Μέγαρα Πολιτισμού είναι τα σχολεία

Όσοι το χάλκεον χέρι/ βαρύ του φόβου αισθάνονται, / ζυγόν δουλείας ας έχωσι·/ θέλει αρετήν και τόλμην/ η ελευθερία.

Α. Κάλβος

Το Σάββατο 27 Ιανουαρίου παρακολουθήσαμε ένα ενδιαφέρον εγχείρημα: την ταινία «Οι θάλασσες του Ανδρέα», που γυρίστηκε από το Γυμνάσιο Αμφιπαγιτών σε συνεργασία με το Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με θέμα τη ζωή, τη δράση και τις απόψεις του ποιητή Ανδρέα Κάλβου.

Η δημιουργία, ιδιαίτερα η καλλιτεχνική δημιουργία, αποτελεί πάντα μια μορφή αντίστασης απέναντι στη βαρβαρότητα και τη χυδαιότητα, ιδίως σε εποχές όπως η σημερινή. Η ολομέτωπη επίθεση κεφαλαίου και κυβερνώντων εναντίον του κόσμου της εργασίας δεν  αφήνει, προφανώς, ανεπηρέαστη την παιδεία ( αλλά και την καλλιτεχνική δημιουργία). Τα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα, σχολεία όλων των βαθμίδων και πανεπιστήμια, στενάζουν κάτω από το βάρος της νεοφιλελεύθερης επέλασης: υποχρηματοδότηση και αξιολόγηση-κατηγοριοποίηση ως προπομποί της ιδιωτικοποίησης, κι από κοντά η συνεχής υποβάθμιση του περιεχομένου των σπουδών, μέσα από τη δηθενιά της κενοτομίας. Το να μπορούν διδάσκοντες και διδασκόμενοι να κρατιούνται όρθιοι και να δημιουργούν υπό τέτοιες  αντίξοες συνθήκες είναι πράξη δύναμης και ευθύνης, άξια σεβασμού και επαίνου.

Και μόνον η ύπαρξη της ταινίας αυτής συνιστά μέγιστη απόδειξη του κοινωνικού και μορφωτικού ρόλου  των περιφερειακών σχολείων και πανεπιστημίων. Η νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα τα δυσφημίζει ως προϊόντα πελατειακών πρακτικών και ως ασύμφορα για τον κρατικό προϋπολογισμό.

Οι αντιλαϊκές κυβερνήσεις κλείνουν ή συγχωνεύουν τα περιφερειακά σχολεία, ή και προσπαθούν να τα αντικαταστήσουν με την τηλεκπαίδευση της συμφοράς. Στραγγαλίζουν, επίσης , τα περιφερειακά πανεπιστήμια με την επιβολή της ελάχιστης βάσης εισαγωγής, την υποχρηματοδότηση και την πλήρη εγκατάλειψη.

Στην ΕΛΜΕ Κέρκυρας έχουμε κάνει στόχο ζωής την προάσπιση όλων των σχολείων, και μάλιστα των περιφερειακών. Έχουμε δώσει πολλές μάχες, από την εποχή προ των μνημονίων και μέχρι σήμερα, μαζί με τις τοπικές κοινωνίες, ώστε να συνεχιστεί η λειτουργία τους. Γι΄ αυτό και η συγκεκριμένη πρωτοβουλία του Γυμνασίου Αμφιπαγιτών γέμισε τις καρδιές μας περηφάνια και ζεστασιά. Θυμηθήκαμε, για μια ακόμα φορά, το εμπνευσμένο σύνθημα της μεγάλης μας απεργίας του 1997: " Μέγαρα πολιτισμού είναι τα σχολεία/ και όχι του Λαμπράκη τα στρατηγεία" ( του δημοσιογραφικού οργανισμού Λαμπράκη).

Μέσα από τη φόρμα του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ, με κοστούμια εποχής, σκηνικά ( σε ανοιχτούς και κλειστούς χώρους), γύρισμα  και ηχοληψία επαγγελματικού επιπέδου, με 62 ερασιτέχνες ηθοποιούς, μαθητές και εκπαιδευτικούς, σε πολλές καλές στιγμές, η ταινία αποτελεί καλλιτεχνικό, τεχνικό και παιδαγωγικό επίτευγμα. Επιχειρεί να μας ανοίξει ένα γνωστικό και συγκινησιακό παράθυρο  στην εποχή του πρώτου μισού του δέκατου ένατου αιώνα. Η χρονική αυτή περίοδος μοιράζεται την πολυτάραχη και πολυκύμαντη γοητεία της Εποχής των Επαναστάσεων (1789-1848), της οποίας και αποτελεί μέρος. Προφανώς, λόγω του θέματός της, η ταινία εστιάζει περισσότερο στον ελληνικό αγώνα της ανεξαρτησίας, στο ρόλο των επαναστατών διανοουμένων της εποχής και στη μεγάλη έγνοια τους για τη μόρφωση του λαού, ως εγγύηση και προπομπό της ελευθερίας. 

Ακριβώς λόγω του μεγάλου ιστορικού, πολιτικού και ιδεολογικού φάσματος, μέσα στο οποίο τείνει να ξεδιπλωθεί η δράση, ένας λεπτομερέστερος υπομνηματισμός, εκτός από τις τοποχρονικές σημάνσεις, θα βοηθούσε πολύ στην κατανόηση συγκυριών, προσώπων και απόψεων εκ μέρους του σύγχρονου θεατή. Εφόσον, μάλιστα, μεγάλο μέρος των συντελεστών αλλά και του ακροατηρίου-στόχου της ταινίας αποτελείται από εφήβους, η επιλογή αυτή θα ενίσχυε τον παιδευτικό της ρόλο.

Ο υψιπετής και αγέρωχος ποιητικός λόγος του Κάλβου, άξιος φορέας των πολιτικών, φιλοσοφικών και γλωσσικών του αντιλήψεων, σίγουρα ξενίζει σήμερα ακόμα και τον υποψιασμένο θεατή και αναγνώστη. Γι΄ αυτό και η συγκεκριμένη ταινία είναι πολύτιμη, καθώς φέρνει στο προσκήνιο πλήθος ζητημάτων σχετικών με τις απαρχές του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, τα οποία μένουν ανοιχτά προς συζήτηση στο σήμερα.

Πάνω απ' όλα, όμως, είναι ένα συγκινητικό πολιτικό μνημόσυνο για τους επαναστάτες των αρχών του 19ου αιώνα, μιας εποχής τόσο διαφορετικής αλλά και τόσο όμοιας με το παρόν: και τότε και τώρα, οι λαοί ζουν σε εποχές σκληρής πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου και λυσσαλέας αντιδραστικής παλινόρθωσης.

Χρειάζονται, λοιπόν, την ποίηση που δίνει ελπίδα, όραμα και προοπτική, την ποίηση που προσφέρει ο λογοτέχνης πρώτα απ' όλα ως πολίτης στο κοινωνικό σύνολο. Πόσο αξιοθαύμαστοι είναι ακόμα και σήμερα, προπάντων σήμερα, οι καταδιωγμένοι καρμπονάροι ποιητές, σαν τον Κάλβο, που πάλεψαν να μη μετατρέψουν τους εαυτούς τους και την τέχνη τους σε κατοικίδια της εξουσίας...