Η ανεξέλεγκτη διαδικτυακή μνήμη

Κοινωνία ολικής επαναφοράς

Όσο πιο πολύς καιρός περνάει, τόσο περισσότερο ξεχνιούνται κάποια πράγματα και υπάρχει η ελπίδα μιας καινούριας αρχής. Με την ραγδαία όμως εξέλιξη της τεχνολογίας, ο όρος «κρυφά» μεταβάλλεται και οι επιπτώσεις της μεταβολής αυτής ποικίλουν. Προσωπικά δεδομένα, όχι μόνο δε μένουν κρυφά αλλά με τη βοήθεια του διαδικτύου μπορεί να αποθηκευτούν στον «ιστό» του για χρόνια και να μην ξεχαστούν ποτέ. 

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κοινωνία «ολικής επαναφοράς». Η τεχνολογία πλέον μας δίνει τη δυνατότητα να διατηρούμε αρχεία με βίντεο, φωτογραφίες σε ηλεκτρονική μορφή, που αντέχουν πολύ περισσότερο από μια φωτογραφία τυπωμένη σε χαρτί που φθείρεται με το πέρασμα του χρόνου. Αυτή είναι η θετική πλευρά της συγκεκριμένης δυνατότητας. Να μπορούμε να διατηρούμε ψηφιακά άλμπουμ των προσωπικών και κοινωνικών μας δραστηριοτήτων, χωρίς να έχουμε τον φόβο ότι αυτά θα φθαρούν μέσα σε μερικά χρόνια. Και το κυριότερο είναι ότι δεν καταλαμβάνουν τόσο πολύ χώρο, όσο κατελάμβαναν οι βιντεοκασέτες ή τα άλμπουμ. Βρίσκονται απλώς αποθηκευμένα σε κάποιο «σκληρό δίσκο», διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή. 

 

Το δικαίωμα στη λήθη

Η φωτεινή αυτή πλευρά της τεχνολογίας, αρχίζει να σκοτεινιάζει όταν εισερχόμαστε στο χώρο του διαδικτύου, το οποίο συνηθίζουμε να τροφοδοτούμε συνεχώς με ένα χρονικό της δραστηριότητάς μας που περιλαμβάνει φωτογραφίες, βίντεο και ποικίλες δημοσιεύσεις. Όπως είναι φυσικό, δεν θα θέλαμε ποτέ μια πληροφορία, η οποία μας εκθέτει, να δημοσιοποιηθεί ή να πέσει σε λάθος χέρια. Γιατί, ενώ στον κόσμο εκτός διαδικτύου με το πέρας των χρόνων αυτή η πληροφορία θα περνούσε στη λήθη, στο διαδίκτυο μένει για απεριόριστο και απροσδιόριστο χρόνο στη διάθεση του οποιουδήποτε θελήσει να την επαναφέρει στη μνήμη του ή στη μνήμη άλλων χρηστών, με τη βοήθεια των μηχανών αναζήτησης. Και όχι μόνο αυτό, αλλά πολλαπλασιάζεται με γρήγορους ρυθμούς με τη βοήθεια των «συνδέσμων» και τη δυνατότητα της ετεροαναφοράς και επαναδημοσίευσης του συγκεκριμένου συνδέσμου από διάφορους χρήστες του διαδικτύου. 

Ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2016, όσον αφορά στο «δικαίωμα στη λήθη», όπως το ονομάζει, αναφέρει συγκεκριμένα : «για να ενισχυθεί το δικαίωμα στη λήθη στο επιγραμμικό περιβάλλον, το δικαίωμα διαγραφής θα πρέπει επίσης να επεκταθεί με τέτοιο τρόπο ώστε ο υπεύθυνος επεξεργασίας, ο οποίος δημοσιοποίησε τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, να υποχρεούται να ενημερώνει τους υπευθύνους επεξεργασίας που επεξεργάζονται τα εν λόγω δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, ώστε να διαγράψουν οποιουσδήποτε συνδέσμους ή αντίγραφα ή αναπαραγωγή των εν λόγω δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Όταν το πράττει, ο εν λόγω υπεύθυνος επεξεργασίας θα πρέπει να λαμβάνει εύλογα μέτρα, λαμβάνοντας υπόψη τη διαθέσιμη τεχνολογία και τα μέσα που έχει στη διάθεσή του ο υπεύθυνος επεξεργασίας, μεταξύ άλλων και τεχνικά μέτρα, ώστε να ενημερωθούν οι υπεύθυνοι επεξεργασίας που επεξεργάζονται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα σχετικά με το αίτημα του υποκειμένου των δεδομένων». Λαμβάνοντας όμως υπόψιν την δυνατότητα της ετεροαναφοράς και την αναδημοσίευση του κάθε συνδέσμου, είναι για την ώρα κάπως ουτοπικό και σχεδόν αδύνατο να έχουμε την εντύπωση ότι μπορούμε να σβήσουμε εντελώς κάθε αντίγραφο των εν λόγω δεδομένων. Ιδίως αν η πληροφορία έχει είτε αναδημοσιευτεί σε διαφορετικούς ιστοτόπους και εδράζεται σε διαφορετικούς servers. 

 

Η προοπτική της τέλειας μνήμης

Η εποχή της λήθης έχει περάσει πια στο παρελθόν. Η σύγκλιση τόσων κυρίαρχων μέσων συλλογής πληροφοριών, αυτή η ευκολία της απεριόριστης αποθήκευσης και μετατροπής όλων των δεδομένων σε ψηφιακή μορφή, οδηγεί σε μια αδυσώπητη εποχή της τέλειας μνήμης, καθιστώντας τα άτομα ικανά να ψάχνουν διαδικτυακά το παρελθόν τους, ανακαλώντας κατά βούληση μεμονωμένα γεγονότα, πλούσια σε οπτικοακουστικό υλικό. Η ραγδαία εξάπλωση της χρήσης του διαδικτύου καθιστά πιο εύκολο το να θυμάσαι παρά το να ξεχνάς. Η «διαδικτυακή μνήμη» σε σχέση με την αντίστοιχη ανθρώπινη μνήμη, είναι αντικειμενική, αποκομμένη από πάθη, πεζογραφική και ασυγχώρητα ακριβής. Το παρελθόν πάντοτε ακολουθούσε και ακολουθεί τους ανθρώπους και πολλές φορές τους στοιχειώνει, ιδίως αν είναι γεμάτο από αξιόποινες πράξεις ή παλιότερες καταδίκες. Κάποιοι προσπαθούν να κάνουν μια καινούρια αρχή, με την ελπίδα ότι θα ξεχαστεί κάποια στιγμή το παρελθόν και θα τους δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία. Πολλοί μάλιστα επιλέγουν μέρη όπου δεν τους ξέρει κανείς η τους έχουν ξεχάσει. Πώς να ελπίζει όμως κάποιος στην προοπτική της νέας αρχής, από τη στιγμή που όπου κι αν πάει θα τον καταδιώκει όχι μόνο το παρελθόν του αλλά και οι μηχανές αναζήτησης; Γιατί μια αναπόδεικτη κακή φήμη για κάποιον, η οποία κυκλοφόρησε χρόνια πριν στο διαδίκτυο και έχει εδραιωθεί ως «ανάμνηση», να είναι στη διάθεση του οποιοδήποτε και παράλληλα να στοιχειώνει το υποκείμενο αυτής της φήμης σε όλη του τη ζωή, χωρίς την προοπτική της συγχώρεσης; Στην τέλεια μνήμη της φήμης, δεν υπάρχει συγχώρεση.

* Νίκος Σμυρνάκης. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, συγγραφέας του βιβλίου «Ηθική ευθύνη στο Διαδίκτυο».