Το βιβλίο του Στέφανου Πουλημένου «Τα τραγούδια της Κέρκυρας, μέσα από τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις της»

του δημοσιογράφου – πρώην νομάρχη, Στέφανου Πουλημένου, με τίτλο: «Τα τραγούδια της Κέρκυρας» και υπότιτλο «μέσα από τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις της». Η επίσημη παρουσίασή του θα γίνει την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2019, ώρα 7 μ.μ., στο αμφιθέατρο 1 του Ιονίου Πανεπιστημίου, στην οδό Ιωάννου Θεοτόκη.
Το βιβλίο που προλογίζει ο Πρόεδρος της Αναγνωστικής Εταιρίας Κέρκυρας κ. Γιάννης Πιέρης, βαθύτατος γνώστης της κερκυραϊκής παράδοσης, είναι σχήματος 16,5 x 23,5 εκατ. σε τετραχρωμία και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “CorfuPress” του Θωμά Κατσαρού.
Το εξώφυλλό του κοσμείται από λεπτομέρεια της παραστατικής ελαιογραφίας του Κεφαλλονίτη Διονυσίου Βέγια (1810 – 1884) με τίτλο «Χορός στην Κέρκυρα», που χρησιμοποιήθηκε μετά από σχετική άδεια της Εθνικής Πινακοθήκης, στην οποία ανήκει (Συλλογή Κουτλίδη). Μέσω του πίνακα αυτού τεκμηριώνεται με ρεαλιστική απεικόνιση, η παλαιότερη χρήση των αρχέγονων λαϊκών μουσικών οργάνων στην ύπαιθρο του νησιού, που ήταν το ταμπούρλο και η νιάκαρα, με μια λέξη ταμπουρλονιάκαρα. Αυτά που στην ηπειρωτική χώρα, ονομάζονται νταούλι και ζουρνάς.
Το περιεχόμενό του διανθίζεται με 66 έγχρωμες και μαυρόασπρες φωτογραφίες, αναφέρεται σε 58 χωριά και περιοχές της Κέρκυρας και τεκμηριώνεται με 221 σημειώσεις και παραπομπές σε πηγές, ανάμεσα στις οποίες 70 τίτλοι βιβλίων, πολλές ζωντανές μαρτυρίες και 12 πηγές ηχητικών αρχείων.

Το πρώτο μέρος της ερευνητικής εργασίας περιλαμβάνει:

• περιγραφή του ιστορικού και κοινωνικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε η λαϊκή μουσική παράδοση της Κέρκυρας και

• παρουσίαση των τοπικών τραγουδιών σε 15 ενότητες, που αναφέρονται στους κύκλους της ζωής και του χρόνου.

Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει τη μουσική καταγραφή 91 τραγουδιών της κερκυραϊκής λαϊκής παράδοσης, μια ιδιαίτερα σημαντική εργασία που έκανε ο καθηγητής μουσικής και συνθέτης Σπυρίδων Τσιλιμπάρης.
Την επιμέλεια της έκδοσης είχε ο φιλόλογος Σωκράτης Πουλής.
Το βιβλίο, διατίθεται στην τιμή των 28 ευρώ, στα βιβλιοπωλεία της Κέρκυρας, στο γραφείο των εκδόσεων CorfuPress, N. Mώρου 6, Κέρκυρα, τηλ. 26610 28590, κιν. 6945 957600 και στο γραφείο του συγγραφέα Στέφανου Πουλημένου, στους Κυνοπιάστες, τηλ. 26610 57058 και κιν. 6947 071191.



Ο ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Στον πρόλογό του, ο συγγραφέας του βιβλίου Στέφανος Πουλημένος σημειώνει:
«Το κερκυραϊκό δημοτικό τραγούδι είναι ένα θέμα, για το οποίο, στις μέρες μας, δηλώνουν άγνοια ή ελλιπή γνώση όχι μόνο οι απλοί πολίτες αλλά και οι ασχολούμενοι με τη λαογραφία και τα τραγούδια της παράδοσης. Πέραν αυτών, παντελής σχεδόν καταγράφεται η απουσία της Κέρκυρας από τις περισσότερες σημαντικές ελληνικές εκδόσεις που προβάλλουν, ποικιλότροπα, τα τραγούδια των διάφορων περιοχών της χώρας. Η συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας κατέστησε αναγκαία μια νέα εμπεριστατωμένη έρευνα και έκδοση, με στόχο την, κατά το δυνατόν, πληρέστερη παρουσίαση των τραγουδιών της κερκυραϊκής παράδοσης, πριν στερέψουν σιγά-σιγά οι πηγές τους.
Η ανάγκη και η αξία της συλλογής των δημοτικών τραγουδιών είναι προφανής. Την επισημαίνει, πριν από δύο περίπου αιώνες, ο Κυβερνήτης της Ελληνικής Πολιτείας, Ιωάννης Καποδίστριας, συνιστώντας τη συλλογή, μελέτη και αξιοποίηση των δημοτικών τραγουδιών ως «προέχουσα ανάγκη για την πνευματική προκοπή του Έθνους».¹
Την αναγνωρίζει, κατά την ίδια περίοδο, και ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, όταν ζητά να τεθούν στη διάθεσή του, στην Κέρκυρα όπου ζούσε, τα δημοτικά τραγούδια του τόπου, επιδιώκοντας ν’ αξιοποιήσει δημιουργικά τον γλωσσικό και νοηματικό τους πλούτο.²
Παρότι πέρασε πολύς χρόνος από τότε και άλλαξαν ριζικά οι κοινωνικές συνθήκες, το ενθαρρυντικό στην περίπτωση του νησιού μας είναι ότι αρκετά στοιχεία της λαϊκής παράδοσης επιβιώνουν και σήμερα. Μέσα από τα λαϊκά δρώμενα του τόπου, που άντεξαν στον χρόνο, ο λαός της Κέρκυρας συνεχίζει να εκφράζει με τα τραγούδια της παράδοσης, έστω και σε μικρότερο βαθμό, τους καημούς, τους πόθους, τις περιπέτειες, τις χαρές και τις λύπες του. Στο άκουσμά τους συνεχίζει να κατακλύζεται από συναισθήματα αναπόλησης και νοσταλγίας. Ξυπνούν ακόμη συλλογικές μνήμες και εικόνες της κερκυραϊκής υπαίθρου και της ζωής των μικρών αγροτικών κοινωνιών με τα όνειρα, τις συγκινήσεις, τα πάθη και τις αγωνίες τους.
Η οκταετής έρευνα
Έτσι, η λαϊκή μουσική παράδοση της Κέρκυρας και τα τραγούδια της, από την άνοιξη του 2011, έγιναν αντικείμενο μια νέας, μακράς ερευνητικής προσπάθειας, στο πλαίσιο της οποίας αξιοποιήθηκε κάθε διαθέσιμη πηγή πληροφοριών, όπως αρχεία, παλαιότερες συλλογές και εκδόσεις τραγουδιών, καθώς και η σχετική βιβλιογραφία. Σημαντικό τμήμα του υλικού αυτού συνιστούν οι ηχογραφήσεις, που ξεκινούν από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, αλλά και οι εικονοληψίες των τελευταίων δεκαετιών.
Επιπλέον, ένα σοβαρό κεφάλαιο αποτελούν οι ζωντανές μαρτυρίες μεμονωμένων ατόμων αλλά και φωνητικών συνόλων από διάφορες περιοχές του νησιού, που συλλέχθηκαν ειδικά για την παρούσα έκδοση. Μαρτυρίες ατόμων που αποδίδουν, απλά και αυθόρμητα, στίχους και μελωδίες τραγουδιών, και περιγράφουν με γλαφυρό τρόπο τη βιωματική τους σχέση με τα λαϊκά δρώμενα του νησιού.
Στα ηχητικά ντοκουμέντα όλων των πηγών βασίστηκε και η μουσική καταγραφή 91 μελωδιών από τον συνθέτη Σπυρίδωνα Τσιλιμπάρη. Αρκετές απ’ αυτές τις μελωδίες παίρνουν για πρώτη φορά τη μορφή μουσικού κειμένου, κατά την πρακτική που ακολούθησε προ δεκαετιών και το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Χρηστικό εργαλείο αλλά και φόρος τιμής
Το υλικό της εργασίας αυτής, επεξεργασμένο, τεκμηριωμένο και ταξινομημένο στο σύνολό του, μπορεί πλέον ν’ αποτελέσει ένα χρηστικό εργαλείο που θα επιτρέπει στις επόμενες γενιές να γνωρίσουν και ν’ αξιοποιήσουν τον πλούσιο λαϊκό πολιτισμό που κληροδότησαν οι πρόγονοί μας.
Το βιβλίο τούτο είναι για μένα και κάτι παραπάνω: είναι κι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στις γενιές των απλών ανθρώπων, κυρίως της υπαίθρου της Κέρκυρας, απ’ όπου προέρχομαι, οι οποίοι μέσα από τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες πολλών αιώνων ξενοκρατίας διατήρησαν τη γλώσσα και τη θρησκεία των προγόνων μας και δημιούργησαν έναν αξιόλογο λαϊκό πολιτισμό, έκφραση του οποίου αποτελούν και τα τραγούδια της τοπικής παράδοσης. Αποτελεί, συνάμα, μια οφειλόμενη ανταπόδοση στον γενέθλιο τόπο μου, την αγαπημένη μου Κέρκυρα, της οποίας ο λαός με έχει τιμήσει με την εμπιστοσύνη του».
 
Σημειώσεις:
1. Ά. Θέρος, Τα τραγούδια των Ελλήνων, τ. Α΄, Αθήνα 1951, σ. 12 (το όνομα Άγις Θέρος ήταν το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του λαογράφου και ποιητή Σπύρου Θεοδωρόπουλου, 1875-1961).
2. Βαρβάρα Μεταλληνού, Ληξουριώτικα χειρόγραφα, άγνωστη πηγή του Δ. Σολωμού και του N. Tommaseo, Αθήνα 1986, σ. 27-36.