Ελληνικές υποχωρήσεις στις θαλάσσιες ζώνες, καταγγέλλει ο Κοτζιάς

Κύριε Καθηγητά, έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που ανακοινώθηκε η συμφωνία για πρόθεση παραπομπής στη Χάγη της οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Τι σηματοδοτεί αυτή η κίνηση;

Η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή το 2009 είχε υπογράψει μια συμφωνία με την Αλβανία ως προς την ΑΟΖ χωρίς ποτέ να την φέρει στην ελληνική βουλή προς επικύρωση. Το κύριο θετικό της στοιχείο ήταν ότι με την συμφωνία αναγνωριζόταν η πλήρης επήρεια στα ελληνικά νησιά, όπως στους Οθωνούς βόρια της Κέρκυρας. Η συμφωνία μπλοκαρίστηκε στη συνέχεια από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας και επικυρώθηκε από το θεσμικό σύστημα της γείτονος.

Τι έγινε με αυτό το μπλοκάρισμα;

Αυτή η πραγματικότητα, το μπλοκάρισμα κάθε διαδικασίας, επέβαλε να μπει και η ΑΟΖ σε ένα πακέτο διαπραγματεύσεων με την Αλβανία, που αφορούσε από τα δικαιώματα της Ελληνικής Μειονότητας στην γείτονα, μέχρι την κατάργηση «του εμπόλεμου», αυτή την εκκρεμότητα που ανοήτως διατηρείται ακόμα και ύστερα από 80 και χρόνια. Στο πακέτο που είχαμε προκαταρκτικά συμφωνήσει τα ελληνικά νησιά, και οι Οθωνοί, αποκτούσαν 100% επήρεια. Ασφαλώς ικανοποιούνταν, από την άλλη, και ορισμένα αλβανικά αιτήματα. Το πακέτο αυτό δεν έγινε δυνατό να προωθηθεί. Οι υπουργοί εξωτερικών και στις δύο πλευρές βρέθηκαν απέναντι σε ισχυρές δυνάμεις που δεν ήθελαν καμιά λύση των προβλημάτων ανάμεσα στα δύο κράτη. Και επιπλέον, εντέλει, ο ένας απομακρύνθηκε από τον Πρωθυπουργό Ράμα και ο άλλος, δηλαδή εγώ, παραιτήθηκε κάτω από τις γνωστές συνθήκες. Το θέμα δεν προχώρησε.

Δεν σας υποστήριξαν σε αυτή την υπόθεση;

Μετά τις Πρέσπες κανείς δεν ήθελε να κουβαλήσει και άλλο «βάρος». Από μια σκοπιά λογικό. Εκείνο που κάνει περισσότερο εντύπωση είναι ότι κανείς δεν υποστηρίζει πέραν του ΠΡΑΤΤΩ την ανάγκη λύσης των προβλημάτων που υπάρχουν με την Αλβανία, και τα οποία θα τα βρούμε μπροστά μας. Όλοι κάνουν σαν να μην καταλαβαίνουν την ανάγκη στον 21ο αιώνα να μην έχουμε εκκρεμότητες ως προς τα σύνορα και τα γεγονότα που εξελίχθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Πολωνία τα επέλυσαν εδώ και δεκαετίες.

Και τώρα τι γίνεται ως προς την ΑΟΖ στα βορειοδυτικά της χώρας;

Το 1977 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε βεβιασμένα και με πολλές απροσεξίες μια συμφωνία με την Ιταλία για την υφαλοκρηπίδα, η οποία δημιούργησε ανησυχία και κρίθηκε με μεγάλη αυστηρότητα από το ΚΚΕ και το ΠΑΣΟΚ. Ιστορική είναι η ομιλία του Πεπονή στην Βουλή επί της συμφωνίας. Ιταλία και Αλβανία ζητούσαν από τότε και με επιμονή να συμφωνήσουμε την ΑΟΖ στη βάση της Συμφωνίας του Καραμανλή για την υφαλοκρηπίδα.

Και εσείς;

Με μεγάλη υπομονή και επιμονή εξήγησα στις δύο φίλες χώρες, ότι μετά το 1977 υπήρξαν σημαντικές αλλαγές και συμπληρώσεις στο Διεθνές Δίκαιο και ότι μια Συμφωνία που είχε γίνει για την υφαλοκρηπίδα με το παλιό Διεθνές Δίκαιο δεν μπορούσε να μας καθοδηγεί σε μια Συμφωνία για την ΑΟΖ που όφειλε να γίνει με το ισχύον, σύγχρονο Διεθνές Δίκαιο. Και οι δύο πλευρές, Ιταλία και Αλβανία, το κατανόησαν αυτό και αποδέχτηκαν την λογική των πραγμάτων. Με αυτό τον τρόπο παρακάμψαμε την παλαιότερη κακή συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα και μπορέσαμε να προωθήσουμε την αναγνώριση της μέγιστης επήρειας για τους Οθωνούς και τα άλλα Διαπόντια νησιά, κατά προέκταση και για τις Στροφάδες, τα νησιά απέναντι από την Πελοπόννησο.

Τι είπε τότε η ΝΔ;

Η ΝΔ, όπως ήταν και το «πολιτικό της χόμπι» εκείνη την περίοδο με εξύβρισε που «τόλμησα καν» να κάνω μια νέα συμφωνία, πέραν από εκείνη του 2009. Χαρακτήρισε δε δια στόματος πρωτοκλασάτων στελεχών της κάθε μετακίνηση από το 2009 ως προδοσία. Και αυτό, παρόλο που γνώριζε ότι ήταν αναγκαίο καθότι η συμφωνία του 2009 ήταν ως να μην υπήρχε. Ότι έχω δίκιο το αποδεικνύει η πλήρη μετακίνησή της από την δική της συμφωνία του 2009, καθότι σήμερα επιθυμεί παραπομπή του θέματος στο Διεθνές Δικαστήριο. 

Στο εν τω μεταξύ φτάσαμε σε συμφωνία με την Ιταλία ως προς την ΑΟΖ

Η κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη βεβιασμένα έκανε μια συμφωνία με την Ιταλία, χωρίς να λύσει τα προβλήματα που είχαν εντοπιστεί, χωρίς να τα κατανοεί και χωρίς να τα έχει μελετήσει. Το ίδιο, εξάλλου, έκανε και για την ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο. Σας θυμίζω τη δήλωση του Δένδια ότι πήγε στην Αίγυπτο «να υπογράψει τη συμφωνία για την ΑΟΖ χωρίς καν να γνωρίζει προηγούμενα ότι θα υπέγραφε και τι θα υπέγραφε», άρα και χωρίς να έχει μελετήσει αυτό που υπέγραψε. Πράγματα πρωτοφανή. Εξίσου πρωτοφανή, όπως το ότι ο τύπος και τα κανάλια πάλι δεν μίλησαν επί της ουσίας.

Ο Δένδιας και ο Μητσοτάκης στην συμφωνία με την Ιταλία, πήγαν πίσω από τα νέα δεδομένα στο Διεθνές Δίκαιο, δεν αξιοποίησαν τις νέες δυνατότητες. Ντε φάκτο, μάλιστα, κατήργησαν την συμφωνία του Κώστα Καραμανλή του 2009, αλλά κανείς δεν τους είπε τίποτα, ούτε καν η αντιπολίτευση. Δηλαδή, συμφωνήσαν ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο της Θαλάσσης, αλλά και τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, σύμφωνα με το οποίο τα νησιά διαθέτουν επήρεια (ΑΟΖ) ακόμα και 100%, και ότι ασφαλώς διαθέτουν και την δική τους αιγιαλίτιδα ζώνη, χωρικά ύδατα. Δεν νομίζω να υπήρξε σε όλο τον κόσμο κυβέρνηση που να συμφωνεί στην εφαρμογή κανόνων δικαίου, που δεν ισχύουν πλέον, σε βάρος των εθνικών συμφερόντων που εξυπηρετούνται από το ισχύον Δίκαιο της Θαλάσσης!

Κατόπιν τούτου ποια είναι η πρόβλεψή σας ως προς την ΑΟΖ με την Αλβανία;

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εγκατέλειψε αμαχητί και με την ανοχή της αντιπολίτευσης τα κέρδη που είχε πάρει η Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις για την ΑΟΖ με Ιταλία και Αλβανία στην περίοδο που ήμουν ΥΠΕΞ. Δέχτηκε, δυστυχώς, η ελληνοϊταλική ΑΟΖ να είναι αντίγραφο της συμφωνίας με την Ιταλία για την υφαλοκρηπίδα. Και αφού έκανε πίσω στην «διαπραγμάτευση» με την Ιταλία, για να καλυφθεί, χρησιμοποίησε ως «διέξοδο» την παραπομπή του θέματος με την Αλβανία στο Διεθνές Δικαστήριο. Μόνο που τώρα πλέον υπάρχει, προηγούμενο σε βάρος μας με την Συμφωνία που έγινε ήδη με την Ιταλία.

Η συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα δεν ήταν δεδικασμένο για τον προσδιορισμό της ελληνοϊταλικής ΑΟΖ, διότι συμφωνήθηκε, όχι μόνο με πολλά λάθη σε βάρος της Ελλάδας, αλλά στηρίχτηκε στο παλιό δίκαιο. Ο Μητσοτάκης και ο Δένδιας όμως, έφτιαξαν ένα πανομοιότυπο  με βάση το αρνητικό προηγούμενο αλλά στο νέο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου με το οποίο η Ελλάδα υπέστη μεγάλο περιορισμό, της επήρειας των νησιών και μέρους της κυριαρχίας της. Επειδή δε η ΑΟΖ με την Αλβανία κατά μεγάλο μέρος της έχει τα ίδια ζητήματα όπως εκείνη με την Ιταλία, το Δικαστήριο είναι εξαιρετικά πιθανό να λάβει υπόψη του την Συμφωνία με την Ιταλία και τις υποχωρήσεις που έγιναν από τον Δένδια και τον Μητσοτάκη έναντι της Ιταλίας. Δηλαδή, τον ισχυρός περιορισμό της επήρειας των νησιών, που στην περίπτωση της συμφωνίας με την Αίγυπτο έφτασε μέχρι και στον μηδενισμό της στα νησιά γύρω από την Κρήτη και εν μέρει στη Δωδεκάνησο. Περιορισμό της κυριαρχίας του ελληνικού κράτους.

Η εξέλιξη αυτή εξυπηρετεί και τρίτους;

Ναι! Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι η Τουρκία χαιρέτησε αυτές τις δύο συμφωνίες, που εγώ αντιτάχθηκα, ενώ κατά περίεργο τρόπο η αξιωματική αντιπολίτευση δέχτηκε την συμφωνία με την Ιταλία και ανέχτηκε εκείνη με την Αίγυπτο, παρόλο που αυτές έγιναν στη βάση σχεδίων που είχαμε επεξεργαστεί με την Αίγυπτο και την Ιταλία, αλλά είχαμε σταματήσει προκειμένου να συμφωνήσουμε για τα θεμελιώδη ανοικτά θέματα, όπως αυτό που αφορά στην επήρεια των νησιών. Η κυβέρνηση της ΝΔ έκανε αμαχητί πίσω και υπέγραψε χωρίς να διαπραγματευτεί τις προβληματικές πτυχές των σχεδίων. Δυστυχώς!

Σταθήκατε αρνητικός στην ελληνοϊταλική Συμφωνία, για την οποία είχατε εργαστεί αλλά δεν υπογράψατε, επικαλούμενος παραχώρηση δικαιωμάτων της Ελλάδας στην Ιταλία.

Πράγματι, προετοιμαστήκαμε πολύ συστηματικά ενόψει των διαπραγματεύσεων. Δεν επρόκειτο, βέβαια, για μια απλή πνευματική άσκηση ή άσκηση απόκτησης της απαραίτητης γνώσης, αλλά για την διαμόρφωση μιας ειδικής για το θέμα διαπραγματευτικής στρατηγικής. Πριν προχωρήσει και άλλο η διαπραγμάτευση, θα έπρεπε η Ελλάδα να προχωρήσει στο κλείσιμο των κόλπων των ελληνικών θαλασσών. Οι κόλποι ως νομική μορφή και οντότητα αποτελούν αυτό που οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου ονομάζουν «υγρό έδαφος». Διότι στους Κόλπους το κράτος έχει πλήρη κυριαρχία, τέτοια ακριβώς όπως έχει στο «ξηρό έδαφος». Οι αποστάσεις στις αιγιαλίτιδες ζώνες, που μπορούν να φτάνουν μέχρι και στα 12 μίλια, ξεκινούν από τις «ευθείες γραμμές βάσης», αυτές που «κλείνουν» τις εξωτερικές πλευρές των κόλπων.

Ασκούνται στην αιγιαλίτιδα ζώνη τα ίδια δικαιώματα με τους κόλπους;

Η αιγιαλίτιδα ζώνη αποτελεί και αυτή «υγρό έδαφος» καθότι αποτελεί «χώρο» άσκησης κυριαρχίας του εθνικού κράτους. Η διαφορά με τον κόλπο είναι ότι εδώ επιτρέπεται η διέλευση ξένων πλοίων, και πολεμικών. Τα τελευταία σε «αβλαβή» πορεία, δηλαδή με τα όπλα κάτω.

Μπορείτε καταρχάς να μας πείτε για το τι είδους δικαιώματα γίνεται ο λόγος ως προς την ΑΟΖ;

Η ΑΟΖ δεν είναι «υγρό έδαφος». Σε αυτήν κανένα κράτος δεν ασκεί εξουσία-κυριαρχία, ούτε εκείνο, στο οποίο ανήκει. Έχει όμως το κράτος σε μια ΑΟΖ δικαιώματα επ’ αυτής, στην λεγόμενη στήλη της θάλασσας. Δικαιώματα στην αλιεία και την ενέργεια (άρθρο 56 παρ. 1 του Δικαίου της Θαλάσσης).

Τι έγινε στη συμφωνία με την Ιταλία, ποιο ήταν το σημείο που είχατε αντιρρήσεις.

Στο παλιό διεθνές δίκαιο της θαλάσσης, υπήρχε η πρόβλεψη για την συνέχιση σχέσεων «παραδοσιακού δικαίου». Αυτό μετά το 1982, δεν ίσχυε. Η Ιταλία ζητούσε δικαιώματα αλιείας, προσέξτε, όχι στην ΑΟΖ, αλλά στην ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη. Δηλαδή, ζητούσε να έχει δικαιώματα επί της ελληνικής κυριαρχίας – επί του ελληνικού υγρού εδάφους. Της το αρνηθήκαμε. Προσωπικά επέμενα ως προς την συμφωνία με την Ιταλία σε τρία πράγματα:

- Πρώτον, η Ελλάδα όφειλε να κλείσει σε όλο το Ιόνιο και μέχρι και την Κρήτη όλους τους κόλπους και να περιγράψει νομικά δεσμευτικά έτσι την αιγιαλίτιδα ζώνη της σε όλη την κλίμακα της περιοχής, που θα έπρεπε να είναι τα 12 μίλια.

- Στην συνέχεια να διαμορφώσει την όποια συμφωνία για την ελληνοϊταλική ΑΟΖ αφού θα είχε κλείσει τους κόλπους και θα είχε προσδιορίσει την αιγιαλίτιδα ζώνη της. 

- Εάν η Ιταλία ήθελε πρόσβαση στην τελευταία, προκειμένου να συμφωνήσει για την ΑΟΖ, θα έπρεπε να αναγνωρίσει την ελληνική κυριαρχία σε αυτήν, έτσι ακριβώς όπως το επιβάλλει το Διεθνές Δίκαιο της Θαλάσσης, και να συνάψει εμπορική-αλιευτική συμφωνία με τη χώρα μας έναντι αντίτιμου.

Και τελικά τι έγινε;

Η ΝΔ, ο Δένδιας και ο Μητσοτάκης, αναγνώρισαν και παρεχώρησαν στην Ιταλία «παραδοσιακά δικαιώματα» στα ελληνικά χωρικά ύδατα, που τέτοια δεν αναγνωρίζει πλέον το Διεθνές Δίκαιο. Ουσιαστικά ευνούχισαν την ίδια την ελληνική κυριαρχία. Είναι ως να παραχωρεί κανείς μια περιοχή στην ηπειρωτική Ελλάδα, ή κάποιο νησί σε ξένους, όπου θα ασκούν εκείνοι δικαιώματα χωρίς ελληνικούς ελέγχους και θα γίνουν κυρίαρχοι της περιοχής και του νησιού. Για αυτό είχαμε σταματήσει εξάλλου, την ολοκλήρωση της Συμφωνίας.

Οπότε πως προχώρησε;

Η ΝΔ αποδέχτηκε αυτή την απαίτηση των Ιταλών, παρέδωσε κυριαρχία του ελληνικού κράτους λες και είχαμε κατακτηθεί σε αυτό το «σημείο/περιοχή». Και δυστυχώς η Αξιωματική Αντιπολίτευση συναίνεσε, ψήφισε «ΝΑΙ» στην συμφωνία.

Κατά συνέπεια;

Η Αντιπολίτευση δυσκολεύεται σήμερα να κάνει κριτική στην κυβέρνηση για αυτά που ετοιμάζει με την Αλβανία. Η ΝΔ, όμως, αδίκως πανηγυρίζει. Διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να καταλήξει η χώρα σε συμφωνία με τρίτη χώρα, ανάλογη, και με τις ίδιες αδυναμίες – υποχωρήσεις εκείνης με την Ιταλία. Και μάλλον η ΝΔ θα καταλήξει εκεί. Αυτή η κακή Συμφωνία θα ενσωματώσει, με βάση την κυβερνητική λογική το λέω, και στοιχεία της συμφωνίας με την Αίγυπτο, στην οποία εξαφανίστηκε η επήρεια ελληνικών νησιών. Δηλαδή, μένει ορθάνοικτη η προοπτική μιας συμφωνίας με την Τουρκία, ίδιου τύπου εκείνων με Ιταλία και Αίγυπτο, που θα είναι κακή για τα ελληνικά συμφέροντα.

Πως επηρεάζει αυτή η συμφωνία μια ενδεχόμενη συζήτηση για οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;

Οι υποχωρήσεις της Ελλάδας στις δύο συμφωνίες για την ΑΟΖ, με Ιταλία και Αίγυπτο, αποτελούν το αρνητικό πρόκριμα για το τι πρόκειται να συμβεί με τυχόν Συμφωνία της κυβέρνησης της ΝΔ με την Αλβανία, ακόμα και αν πάει στο Διεθνές Δικαστήριο, αφού θα Τίρανα θα επικαλεστούν τις προηγούμενες Συμφωνίες. Οι υποχωρήσεις, συνοψίζω, αφορούν κύρια τρεις θεματικές: α) την κυριαρχία της χώρας «στο υγρό έδαφος» της, β) τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στην ΑΟΖ και γ) την επήρεια των νησιών μας. Οι υποχωρήσεις της κυβέρνησης της ΝΔ «ανταποκρίνονται» στις απαιτήσεις, που έχει θέσει η Τουρκία.

Η Τουρκία χαιρέτησε όλες τις συμφωνίες της κυβέρνησης της ΝΔ για την ΑΟΖ. Και αυτό διότι είτε πάει σε διμερή βάση με την Ελλάδα, είτε πάει αργότερα στο Διεθνές Δικαστήριο, θα συνυπολογίζεται αυτό που ήδη έχει γίνει αποδεκτό από την Ελλάδα, το πολιτικό προδικασμένο: νησιά χωρίς πλήρη ή καθόλου επήρεια στην ΑΟΖ, εκχώρηση δικαιωμάτων και κυριαρχίας σε τρίτους. Και η κυβέρνηση που θα έχει παραβλέψει σειρά από δικαιώματά μας που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο της θαλάσσης θα πανηγυρίζει για την δήθεν επιτυχία της στα ελληνοτουρκικά, αφού θα έχει «εξαφανίσει» σειρά από δίκαιά μας ώστε να εναρμονίσει τις επιλογές της με τους τουρκικούς «πόθους». Φοβάμαι δε, ότι η αξιωματική αντιπολίτευση θα δυσκολευτεί να κάνει αποτελεσματική αντιπολίτευση, αφού στη Βουλή, δεν αντιτάχτηκε σε αυτές τις νεοδημοκρατικές υποχωρήσεις (υπερψήφισε, την συμφωνία για την ΑΟΖ με την Ιταλία και ανέχτηκε, δήλωσε παρούσα, την συμφωνία της ΑΟΖ με την Αίγυπτο).