς να εξετάζει την φυσιογνωμία του καθενός, αν λέει αλήθεια η ψέματα, πιο απλά χωρίς την ζώσα διαδικασία στην οποίαν στηρίζεται (όχι τυχαία) η Δικαιοσύνη από συστάσεώς της. Το αποτέλεσμααυτής της διαδικασίας σε χρόνους; Τραγικό. Καμία επιτάχυνση δεν επήλθε, αντιθέτως ποιοτικά υποβαθμίστηκε η απονομή της Δικαιοσύνης στην τακτική διαδικασία (εξαιτίας όλης της παραπάνω <<άψυχης>> διαδικασίας) και οι υποθέσεις λιμνάζουν και χρονίζουν για ενάμιση και δύο χρόνια, πολλές φορές, έως ότου εκδοθούν οι αποφάσεις.
Επομένως είναι η ψηφιοποίηση των διαδικασιών που φταίει και η θεσμοθέτηση τηλε - δικών για να τρέξει η δικαιοσύνη σε χρόνους μπροστά; Η άποψη μου είναι όχι. Όταν δεν έχουμε λύσει ακόμα τα στοιχειώδη. Όπως να υπάρχει ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, ηλεκτρονικά πιστοποιητικά, να μηχανογραφηθούν πλήρως οι Εισαγγελίες, τα Ειρηνοδικεία και τα Πρωτοδικεία. Και ενώ δεν έχουν γίνει αυτά, μιλάμε για δίκες εξ’ αποστάσεως; Και αλήθεια αυτό είναι που θα επιταχύνει την απονομή της Δικαιοσύνης; Δηλαδή άλλες Χώρες πως έχουν πετύχει την επιτάχυνση χωρίς τηλεδιασκέψεις;
Επομένως μάλλον κάτι άλλο δεν κάνουμεκαλά και πάμε να χτίσουμε έναν ουρανοξύστη, ενώ του λείπουν τα θεμέλια.
Το πιο σπουδαίο όμως είναι ότι με αυτές τις διαδικασίες, κατά την γνώμη μου, δεν θα υπάρξει αναβάθμιση της ποιότητας της παροχής της Δικαιοσύνης. Ούτε είναι σωστό ούτε πρέπει να παγιώσουμε στην ζωή και την καθημερινότητα μας τα έκτακτα μέτρα στα οποία αναγκαστήκαμε να καταφύγουμε την περίοδο του κορωνοϊού. Πολλά από αυτά και αντιβαίνουν στην ανθρώπινη φύση και αντιβαίνουν στους θεσμούς όπως διαμορφώθηκαν από τους ανθρώπους μέσα στους αιώνες.
Οι οθόνες των κινητών και των υπολογιστών δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουν, με την ίδια ποιότητα ένα πανεπιστημιακό μάθημα, για παράδειγμα, σε ένα αμφιθέατρο και το ίδιο δεν μπορούν να υποκαταστήσουν και μία ζώσα δικαστικήδιαδικασία σε ένα ακροατήριο. Για του λόγου το αληθές μπορεί κανείς να δει πως λειτούργησαν οι τηλεδιασκέψεις στον τομέα της εκπαίδευσηςπου εφαρμόστηκαν μέσα στο 2020 και στην Χώρα μας κατά κόρον. Είμαστε ευχαριστημένοιαπό την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρασχέθηκε; Μπορεί να συγκριθεί με την απευθείας παρεχόμενη εκπαίδευση; Δεν νομίζω.
Έτσι λοιπόν είμαι της άποψης ότι δεν πρέπει να βιαστούμε στην εφαρμογή τέτοιων νεωτερισμών, που σαφώς έχουν κάποια οφέλη, αλλά έχουν και πολύ βαθειά μειονεκτήματα. Υπάρχουν πολλά άλλα και βασικότερα βήματα να κάνουμε, για να επιταχύνουμε την απονομή της Δικαιοσύνης και ακόμα σε αυτά υστερούμε. Ας δούμε πρώτα το δέντρο και έπειτα βλέπουμε και το δάσος.
Γιάννης Μ. Κοντός
Δικηγόρος
Τον τελευταίο χρόνο ζούμε μια εποχή πρωτόγνωρη. Η ανθρωπότητα κλήθηκε, μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα, να αντιμετωπίσει μια παγκόσμια θανάσιμη πανδημία και να βρει τρόπους να ανταπεξέλθει στα νέα δεδομένα.
Μέσα σε αυτήν την απαίτηση που μόνη της η κατάσταση επέβαλλε, εφευρέθηκαν νέοι τρόποι εργασίας, εκπαίδευσης, συναναστροφήςκαι κοινωνικοποίησης, οι οποίοι, όσο και πρωτοποριακοί και να ακούγονται, δεν μπορεί κανένας να μην παραδεχθεί ότι αντιβαίνουν κάπως στην ανθρώπινη φύση, μιας και ο άνθρωπος είναι ένα ον που γεννιέται, μεγαλώνει ζει και επιβιώνει μόνο μέσα στην κοινωνία και όχι από μακριά ή από απόσταση.
Το μοντέλο που επικράτησε για να καλύψει τα όποια κενά στους τομείς της ανθρώπινης ζωής, είναι οι περιβόητες τηλεδιασκέψεις, τις οποίες το 90% τουλάχιστον του πληθυσμού πλέον χρησιμοποιεί σε κάθε επίπεδο δραστηριότητάς του.
Προ 2 ημερών δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας <<Καθημερινή>> έγκυρο και εκτενές ρεπορτάζ με τίτλο <<Στην ψηφιακή εποχή η Δικαιοσύνη με δίκες από απόσταση μέσω Zoom>>.
Σε αυτό το άρθρο περιγράφεται το σχέδιο που εκπονεί η Κυβέρνηση, μέσω του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, ώστε να υπάρχει αφενός μεν ηλεκτρονική ενημέρωσητης πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων (κάτι το οποίο είναι πάγιο αίτημα του δικηγορικού κόσμου εδώ και χρόνιακαι σαφώς θα ωφελήσει), αφετέρου δε να επιτρέψει την πραγματοποίηση δικών ή ακροαματικών διαδικασιών από απόσταση με τηλεδιάσκεψη. Δηλαδή π.χ. ο κατηγορούμενοςνα βρίσκεται στο σωφρονιστικό κατάστημα, οι εκπρόσωποι της δικαστικής αρχής στην έδρα τους και οι δικηγόροι ή οι μεταφραστές σε οποιοδήποτε σημείο κατάλληλο για την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας.
Και τούτο να μπορεί να πραγματοποιείται και στους τρεις βασικούς πυλώνες της Ελληνικής Δικαιοσύνης, στα Πολιτικά, τα Ποινικά και τα Διοικητικά Δικαστήρια.
Η αιτία αυτού του νεωτερισμού, παρουσιάζεται η ίδια και η διαχρονική δήθεν <<επίτευξη της επιτάχυνσης της απονομής της Δικαιοσύνης>>, που με όλους τους πειραματισμούς και τις τροποποιήσεις των δικονομιών που έχουν γίνει τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια, δεν έχει τελικά επιτευχθεί, αλλά είναι όλο και χειρότερα. Μάλιστα την ίδια στιγμή που οι καθυστερήσεις στην απονομήΔικαιοσύνης δεν οφείλονται στο ότι ο αριθμόςτων δικαστών είναι χαμηλός. Αντίθετα, η Ελλάδα έχει περισσότερους δικαστές αναλογικάμε τον πληθυσμό της από τον μέσον όρο της Ε.Ε. Ενδεικτικά, το 2016 η Ελλάδα είχε 25,8 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους, έναντι 21 μέσου όρου στην Ε.Ε., 24,2 στη Γερμανία, 11,5 στην Ισπανία, 10,6 στην Ιταλία, και 10,4 στη Γαλλία.
Ένας άλλος λόγος που δικαιολογεί, κατά το ρεπορτάζ, την εισαγωγή τηλε – δικών είναι η μείωση του κόστους μετακίνησης των διαδίκων, των μαρτύρων, αλλά και του κρατικού Κόστους από μεταγωγές, απασχόληση της Αστυνομίας κλπ, ενώ ένας άλλος λόγος προβάλλεται η μη επιλογή της Χώρας μας για επενδύσεις, εξαιτίας των αργών ρυθμών απονομής της Δικαιοσύνης.
Μήπως όμως φταίει κάτι άλλο για την μη επιτάχυνση και τελικά όχι η ανάγκη εισαγωγής τέτοιων διαδικασιών.
Ένα παράδειγμα δήθεν επιτάχυνσης, ήταν και η εισαγωγή, στα Πολιτικά Δικαστήρια, της νέας τακτικής διαδικασίας, που εφαρμόστηκεαπό τις αρχές του 2016. Δηλαδή ο Νομοθέτης σκέφτηκε (πολύ λανθασμένα, κατά τη γνώμη μου, από πολλές απόψεις) την κατάργηση της ακροαματικής διαδικασίας και την διεξαγωγή της μεγαλύτερης κατηγορίας του αστικού δικαίου (των ιδιωτικών διαφορών της τακτικήςδιαδικασίας) μέσω εγγράφων. Όχι μάρτυρες, όχι Δικαστής στην έδρα, έγραφες προτάσεις σε 100 ημέρες από την κατάθεσης της αγωγής, χωρίς δικαίωμα αναβολής, έγγραφες ένορκες βεβαιώσεις (με ένα σωρό διατυπώσεις, κοινοποιήσεις, έξοδα και προθεσμίες), έγγραφη προσθήκη αντίκρουση και μετά, χρέωση του φακέλου στον Δικαστή και έκδοση απόφασης.
Πιο απλά, μία εντελώς <<ξύλινη>> διαδικασία, μέσα από χαρτιά, χωρίς ανθρώπινο στοιχείο και κυρίως χωρίς την πεμπτουσία της Δικαιοσύνης, δηλαδή το ακροατήριο. Δηλαδή χωρίς να έρχεται ο Δικαστής αντίκρυ με τον διάδικο, τον Δικηγόρο και το μάρτυρα, χωρίς να εξετάζει την φυσιογνωμία του καθενός, αν λέει αλήθεια η ψέματα, πιο απλά χωρίς την ζώσα διαδικασία στην οποίαν στηρίζεται (όχι τυχαία) η Δικαιοσύνη από συστάσεώς της. Το αποτέλεσμααυτής της διαδικασίας σε χρόνους; Τραγικό. Καμία επιτάχυνση δεν επήλθε, αντιθέτως ποιοτικά υποβαθμίστηκε η απονομή της Δικαιοσύνης στην τακτική διαδικασία (εξαιτίας όλης της παραπάνω <<άψυχης>> διαδικασίας) και οι υποθέσεις λιμνάζουν και χρονίζουν για ενάμιση και δύο χρόνια, πολλές φορές, έως ότου εκδοθούν οι αποφάσεις.
Επομένως είναι η ψηφιοποίηση των διαδικασιών που φταίει και η θεσμοθέτηση τηλε - δικών για να τρέξει η δικαιοσύνη σε χρόνους μπροστά; Η άποψη μου είναι όχι. Όταν δεν έχουμε λύσει ακόμα τα στοιχειώδη. Όπως να υπάρχει ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, ηλεκτρονικά πιστοποιητικά, να μηχανογραφηθούν πλήρως οι Εισαγγελίες, τα Ειρηνοδικεία και τα Πρωτοδικεία. Και ενώ δεν έχουν γίνει αυτά, μιλάμε για δίκες εξ’ αποστάσεως; Και αλήθεια αυτό είναι που θα επιταχύνει την απονομή της Δικαιοσύνης; Δηλαδή άλλες Χώρες πως έχουν πετύχει την επιτάχυνση χωρίς τηλεδιασκέψεις;
Επομένως μάλλον κάτι άλλο δεν κάνουμεκαλά και πάμε να χτίσουμε έναν ουρανοξύστη, ενώ του λείπουν τα θεμέλια.
Το πιο σπουδαίο όμως είναι ότι με αυτές τις διαδικασίες, κατά την γνώμη μου, δεν θα υπάρξει αναβάθμιση της ποιότητας της παροχής της Δικαιοσύνης. Ούτε είναι σωστό ούτε πρέπει να παγιώσουμε στην ζωή και την καθημερινότητα μας τα έκτακτα μέτρα στα οποία αναγκαστήκαμε να καταφύγουμε την περίοδο του κορωνοϊού. Πολλά από αυτά και αντιβαίνουν στην ανθρώπινη φύση και αντιβαίνουν στους θεσμούς όπως διαμορφώθηκαν από τους ανθρώπους μέσα στους αιώνες.
Οι οθόνες των κινητών και των υπολογιστών δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουν, με την ίδια ποιότητα ένα πανεπιστημιακό μάθημα, για παράδειγμα, σε ένα αμφιθέατρο και το ίδιο δεν μπορούν να υποκαταστήσουν και μία ζώσα δικαστικήδιαδικασία σε ένα ακροατήριο. Για του λόγου το αληθές μπορεί κανείς να δει πως λειτούργησαν οι τηλεδιασκέψεις στον τομέα της εκπαίδευσηςπου εφαρμόστηκαν μέσα στο 2020 και στην Χώρα μας κατά κόρον. Είμαστε ευχαριστημένοιαπό την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρασχέθηκε; Μπορεί να συγκριθεί με την απευθείας παρεχόμενη εκπαίδευση; Δεν νομίζω.
Έτσι λοιπόν είμαι της άποψης ότι δεν πρέπει να βιαστούμε στην εφαρμογή τέτοιων νεωτερισμών, που σαφώς έχουν κάποια οφέλη, αλλά έχουν και πολύ βαθειά μειονεκτήματα. Υπάρχουν πολλά άλλα και βασικότερα βήματα να κάνουμε, για να επιταχύνουμε την απονομή της Δικαιοσύνης και ακόμα σε αυτά υστερούμε. Ας δούμε πρώτα το δέντρο και έπειτα βλέπουμε και το δάσος.
Γιάννης Μ. Κοντός
Δικηγόρος
