Ο κόσμος των κρουστών οργάνων μέσα από το λεξικό του Γ. Τσαγκαράκη

ΚΕΡΚΥΡΑ. Ένα νέο βιβλίο που φιλοδοξεί να καταστεί σημαντικό βοήθημα για όσους ασχολούνται με το χώρο των κρουστών οργάνων (και όχι μόνο), κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Orpheus του Μουσικού Οίκου Μάριου Νικολαΐδη. Ο λόγος για το «Λεξικό Κρουστών Οργάνων», του Γεράσιμου Τσαγκαράκη, που αποτελεί μια σε βάθος γνωριμία με τα κάθε κατηγορίας κρουστά όργανα, τα παρελκόμενά τους, τις εκτελεστικές τεχνικές, τα ηχητικά αποτελέσματα που μπορούν να παράξουν κ.ά.

Ο Γεράσιμος Τσαγκαράκης γεννήθηκε στην Κέρκυρα όπου και έλαβε τα πρώτα του μαθήματα μουσικής στη Φ.E. Κερκύρας (Παλαιά). Συνέχισε τις σπουδές του στα κρουστά στο Ιόνιο Ωδείο και στο Ωδείο Atheneum της. Έχει συνεργαστεί με όλα τα σημαντικά ορχηστρικά σχήματα της Ελλάδας και έχει αποσπάσει διάφορες διακρίσεις. Από το 2015 εργάζεται μόνιμα στην Κίνα όπου και διετέλεσε συγκορυφαίος κρουστός της Guiyang Symphony Orchestra (2015-2017) και, στη συνέχεια (μέχρι και σήμερα) μέλος της Suzhou Symhony Orchestra. Επίσης, είναι πτυχιούχος Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α. και κάτοχος μεταπτυχιακού του Τ.Ξ.Γ.Μ.Δ. του Ιονίου Παν/μίου. 

Πέραν των υψηλών ερμηνευτικών και δεξιοτεχνικών του ικανοτήτων στα κρουστά (δείγμα των οποίων παρουσίασε στο κερκυραϊκό κοινό και στη συναυλία της Παλαιάς Φιλαρμονικής στις 30 Νοεμβρίου 2019), μέσω του λεξικού του, ο Γεράσιμος Τσαγκαράκης πλέον συμβάλλει με ποιοτικό τρόπο και ως προς τον τομέα της έρευνας και της επεξήγησης συναφών όρων και αντικειμένων. Περισσότερα στοιχεία για το βιβλίο του αλλά και για τις εμπειρίες του στη μακρινή Κίνα, μας δίδει ο ίδιος στη συνέντευξη που ακολουθεί:

 

· Κύριε Τσαγκαράκη, πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη μουσική και τον χώρο των κρουστών οργάνων συγκεκριμένα;

_Μεγαλώνοντας σε ένα νησί όπως η Κέρκυρα, με μεγάλη παράδοση στο χώρο των τεχνών και ειδικότερα της μουσικής, πήρα από μικρή ηλικία πολλά ερεθίσματα. Συγκεκριμένα, οι φιλαρμονικές με τις συναυλίες, τις παρελάσεις και τις λιτανείες τους με έκαναν να θέλω να ασχοληθώ κι εγώ με τη μουσική ώστε να αποτελέσω γρήγορα μέλος τους και να μπορώ να συμμετέχω στα δρώμενα. Έτσι, άφησα αφοσιώθηκα στη μουσική.

Σε αντίθεση με άλλα παιδιά που, στα πλαίσια της μουσικής προπαιδείας, συνήθως περνούν από ένα στάδιο γνωριμίας με τα διάφορα όργανα, στη δική μου περίπτωση η επιλογή ενασχόλησης με τα κρουστά υπήρξε ξεκάθαρη από την πρώτη στιγμή. Ήμουν συνεπαρμένος από τον κυριαρχικό τους ρόλο μέσα στη μπάντα, τόσο από την άποψη διατήρησης του ρυθμού, όσο και από την οπτική τους παρουσία. Ο δυναμισμός που εκπέμπουν, οπτικά και ηχητικά, θεωρώ ότι ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με την προσωπικότητα και το χαρακτήρα μου. 

Μάλιστα, στην αρχή οι ιθύνοντες της Παλαιάς Φιλαρμονικής δε συμφώνησαν να επιτρέψουν την εγγραφή μου στη σχολή τους λόγω του νεαρού της ηλικίας μου (5 ετών) και των ενδοιασμών τους αναφορικά με την ικανότητά μου να παρακολουθήσω τα θεωρητικά μαθήματα.

Για το λόγο αυτό, δεδομένης της έντονης επιθυμίας μου να ασχοληθώ με τη μουσική, ξεκίνησα προσωρινά μαθήματα βιολιού με πολλή λίγη θεωρία στη σχολή της Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Κερκυραίων που εκείνη την εποχή ήταν ακόμη ενεργή. Η σχέση μου με το βιολί κράτησε μονάχα 7 περίπου μήνες και, μολονότι δε το αγάπησα ποτέ, είμαι ευγνώμων που με βοήθησε να κρατήσω ζωντανή μέσα μου τη φλόγα του μουσικού και το ενδιαφέρον για την τέχνη ώστε να ασχοληθώ λίγο αργότερα με τα κρουστά.

 

· Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε να συγγράψετε το «Λεξικό Κρουστών Οργάνων» και πότε ξεκίνησαν οι διαδικασίες για τη δημιουργία του βιβλίου αυτού; 

_Την περίοδο που ήμουν φοιτητής Αγγλικής Φιλολογίας στην Αθήνα και σπουδαστής κρουστών στο Ωδείο Athenaeum, είχα την τύχη να συνεργάζομαι παράλληλα με πολλές μεγάλες ορχήστρες (Καμεράτα, Ορχήστρα των Χρωμάτων, Ε.Ρ.Τ.), σύνολα κρουστών και μεικτά οργανικά σύνολα μουσικής δωματίου, ερχόμενος σε επαφή τόσο με το ρεπερτόριο ορχήστρας όσο και με έργα σύγχρονης μουσικής, κάποια εκ των οποίων σε πρώτη εκτέλεση.

Παρατηρώντας λοιπόν ότι η πλειοψηφία των μουσικών έργων κυκλοφορούν σε ποικίλες εκδόσεις διαφόρων ξένων μουσικών οίκων, αναρωτήθηκα την ανάγκη ύπαρξης ενός γλωσσαρίου που θα περιλαμβάνει την ορολογία της πλειονότητας των μουσικών σχολών και θα την επεξηγεί στην ελληνική γλώσσα.

Με πρώτο τον εαυτό μου, διαπίστωσα ένα έλλειμμα γνώσεων στους κύκλους των Ελλήνων μουσικών εκτελεστών κρουστών και έτσι, μέσα από την έντονη εσωτερική μου ανάγκη για διεξοδικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον κόσμο των κρουστών, γεννήθηκε η ιδέα της συγγραφής του “Λεξικού Κρουστών Οργάνων”.

 

· Πώς είναι δομημένο το εγχειρίδιο αυτός και σε ποιους απευθύνεται και που πιστεύετε ότι μπορεί να αξιοποιηθεί;

_Το Λεξικό φιλοδοξεί να προσφέρει στον αναγνώστη μια όσο το δυνατόν ακριβέστερη και ευρύτερη εικόνα του ορολογικού υλικού που είναι συνυφασμένο με τα κρουστά όργανα, πραγματευόμενο πληροφορίες για τις κάθε λογής εκτελεστικές τεχνικές, τους τύπους μπακετών και τα όργανα αυτά καθ’ αυτά. Μάλιστα, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των διαφόρων κρουστών οργάνων, πραγματοποιήθηκε ομαδοποίησή τους σε μεμβρανόφωνα, αερόφωνα/εφέ και ιδιόφωνα, ενώ ορισμένοι πρωτότυποι όροι σε γλώσσες πλην της αγγλικής παρατίθενται με έντονη γραφή για να υποδηλωθεί καλύτερα η γλωσσική προέλευσή τους.

Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί πως, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις μπακέτες, οι πληροφορίες που παρέχονται είναι ενδεικτικές και στοχεύουν στην παροχή γενικών οδηγιών και συμβουλών μιας και η επιλογή των μπακετών υπόκειται αναμφισβήτητα στην κρίση και την ερμηνευτική προσέγγιση του κάθε εκτελεστή και στην ακουστική του εκάστοτε χώρου.

Κάθε όρος συνοδεύεται από τυχόν συνώνυμα, από την αναφορά του μουσικού έργου στο οποίο συναντάται και του συνθέτη που τον πρωτοεισήγαγε καθώς και από επεξηγηματικά σχόλια, περιγραφές και εικονογραφικό υλικό. Η αναφορά των μουσικών έργων στα οποία απαντώνται οι κάθε λογής όροι, πέρα από την ερμηνευτική υποβοήθηση των εκτελεστών, φιλοδοξεί να παρακινήσει τους διάφορους συνθέτες, καταξιωμένους ή εκκολαπτόμενους ή και τα δύο, να διευρύνουν τους ορίζοντές τους γνωρίζοντας νέες εκτελεστικές τεχνικές, εφέ ή όργανα και μελετώντας τον τρόπο χρησιμοποίησής τους από άλλους συναδέλφους τους σε συγκεκριμένα έργα τα οποία δύνανται να λειτουργήσουν ως μοντέλα. Με τον τρόπο αυτό, πιστεύω ότι διευκολύνεται η διακίνηση απόψεων και ιδεών και, κατά κάποιο τρόπο, δίνεται ώθηση για περαιτέρω δημιουργικές εμπνεύσεις. 

 

· Παρατηρούμε ότι συνήθως οι μουσικοί ερμηνευτές στη χώρα μας δυστυχώς δεν διερευνούν και δεν εμβαθύνουν ιδιαίτερα πέραν αυτών καθ’ αυτών των ζητημάτων εκτέλεσης των οργάνων τους. Δεδομένου ότι το σύγγραμμά σάς σας διαφοροποιεί από τον εν λόγω κανόνα, πώς θα σχολιάζετε αυτή την πραγματικότητα;

_Είναι δυστυχώς γεγονός ότι, στη χώρα μας, πολλοί μουσικοί ερμηνευτές συνηθίζουν να προσεγγίζουν μονάχα επιφανειακά τη μουσική εκτέλεση μη διευρευνώντας σε βάθος πέραν αυτών καθ’ αυτών των ζητημάτων εκτέλεσης των οργάνων τους. Το Λεξικό Κρουστών Οργάνων έρχεται να δώσει ένα ερέθισμα και μια μεθοδολογία ώστε να αλλάξει η τάση αυτή και όλοι μαζί να προσπαθήσουμε να πάμε την τέχνη μας παραπέρα.

 

· Θεωρείτε ότι οι επιπλέον γνώσεις που αποκομίσατε κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας για τη συγγραφή του λεξικού αυτού, επηρέασαν την προσέγγισή σας και στον τομέα της μουσικής ερμηνείας των κρουστών;

_Δίχως αμφιβολία οι γνώσεις που αποκόμισα καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας για τη εκπόνηση του Λεξικού υπήρξαν πολύτιμες και σε ορισμένες περιπτώσεις με έκαναν να αναθεωρήσω και να εξελίξω αρκετά πράγματα αναφορικά με τους τρόπους ερμηνευτικής προσέγγισης των κρουστών οργάνων, τόσο στο σολιστικό, όσο και στο ορχηστρικό ρεπερτόριο, διευρύνοντας τους ορίζοντές μου και κάνοντάς με να αγαπήσω τα όργανα αυτά καθαυτά ακόμη περισσότερο. 

 

· Πώς προέκυψε η επιλογή της εργασίας στην Κίνα χώρα;

_Όντας ένας άνθρωπος που λατρεύει τις προκλήσεις, το δέλεαρ να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου σε μια τόσο μακρινή και διαφορετική χώρα όπως είναι η Κίνα ήταν μεγάλο. Ύστερα από συζητήσεις με Ασιάτες συναδέλφους μου στα πλαίσια διεθνών διαγωνισμών κρουστών που συμμετείχα κατά καιρούς, διαπίστωσα ότι οι προοπτικές της Άπω Ανατολής για καλλιτεχνική δημιουργία, μουσική έκφραση, προσωπική εξέλιξη και πνευματική διάπλαση είναι τεράστιες γι’ αυτό και αποφάσισα να το τολμήσω.

 

·   Πώς είναι η ζωή και η δραστηριοποίηση για έναν Έλληνα μουσικό σε μια χώρα φαινομενικά τόσο διαφορετική από τις ελληνικές/ευρωπαϊκές συνήθειες. 

_Η ζωή εδώ είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με την Ελλάδα και το δυτικό κόσμο γενικότερα. Τα μεγέθη είναι πολύ μεγαλύτερα, οι ρυθμοί ζωής ταχύτατοι και οι απαιτήσεις μεγάλες. Έχω την ευκαιρία να δίνω  παραστάσεις σε υπερσύγχρονα θέατρα υψηλής ακουστικής και αισθητικής, να μοιράζομαι τη σκηνή και την καθημερινότητά μου με συναδέλφους μουσικούς ποικίλων εθνικοτήτων που μας ενώνει το πάθος και η αγάπη για τη μουσική και να γίνομαι καλύτερος δίπλα τους, να βρίσκομαι υπό τη διεύθυνση καταξιωμένων αρχιμουσικών από όλο τον κόσμο και να παίρνω από αυτούς μαθήματα ζωής. Είμαι σε θέση να συμμετέχω σε ποικίλες παραγωγές συμφωνικού ρεπερτορίου, μπαλέτου, μουσικής δωματίου και όπερας και να ταξιδεύω συνεχώς σε πολλά μέρη, ερχόμενος σε επαφή με νέες κουλτούρες και πρωτόγνωρα ήθη και έθιμα, διαπλάθοντας υπό άλλο πρίσμα το χαρακτήρα και την προσωπικότητά μου, πρώτα ως άνθρωπος και μετά ως καλλιτέχνης. Φυσικά και υπάρχουν πολλές δυσκολίες, όπως η διαφορετική νοοτροπία, η γλώσσα και το φαγητό, αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί κανείς να τις υπερκεράσει.

 

· Βάσει της εμπειρίας σας εκεί, προκύπτουν στοιχεία από τη λειτουργία των κινεζικών ορχηστρών αλλά και την  προσέγγιση της μουσικής γενικότερα, που θα μπορούσαν να βρουν ανάλογη εφαρμογή και ελληνική πραγματικότητα με στόχο τη βελτίωση της;

_Οι κινεζικές ορχήστρες βρίσκονται σε διαρκή άνοδο και τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιήσει εξαιρετική πρόοδο τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο. Επενδύουν αρκετά σε βιβλιοθήκες, υψηλού επιπέδου εγκαταστάσεις, κορυφαίας ποιότητας μουσικά όργανα και υψηλά καταρτισμένο έμψυχο δυναμικό. Σε συνεργασία με τα εγχώρια μουσικά πανεπιστημιακά ιδρύματα φροντίζουν για την γαλούχηση των νεαρών Κινέζων ως προς τη μουσική και στοχεύουν στο να παρέχουν υψηλής ποιότητας καλλιτεχνικά δρώμενα στο κινεζικό κοινό. Πραγματοποιούν πολλές παραστάσεις όλων των ειδών μουσικής σε όλη τη χώρα έναντι λογικού αντιτίμου ώστε να έχουν όλες οι κοινωνικές ομάδες τη δυνατότητα να μυηθούν στη συμφωνική μουσική. Είναι αξιοθαύμαστο το ότι επιθυμούν να εξελίσσονται συνεχώς, αποζητώντας σχόλια, κριτικές, συμβουλές και κατευθύνσεις με σκοπό τη βελτίωσή τους σε όλους τους τομείς.

Κατά την προσωπική μου άποψη, πέραν των προαναφερθέντων, το σημαντικότερο στοιχείο που δίνει στις κινεζικές ορχήστρες ώθηση, είναι η μεθοδικότητα και η οργάνωσή τους σε σύμπλευση με τους κρατικούς φορείς της κάθε επαρχίας χωριστά και της κεντρικής Κινεζικής Κυβέρνησης. Αυτή η σύμπνοια και η συλλογική  προσκόλληση στον κοινό στόχο της πολιτισμικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής άνθησης θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για πολλές άλλες χώρες της Δύσης.