Το βιβλίο της Κατερίνας Κουρή: Ο Κάτοικος του Καθρέφτη

ΑΠΟ τα βιβλία, τις ταινίες, τα θεατρικά που αγαπήσαμε, συνήθως είναι αδύνατον να μείνει στη μνήμη ολόκληρη η υπόθεση - μένει μια αίσθηση. Διάβασα τον «Κάτοικο του Καθρέφτη» στη δεκαετία των 20 και η αίσθηση που έρχεται στην ανάμνησή του, είναι τα ευρύχωρα δωμάτια, η οικογένεια, τα παλιά ξύλινα έπιπλα και η περιπλάνηση της ηρωίδας σε έναν κόσμο μοναδικό, αυτόν της αστικής Κέρκυρας, με τα όσα θετικά και αρνητικά η εποχή και η κοινωνική τάξη εμπεριέχουν... Το βιβλίο επανεκδίδεται μετά από 23 χρόνια! Η συγγραφέας του, μια ευγενική οδοντίατρος, ενεργή πολίτης και συμμέτοχη σε αγώνες και κινήματα της μεγάλης εποχής του Πολυτεχνείου, δέχθηκε να μου μιλήσει για την επανέκδοση και τον εαυτό της. Η πάντα χαμογελαστή, Κατερίνα Κουρή, άλλωστε, με γνωρίζει κι εμένα 23 χρόνια, όταν δώρισε στον πατέρα μου το βιβλίο της, με μια όμορφη αφιέρωση κι εκείνος μου το δάνεισε, για να ταξιδέψω στον κόσμο του «Καθρέφτη» της νεαρής ηρωίδας. Πρώτη σκέψη μόλις πληροφορήθηκα την επανέκδοση, ήταν αυτή η συνέντευξη...

• Κυρία Κουρή, γράψατε ένα βιβλίο, ένα ολόκληρο μυθιστόρημα, πολύ πριν γίνουμε όλοι συγγραφείς! Πώς μια επιστήμων γίνεται τόσο τολμηρή το 2002;

«Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο κολακευτικό, πιο εγκωμιαστικό για το βιβλίο, όσο η αναφορά σας σε μια αίσθηση, που την ανακαλέσατε είκοσι τρία χρόνια μετά το διάβασμα του “Κάτοικου του Καθρέφτη”. Την α ί σ θ η σ η που αφήνει μέσα μας - ένα βιβλίο, ένα θεατρικό, μια ταινία που αγαπήσαμε και μας συνοδεύει καιρό. Συμβαίνει με την καλή τέχνη. Αυτά που μας αγγίζουν κι έχουν αξία, δε φθείρονται εύκολα. Ιδιαίτερα, εκείνα που κουβαλούν κάτι από τη μαγική άλω των παιδικών μας χρόνων, της ευαίσθητης εφηβείας, που την ψάχνουμε μια ζωή. Με συγκινεί πολύ ως συγγραφέα... 

Με το επίθετο “τολμηρή”, να υποθέσω, με ρωτάτε: πώς ήμουν τόσο σίγουρη, για να εμφανιστώ, ούσα ήδη κάτι άλλο και ως έτοιμη από καιρό, με ένα μυθιστόρημα - ένα τόσο απαιτητικό είδος Λογοτεχνίας;

Θα σας απαντήσω: ήμουν έτοιμη! Λάτρευα τη Λογοτεχνία κι έγραφα από παιδί. Γνώριζα ότι αυτό ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Σπούδασα, για να ικανοποιήσω την ανάγκη των δικών μου και να εξασφαλίσω τον βιοπορισμό μου. Στην Ελλάδα η τέχνη δεν αμείβεται. Έκτοτε, η ενασχόλησή μου με τη Λογοτεχνία ήταν διαρκής και συστηματική. Στη πορεία αφοσιώθηκα στην τέχνη του Μυθιστορήματος. Τριάντα και πλέον χρόνια ασχολούμαι αποκλειστικά. Έχω γράψει πέντε μυθιστορήματα. Έχω εκδώσει τα δύο και έπονται τα άλλα. Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν πως “poeta nascitur, non fiat”. Ο δημιουργός γεννιέται, δεν κατασκευάζεται...».

• Ο «Κάτοικος του Καθρέφτη», ως πρώτο βιβλίο, είναι αυτοβιογραφικό στο βαθμό, που όλα τα πρώτα βιβλία δικαιούνται να είναι;

«Όχι. Ο “Κάτοικος του Καθρέφτη” δεν είναι αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα. Κάθε μυθιστοριογράφος, ωστόσο, είναι φυσικό να αντλεί απ’ τη ζωή του - καταστάσεις, εικόνες, βιώματα. Έχει κύρια τη δυνατότητα να επινοεί πρόσωπα και ιστορίες από τη δική του ονειροπόληση. Να εμπνευστεί και από ένα πρότυπο, ένα πρόσωπο, μια λεπτομέρεια, μια συνθήκη. Φορές, η φαντασία του μεταμορφώνει σε τέτοιο βαθμό τις εμπνεύσεις του, που λησμονεί την πηγή. Όλα έχουν να κάνουν, πάντως, με τη μαστοριά στη τέχνη του, την ευρύτητα του κόσμου του και τη δυνατότητα για ενδοσκόπηση κι αυτογνωσία. Το βιβλίο αυτό κέρδισε το στοίχημα. Πολλοί νόμισαν πως είναι αυτοβιογραφικό, άλλοι πως είδαν τον εαυτό τους και πολλοί ηλικιωμένοι παλαιών οικογενειών (που σήμερα δεν υπάρχουν, πια, στη ζωή) πως είδαν τη ζωή τους να περνάει σαν ταινία. Βέβαια, για να φτιαχτεί το σκηνικό, η ατμόσφαιρα, απαιτήθηκε από μένα πολύχρονη έρευνα, από πολλές ιστορικές πηγές. Η Κέρκυρα βρίσκεται ως πρόσωπο με υπαρκτικό τρόπο και είναι η μόνη αληθινή».

• Τόσο στον «Κάτοικο του Καθρέφτη», όπου η ηρωίδα συνομιλεί με το «είναι» της, όσο και στο «Η Ύβρις είναι της νύχτας» η ψυχολογία αποτελεί βασικό συστατικό του περιεχομένου. Είναι το μυθιστόρημα, ως είδος, όχημα ψυχολογικών αναφορών και αναλύσεων;

«Και τα δύο βιβλία που αναφέρατε, πράγματι, αν και εντελώς διαφορετικά ως προς το κύριο θέμα, μιλούν ακριβώς για θέματα που αγγίζουν την ψυχή μας, σ’ έναν κόσμο που διαρκώς μεταβάλλεται και με μια Ιστορία που έρχεται απ’ έξω και μας επιβάλλεται με απίστευτα βίαιο και φρικώδη τρόπο, απειλώντας την ύπαρξή μας. Η Λογοτεχνία είναι η άλλη όψη της ψυχικής μας ζωής. Οι Τέχνες του Λόγου δημιουργήθηκαν από το αναγκαίο πέρασμα από το Πάθος στο Ν ό η μ α. Από το ρόλο του, το Μυθιστόρημα ασχολείται με τα θέματα της Ύπαρξης. Από τα μεγάλα υπαρξιακά θέματα που απασχολούν, ανέκαθεν, τον άνθρωπο, ως τα θέματα αναζήτησης του Είναι, του Εαυτού, του Εγώ, της ταυτότητας, σε μια πορεία διαμόρφωσης, ενηλικίωσης κι αυτοπραγμάτωσης. Η αξία ενός μυθιστορήματος βρίσκεται στην αποκάλυψη των κρυμμένων όψεων και δυνατοτήτων της ανθρώπινης ύπαρξης. Στη φανέρωση αυτών που βρίσκονται κρυμμένα μέσα στον καθένα μας».

ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΤΟΙΚΟ ΤΟΥ ΚΑΘΡΕΦΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

• Το «ένδοξο» κερκυραϊκό παρελθόν της αστικής τάξης είναι ιδιαιτέρως παρόν στο βιβλίο. Τι σημαίνει η Κέρκυρα και το παρελθόν της για εσάς;

«Το μυθιστόρημα εστιάζει σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, που θα σημάνει και το οριστικό τέλος εποχής για μια παλιά, παραδοσιακή, αρχοντική οικογένεια. Αυτό ορίζει και το σημείο θέασης, απ’ το οποίο θα σταθεί, για να διηγηθεί την ιστορία του. Υπάρχουν ενότητες, που εξηγούν το χαρμάνι των ανθρώπων της εποχής. Όμως, φιλοξενεί σε τομές κι άλλες εποχές, πιο βαθιά στο χρόνο. Κι αν δεν είναι εδώ ο χώρος να μιλήσουμε για την Ιστορία της αστικής τάξης και πώς διαμορφώθηκε σταδιακά, μπορώ να σας εξομολογηθώ, απ’ τη μεριά μου, πως η Κέρκυρα, με το τόσο πλούσιο μυθικό και ιστορικό παρελθόν της, δίνει άφθονη τροφή για έναν μυθοπλάστη.

Τι είναι, για μένα, η Κέρκυρα και το παρελθόν της; Μα, είναι η γενέτειρά μου, ο τόπος μου. Ό,τι για το δέντρο, το χώμα που το έθρεψε, το φως που το ανέστησε και το έκανε να βλαστήσει. Ο τρόπος βίωσης και θέασης που υπήρξε κάποτε και συνεπώς, μπορεί να υπάρξει ξανά (ακόμα και ως “φιλοσοφικό σύστημα”, όπως ο Νίτσε ήθελε να πιστεύει, ψάχνοντας ψήγματα της γένεσης των Προπλατωνικών)... 

Είναι η αίσθηση του α ν ή κ ε ι ν. Είναι ο πόλος της Προέλευσης. Ξέρω πού θα δέσω το νήμα. Όταν γνωρίζω ποια είμαι, ξέρω πού πηγαίνω και γιατί. Τότε έχω Προορισμό, Σκοπό, Μέλλον. 

Η Μνήμη είναι το ζωντανό παρόν. Αυτή που με κρατάει σε συνοχή, με βοηθάει, διηγούμενη την ιστορία μου από τη θέση του παρόντος, να αλλάξω το πεπρωμένο μου. Το παρελθόν της Κέρκυρας έχει μεγάλο βάθος. Είναι οι Μύθοι, η Ιστορία, ο Πολιτισμός της από την εποχή του Ομήρου. Είναι οι Φαίακες. 

Δίχως Μνήμη δεν έχουμε τίποτα. Δεν είμαστε τίποτα». 

• Ποιες άλλες αναφορές, επιρροές και πρόσωπα έσπρωξαν την πένα στο χαρτί, για να γραφτεί το μυθιστόρημα «Ο Κάτοικος του Καθρέφτη»;

«Κανείς δε με παρακίνησε, παρά η ίδια η Κέρκυρα, με όσα είπα πιο πάνω - και με άλλα πολλά. Η ομορφιά, η μουσική της, το λόγιο παρελθόν της, οι ποιητές της. Οι γελαστοί της άνθρωποι, οι μελαγχολικοί τρελοί της. Ο Σολωμός, ο Μάντζαρος, ο Καποδίστριας. Οι πρόγονοι, οι γονείς μου. Το κοιμητήριο της Γαρίτσας. Οι μωβ γλυσίνες της, οι ψηλοί ευκάλυπτοι του Ανεμόμυλου, ο κόλπος μπροστά στο Φρούριο, που κοιμάται πάνω στη θάλασσα. Ο προστάτης Άγιος της πόλης της. Τα ευτυχισμένα παιδικά μου χρόνια, η ευγενική κι αγαπημένη μου οικογένεια. Η ανέμελη εφηβεία μου, το βλέμμα και το χαμόγελο ενός αγοριού, που με έκανε να πρωτοερωτευτώ, που δεν το γνώρισα  ποτέ στην αληθινή ζωή κι ακόμα το θυμάμαι...».

• Πιστεύετε ότι φεύγοντας, ως έφηβη, από την Κέρκυρα και επισκεπτόμενη στη συνέχεια αδιάλειπτα το νησί, τη διατηρήσατε στον νου ντυμένη με ένα μυθικό πέπλο, που εξωραΐζει τα σύγχρονα προβλήματα;

«Διόλου. Αντίθετα! Είμαι ενήμερη, τα παρακολουθώ και ανησυχώ. Είμαι πάντα ενεργός πολίτης. Μόνο που τώρα είμαι... πνευματική ακτιβίστρια. Ο καθείς και τα όπλα του. Προσπαθώ με τον τρόπο μου».

• Θεωρείτε ότι η επανέκδοση θα συμβάλλει στη διατήρηση του μύθου της σήμερα, που οι μύθοι πεθαίνουν;

«Οι Μύθοι δεν πεθαίνουν ποτέ! Θυμάστε αυτό, που είπε ο Τόμας Μαν; Μας τηλεκατευθύνουν απ’ το πηγάδι του χρόνου. Εμείς έχουμε εξαιρετικούς Μύθους, απίστευτα σύμβολα. Περνάμε τώρα τη Μεγάλη Νύχτα. Πρέπει να τους θυμηθούμε, να επικαλεστούμε τις δυνάμεις τους, να ηχήσουν οι σάλπιγγες. Τα γράφω αυτά στο βιβλίο “Η Ύβρις είναι της Νύχτας”, που επαληθεύτηκε, δυστυχώς. Μακάρι η επανέκδοση του “Κάτοικου του Καθρέφτη” να έρχεται κατάλληλη στιγμή για το νησί, που, ενώ πριν δεν χρειαζόταν πηδάλιο, γιατί το κινούσαν οι καλοί του δαίμονες, σήμερα το άρπαξε η Απληστία των Αχρείων. Ακυβέρνητη Πολιτεία μοιάζει η Ελλάδα, Ακυβέρνητη Πολιτεία ολάκερος ο Κόσμος αυτού του υβριστικού καιρού. Ήρθε καιρός να θυμηθούμε και να νοιαστούμε τον τόπο μας».

• Ποιο ήταν το κίνητρο της επανέκδοσης;

«Είναι πολλοί οι λόγοι. Στο βιβλίο που κυκλοφορεί, έχω γράψει έναν πρόλογο γι’ αυτό. Είναι πολλά από αυτά, που κουβεντιάσαμε. Με το πολύσημο σύμβολο του Καθρέφτη πρέπει να βρούμε το θάρρος να κοιτάξουμε στα μάτια τον εαυτό μας. Ο Μινώταυρος καραδοκεί. Τα διαχρονικά βιβλία, τα βιβλία που έχουν κάτι πάντα να μας πουν, κάτι να μας θυμίσουν, πρέπει να επιστρέφουν».

Info

Το βιβλίο «Ο Κάτοικος του Καθρέφτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βακχικόν» σε όλα τα βιβλιοπωλεία αυτόν τον Αύγουστο.

Της ΑΛΙΚΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΥ

EN THE MAGAZINE ΙΟΥΛΙΟΣ 2025