Μενέλαου Χαραμπίδη: Οι δωσίλογοι
Η συνεργασία με τον κατακτητή στην χώρα μας ήταν εκτεταμένη, μας λέει το βιβλίο.
Όταν προ έτους διάβασα το βιβλίο «Οι Δωσίλογοι», έστειλα μήνυμα στον συγγραφέα Μενέλαο Χαραλαμπίδη: «Το βιβλίο σας άργησε 70 χρόνια». Το βιβλίο έπρεπε να είχε γραφτεί το 1955, όταν οι τελευταίοι από τους ελάχιστους τιμωρηθέντες δωσίλογους έβγαιναν από τις φυλακές. Ο συγγραφέας ήταν τότε αγέννητος, αυτοί δε που θα έγραφαν την ιστορία του δωσιλογισμού στην Ελλάδα ήταν στις φυλακές και τα ξερονήσια ως διωκόμενοι των παλιών δωσίλογων που τώρα ήταν απλά «εθνικόφρονες». Το επίσημο αφήγημα του ελληνικού κράτους θα διέστρεφε επί δεκαετίες την πραγματικότητα. Την χώρα στοίχειωναν σκελετοί στις ντουλάπες υπηρεσιών, υπουργείων και κυβερνήσεων. Τελικά, το μάθημα ήταν κοινό για νικητές και ηττημένους του εμφυλίου. Δικαίωση και αδικία στην χώρα αυτή άλλαζαν νόημα και η μια έπαιρνε την θέση της άλλης. Παλιοί συνεργάτες των κατακτητών δίκαζαν ως πατριώτες, ενώ αγωνιστές της εθνικής αντίστασης δικάζονταν ως προδότες. Τέτοια αντιστροφή των όρων δεν έγινε σε καμία άλλη χώρα της Ευρώπης.
Στην Αττική, όπου αναφέρεται η μελέτη του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, μηνύθηκαν 20.000 άτομα ως δωσίλογοι. Οι μηνύσεις υποβλήθηκαν στις συνθήκες της τρομοκρατίας που επικράτησαν μετά τα Δεκεμβριανά. Άρα αφορούσαν μέρος μόνον των εγκλημάτων δωσιλογισμού. (Π.χ. διαβάζουμε ότι για το μπλόκο της Κοκκινιάς, από τις οικογένειες των 150 εκτελεσθέντων, μόνο οι 19 τόλμησαν να υποβάλουν μήνυση.) Το 98% των 20.000 μηνυθέντων αθωώθηκε ή απαλλάχθηκε με βουλεύματα. Το υπόλοιπο 2% τιμωρήθηκε με ελαφρές ποινές, οι περισσότερες των οποίων τελικώς χαρίσθηκαν ή μετριάσθηκαν από τον βασιλιά Παύλο. Το 1955 δεν θα υπήρχε κανείς δωσίλογος στις φυλακές. Δύο μόνο δωσίλογοι είχαν εκτελεσθεί στην αρχή αυτής της διαδικασίας. Ήταν μάλλον οι άτυχοι μιας ιστορίας που θα αθώωνε συστηματικά τους συνεργάτες των κατακτητών.
Το βιβλίο παρουσιάσθηκε στην Κέρκυρα, σε ένα κατάμεστο Εργατικό Κέντρο – δύο μόλις ημέρες μετά την παρουσίασή του στα Γιάννινα σε μια άλλη κατάμεστη αίθουσα. Πολύς κόσμος στην χώρα μας διψάει για ιστορική αλήθεια. Διψάει για σοβαρή τεκμηρίωση και καθαρό λόγο, απέναντι στην διαστροφή της μεταπολεμικής κρατικής αφήγησης και την τοξικότητα των σημερινών αυτοσχέδιων ιστορικών εντός και εκτός διαδικτύου. Επί δεκαετίες η ιστορία της εθνικής αντίστασης ήταν υπόθεση των ίδιων των δωσίλογων, οι οποίοι, προτείνοντας αντι-κομμουνισμό και ψυχροπολεμικές εκδουλεύσεις, στριμώχνονταν στην σειρά για να χωρέσουν όπως-όπως στην τότε σωστή πλευρά της ιστορίας.
Η συνεργασία με τον κατακτητή στην χώρα μας ήταν εκτεταμένη, μας λέει το βιβλίο. Δεν επρόκειτο για μεμονωμένες περιπτώσεις κάποιων λίγων κουκουλοφόρων. Οι τρεις δωσίλογοι πρωθυπουργοί νομιμοποιούσαν αντίστοιχες συμπεριφορές στην βάση της κοινωνίας και σε όλη την ιεραρχική της πυραμίδα. Το μήνυμα ήταν σαφές. Αφού το κάνουμε εμείς, κάντε το κι εσείς. Όσοι θα συνεργασθούν με την κατοχή θα τύχουν καλύτερης τύχης και, κυρίως, θα μπουν σε ένα καθεστώς μη-ελέγχου της ανομίας τους – ακόμη και για τις στυγνότερες και δολοφονικότερες πράξεις. Η οικονομική συνεργασία υπήρξε ευρεία όσο στο πεδίο των μαχών η Γερμανία εμφανιζόταν νικηφόρα. Μετά το Στάλινγκραντ, όταν η Γερμανία άρχισε να υποχωρεί, άρχισε να υποχωρεί και η οικονομική συνεργασία. Εκείνο που δεν θα υποχωρήσει – αντιθέτως θα αυξηθεί – είναι η ένοπλη συνεργασία. Χωροφυλακή, Μηχανοκίνητο Αστυνομίας (Μπουραντάδες), Τάγματα Ασφαλείας. Τον τελευταίο χρόνο, που ήταν και ο αιματηρότερος, την δίωξη των αντιστασιακών στην Αθήνα ανέλαβαν, σχεδόν αποκλειστικά, ελληνικά ένοπλα σώματα (υπαγόμενα πάντα σε γερμανική διοίκηση).
Μια από τις πιο μαύρες σελίδες των δωσιλογικών Σωμάτων Ασφαλείας, δηλαδή σωμάτων απαρτιζομένων αποκλειστικά από Έλληνες, ήταν οι εκτελέσεις αναπήρων πολέμου του αλβανικού μετώπου. Τα μπλόκα των νοσοκομείων είναι τα λιγότερο γνωστά από τα διαβόητα μπλόκα της εποχής. Αυτούς που με παρελάσεις και εμβατήρια δοξάζαμε στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, αυτούς που γύρισαν από το μέτωπο με ένα πόδι ή και με κανένα, τους εκτελούσαν ως μέλη του ΕΑΜ έλληνες χωροφύλακες. «Στις 16 Δεκεμβρίου 1943, οδηγήθηκαν έξω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου είκοσι από τους συλληφθέντες του μπλόκου (των νοσοκομείων). Εκεί, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, ήρθαν αντιμέτωποι με το εκτελεστικό απόσπασμα το οποίο αποτελείτο από άνδρες των ελληνικών Αρχών.»
Ο συγγραφέας δεν μιλάει μόνο για Γερμανική, Ιταλική και Βουλγαρική κατοχή. Μιλάει και για Ελληνική κατοχή. Και αυτή η Ελληνική κατοχή έπρεπε μετά τον πόλεμο να αποκρυβεί με ένα καθεστώς σιωπής. Ή και διαστροφής της αλήθειας, ώστε οι συνεργάτες να εμφανισθούν ακόμη και ως αντιστασιακοί.
ΥΓ.1: Αν και το φαινόμενο του δωσιλογισμού δεν έχει απασχολήσει συστηματικά την ελληνική ιστοριογραφία, ιστορικοί, πέραν του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, όπως οι Δημήτρης Κουσουρής και Στράτος Δαρδανάς, έχουν συμβάλει τα τελευταία χρόνια στην ανάδειξη αυτού του σκοτεινού φαινομένου. Πρόκειται για συμβολή στην κατανόηση του χθες μας και του σήμερα.
ΥΓ.2: Η εκδήλωση οργανώθηκε από το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι Κέρκυρας και τον Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κέρκυρας.
