Πτυχές της ιστορίας της Ιόνιας Ακαδημίας

ΚΕΡΚΥΡΑ. (ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ). Η Αναγνωστική Εταιρία βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να ανακοινώνει τη νέα έκδοσή της: «ΙΟΝΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ: ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ & Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΗΣ». 

Πρόκειται για τον σύντομο οδηγό της ομώνυμης επετειακής έκθεσης, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των τιμητικών εκδηλώσεών της για τα 200 χρόνια από την ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας.

Η επετειακή έκθεση, που θα είναι επισκέψιμη έως τις 20 Δεκεμβρίου (Δευτέρα-Παρασκευή 10:00-14:00), έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα· φιλοδοξεί αφενός να τιμήσει την Ιόνιο Ακαδημία και τον ιδρυτή της, Λόρδο Γκίλ­φορντ, και αφετέρου να αναδείξει τους ιστορικούς δεσμούς της Αναγνω­στικής Εταιρίας με το πρώτο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνι­σμού καθώς και τις συντονισμένες προσπάθειές της για την (επαν)ίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Τα εκθέματα (επιστολές, διπλώματα, πανεπιστημιακά συγγράμματα, κανονισμοί λειτουργίας, απεικονίσεις προσωπικοτήτων, δημοσιεύσεις στον Τύπο κ.ά.) προέρχονται αποκλειστικά από τις συλλογές της Αναγνωστικής Εταιρίας. Φωτίζουν πτυχές του αγώνα του Γκίλφορντ για τη συστηματική ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στα Επτάνησα και παρουσιάζουν ορι­σμένα στοιχεία για την πορεία της Ιονίου Ακαδημίας. Παράλληλα, υπεν­θυμίζουν τη σημαντική συμβολή της Αναγνωστικής στην επίτευξη της επαναλειτουργίας ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος στην Κέρκυρα.

Επιστημονική επιμέλεια έκθεσης:

Δημήτρης Ζυμάρης, Ιστορικός, Επιστημονικός Διευθυντής Αναγνωστικής Εταιρίας

Κώστας Καρδάμης, Καθηγητής Τμήματος Μουσικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου,

Γραμματέας Δ.Ε. Αναγνωστικής Εταιρίας

Κώστας Λιντοβόης, Φιλόλογος, Έφορος Βιβλιοθήκης Δ.Ε. Αναγνωστικής Εταιρίας

Στάθης Πουλιάσης, Δρ Ιστορίας – Επιστημονικός Συνεργάτης Ιονίου Πανεπιστημίου.

Πολύτιμη η αρωγή των αρχειονόμων-βιβλιοθηκονόμων της Εταιρίας: Τάνιας Κόντη, Γεωργίας Κοσκινά, Εύης Λεοντιάδου, Ιωάννας Τσουκαλά και Σοφίας Φεγγούλη.

Μερική συντήρηση χαρτώου υλικού έγινε από τη συντηρήτρια Ιωαννέτα Παπαβλασσοπούλου, η οποία συνέβαλε και στην παρουσίαση των εκθεμάτων.

Γενική επιμέλεια έκδοσης: Δημήτρης Ζυμάρης

Μεταγραφή κειμένων: Εύη Λεοντιάδου

Τυπογραφική και φιλολογική επιμέλεια: Σωκράτης Πουλής

Περισσότερα στοιχεία (Από το εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης):

Η ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας στην Κέρκυρα οφείλεται στο όρα­μα, στον συστηματικό πολυετή αγώνα και στην αφειδώλευτη αρωγή του εμβληματικού Άγγλου φιλέλληνα Φρειδερίκου Νόρθ, 5ου κόμη του Γκίλφορντ (1766-1827), ενός από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους του καιρού του. Ο Γκίλφορντ όχι μόνο πίστευε ακλόνητα στη δύναμη της Παιδείας ως κύριου μοχλού της πνευματικής αφύπνισης και της προόδου των ανθρώπων αλλά είχε συλλάβει τη σημασία της καλλιέργειας της νέας ελληνικής γλώσσας, προκειμένου να διαδοθούν οι σύγχρονες ιδέες της εποχής του στους χειμαζόμενους Έλληνες.

Ο Λόρδος Γκίλφορντ συνδέθηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες του Ελληνισμού, όπως τον Διονύσιο Σολωμό, τον Αδαμάντιο Κοραή και πολλούς άλλους, με τους οποίους μοιράστηκε τις σκέψεις και την ευγενή φιλοδοξία του. Χορήγησε γενναιόδωρα την ίδρυση και τη λειτουργία ελληνικών σχολείων και χρηματοδότησε τις σπουδές δεκάδων νεαρών Ελλήνων σε ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια. Συγκρότησε μια πλουσιότατη βιβλιοθήκη, συνέλεξε εκατοντάδες σπουδαίας σημασίας ελλη­νικά χειρόγραφα και ανέπτυξε ένα μεγάλο δίκτυο επαφών, τις οποίες αξιοποίησε για να πραγματοποιήσει το όραμά του, παρά τις τεράστιες αντιξοότητες που αντιμετώπισε, από τις οποίες, όμως, δεν πτοήθηκε.

Η ελπιδοφόρος και γόνιμη λειτουργία της Ιονίου Ακαδημίας, αυτού του πρώτου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος του Νέου Ελληνισμού, η σταδιακή παρακμή της, μετά τον αδόκητο θάνατο του ιδρυτή της, οι αγώνες για τη διάσωσή της, το κλείσιμό της, αμέσως μετά την Ένωση του Ιονίου Κράτους με το Βασίλειο της Ελλάδος, αλλά και η πολυετής διεκδίκηση της επαναλειτουργίας της αποτελούν σημαντικές πτυχές της ιστορίας των εκπαιδευτικών πραγμάτων του ιόνιου χώρου και όχι μόνο.

Η Αναγνωστική Εταιρία είχε αναπτύξει ήδη από την ίδρυσή της στε­νές σχέσεις με την Ιόνιο Ακαδημία. Πολλά μέλη της υπήρξαν φοιτητές της. Επίσης, ορισμένα μέλη της Αναγνωστικής διετέλεσαν καθηγητές της Ακαδημίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πρώτος Πρόεδρος της Εταιρίας, Πέτρος Βράιλας-Αρμένης, ο σημαντικότερος Έλληνας φιλόσοφος του 19ου αιώνα. Επίσης, και άλλες σημαίνουσες προσωπικότητες, όπως οι Ανδρέας Κάλβος, Αθανάσιος Πολίτης, Κωνσταντίνος Ασώπιος, Χριστόφορος Φιλητάς, Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, Άγγελος Κογεβίνας, Σπυρίδων Αρβανιτάκης, Χριστόφορος Λαβράνος κ.ά. κόσμησαν και τα δύο ιδρύματα.

Κατά τις δεκαετίες 1960-1970, η Αναγνωστική Εταιρία ασχολήθηκε, με επιμονή και συνέπεια, με το αίτημα της (επανα)σύστασης του Ιονίου Πανεπιστημίου. Με επανειλημμένα δημοσιεύματα στον τοπικό Τύπο, με διαβήματα προς την εκάστοτε κυβέρνηση και με εκκλήσεις υποστήριξης σημαντικών πνευματικών θεσμών, η Αναγνωστική δεν έπαψε να επιζητεί τη δικαίωση γι' αυτήν τη μεγάλη αδικία. Αξίζει να σημειώσουμε δύο πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες της Εταιρίας, που καταδεικνύουν αυτό το συστηματικό και εποικοδομητικό ενδιαφέρον της:

1) Το 1973, η Αναγνωστική οργάνωσε στους χώρους της τη μεγάλη έκθεση «ΙΟΝΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ, 1823-1973», αφιερωμένη στα 150 χρόνια από την ίδρυσή της, με απώτερο σκοπό να καλλιεργήσει και να ενισχύσει το κλίμα διεκδίκησης για την επανίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου.

2) Το 1981, με την οικονομική αρωγή της τότε Προεδρίας της Δημοκρατίας και ορισμένων Ελλήνων Εφοπλιστών, αγόρασε σε πλειστηριασμό, από βρετανικό οίκο δημοπρασιών, ένα σημαντικότατο τμήμα του Αρχείου Γκίλφορντ, χάρη στο οποίο φωτίστηκαν πτυ­χές της λειτουργίας της Ιονίου Ακαδημίας καθώς και της Ιστορίας της ελληνικής εκπαίδευσης γενικότερα. Μάλιστα, το 1984 εξέδωσε τον κατάλογο του Αρχείου Γκίλφορντ, τον οποίον συνέταξε η νυν καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Δάφνη Κυριάκη.

Βεβαίως, και μετά την ίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου (1984), η Αναγνωστική Εταιρία αταλάντευτα στάθηκε και συνεχίζει να στέκεται αρωγός στο Πανεπιστήμιο, πράγμα που τεκμηριώνεται από τις σταθερά άριστες σχέσεις αλλά και τις πολλές διμερείς συνεργασίες, όπως, για παράδειγμα, η επετειακή έκθεση που λειτουργεί στην Πινακοθήκη του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων και συνδιοργανώθηκε με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι πρόσφατα, το 2021, το σύνολο του Αρ­χείου Γκίλφορντ της Αναγνωστικής ψηφιοποιήθηκε, χάρη σε ένα Ερευνητικό Πρόγραμμα που εκπόνησε η ίδια η Εταιρία, με μερική χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού και υπό την αιγίδα του. Το εν λόγω Πρόγραμμα παρουσιάστηκε στην πρώτη επετειακή εκδήλωση, στις 12 Απριλίου 2024.

Το Αρχείο Γκίλφορντ της Αναγνωστικής Εταιρίας έχει μελετηθεί έως τώρα από δεκάδες επιστήμονες, οι οποίοι συνέταξαν πολύ σημαντικές εργα­σίες από την έρευνά τους, ενώ συνεχίζει να είναι διαθέσιμο στους ερευνητές.

Στον σύντομο οδηγό της έκθεσης περιλαμβάνονται αδρομερές χρονολόγιο, συνοπτική παρουσίαση των εκθεμάτων, κατάλογος των παλαι­ών εκδόσεων που έχουν εκτεθεί, ενώ παρατίθενται 24 αντιπροσωπευτικά παραθέματα από τα εκτιθέμενα τεκμήρια, με σκοπό να μας μεταφέρουν με αμεσότητα στις συνθήκες της εποχής.