Υποψήφια για το Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς τα «Κορφιάτικα Πετεγολέτσα»

ΑΘΗΝΑ. Έντονο κερκυραϊκό άρωμα είχε η Συνάντηση του Δικτύου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που πραγματοποιήθηκε 24- 26 Νοεμβρίου στην Αθήνα από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, με αφορμή τα είκοσι χρόνια από την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003).

Στόχος της Συνάντησης ήταν η γνωριμία με την αξιόλογη δουλειά κοινοτήτων φορέων που κρατούν ζωντανά τα εγγεγραμμένα στη κοινωνική μνήμη έθιμα, η ανταλλαγή ιδεών και η θεμελίωση βάσεων για νέες συνεργασίες.

Είναι όλα εκείνα τα κομμάτια της ιστορίας που δεν διδάσκονται στα σχολικά βιβλία αλλά είναι εντυπωμένα με ανεξίτηλο μελάνι στη συλλογική μνήμη κάθε τόπου και παραμένουν ζωντανά σε πείσμα της λήθης του χρόνου. Η διατήρηση της άυλης κληρονομιάς είναι πιο δυσχερής από τη διατήρηση φυσικών, απτών αντικειμένων και η αναβίωσή τους, ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα πάντα μεταβάλλονται με ασύλληπτες ταχύτητες, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη αφοσίωση φορέων και πολιτιστικών σωματείων του τόπου.

Το ευρετήριο άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς αφορά παραδόσεις ή ζωντανές εκφράσεις που έχουν κληροδοτηθεί από τους προγενέστερους με τον προφορικό λόγο, όπως οι λαϊκές παραδόσεις, οι γιορτές και τελετές, χοροί, οι παραστατικές τέχνες, οι κοινωνικές πρακτικές, οι γνώσεις και οι τεχνικές. 

  Από αριστερά: Σπύρος Παϊπέτης, Αλεξάνδρα Καλαϊτζόγλου, Όλγα και Απόστολος Πατούνης

Οι κερκυραϊκές παρουσίες

Στο μωσαϊκό αυτό των παραδοσιακών εθίμων, με ρίζες που χάνονται στο παρελθόν,  συμμετείχαν 50 σωματεία από όλη την Ελλάδα. Παρουσιάσεις έκαναν η Αλεξάνδρα Καλαϊτζόγλου, γ.γ. του Οργανισμού Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων (ΟΚΕ)  με τα  «Κορφιάτικα Πετεγολέτσα», ο Σπύρος Παϊπέτης, εμπνευστής του πολυταξιδεμένου και βραβευμένου ντοκιμαντέρ που δημιούργησε με τον κινηματογραφιστή Σπύρο Μπαντιό «Κέρκυρα τα νησί της Τηγανίτας», παρουσιάζοντας το έθιμο των τηγανίτων (λουμάδων) τ΄Αγιού καθώς και η οικογένεια Πατούνη με την παρουσίαση της παραδοσιακής "Σαπωνοποιίας Πατούνη" που αντιστεκέται σθεναρά στο χρόνο.

New entry

Σημειώνεται ότι τα Πετεγολέτσα αποτελούν τη νέα είσοδο στον κύκλο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς στο Ευρετήριο είναι ήδη καταχωρημένη η  σαπωνοποιία Πατούνη, οι Τηγανίτες τ΄Αγιού και οι Φιλαρμονικές του νησιού.

Η παρουσίαση του εθίμου των Πετεγολέτσων θεωρείται το πρώτο βήμα που κάνει ο Οργανισμός Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων για την υποψηφιότητα στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που ανακοινώνεται κάθε χρόνο με Υπουργική Απόφαση. 

Το μοναδικό αυτό αυτό αποκριάτικο δρώμενο, αναβιώνει κάθε χρόνο από τον ΟΚΕ, την τελευταία Πέμπτη της Αποκριάς. Πρόκειται για ένα κοσμαγάπητο έθιμο, βγαλμένο από το σατιρικό ταμπεραμπέντο των Κερκυραίων, μια ..."κοινωνική κριτική" - κοινώς κουτσομπολιό - προσαρμοσμένη στην εκάστοτε τοπική κοινωνική ή και πολιτική επικαιρότητα, το οποίο ερμηνεύεται από ηθοποιούς σε πρόζα γραμμένη στην αυθεντική κερκυραϊκή διάλεκτο με πραγματικό σκηνικό τις φανέστρες των καντουνιών. Τις ρίζες τους τις συναντά κανείς πολύ βαθιά μέσα στο χρόνο. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα είδος θεάτρου δρόμου, με πολλά στοιχεία από την Κομέντια ντελ Άρτε. Το δρώμενο, πλαισιώνεται με σατιρικά τραγούδια και επτανησιακές καντάδες.

Εγγεγραμμένη ήδη από το 2017 είναι η Σαπωνοποιία Πατούνη, η οποία έκανε επίσης παρουσίαση των εκπαιδευτικών δράσεων της μοναδικής πλέον εναπομείνασας παραδοσιακής σαπωνοποίας, που για πέντε συνεχείς γενιές, από το 1850, παράγει σαπούνι από προϊόντα ελιάς τοπικής παραγωγής εφαρμόζοντας παραδοσιακές συνταγές και τεχνικές, που βασίζονται στην επεξεργασία-ψήσιμο του σαπουνιού στο καζάνι. Τα προϊόντα της πωλούνται σε όλο τον κόσμο. Το 2008 το κτήριο της σαπωνοποιίας μαζί με τον εξοπλισμό του in situ χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέο μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς από το τότε Υπουργείο Πολιτισμού.

Οι τηγανίτες τ΄Αγιού, στο Ευρετήριο του Υπουργείου Πολιτισμού από το 2021, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την κερκυραϊκή κουλούρα κατά τη διάρκεια του τριήμερου εορτασμού του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα. Παρασκευάζονται και προσφέρονται παραδοσιακά από όλες τις συλλογικότητες σε κάθε γωνιά του νησιού ή πωλούνται σε καταστήματα και πλανόδιους πωλητές. Αρχικά συνδέθηκε με την ολονύχτια λειτουργία την παραμονή στην εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα (βεγιόνι), καθώς οι πιστοί κατανάλωναν τηγανίτες που θα τους βοηθούσαν να αντεπεξέλθουν στην κούραση. Σταδιακά μετατράπηκε σε έθιμο που αποτελεί αναπόσπαστη τελετουργία στη συνείδηση των απανταχού Κερκυραίων σε σχέση με την εορτή του προστάτη Αγίου.

Σημειώνεται ότι στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ενεγράφησαν το 2022 με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού και οι Φιλαρμονικές της Κέρκυρας, οι οποίες επί δεκαετίες αναπτύσσουν πολυποίκιλη δραστηριότητα και προσφέρουν δωρεάν μουσική εκπαίδευση συμβάλλοντας στη βιωματική καλλιέργεια των μουσικών και των ακροατών. Την πρωτοβουλία εγγραφής στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς είχαν η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας από κοινού με τη Φιλαρμονική Εταιρεία «Μάντζαρος».

Η πλατφόρμα για την εγγραφή στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά του Υπουργείου Πολιτισμού θα ανοίξει εντός των ημερών για νέες αιτήσεις εγγραφών και οι υποψηφιότητες κρίνονται από την αρμόδια επιτροπή που ανακοινώνει τα αποτελέσματα.