Ψηφιακή Δικαιοσύνη: Προκλήσεις και Αδιέξοδα

Αδιαμφησβήτητα, τα τελευταία χρόνια έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δικαιοσύνης, αλλά και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η τεχνολογία και ο αυτοματισμός μπορούν να προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα και ευκολίες, αλλά η υπερεξάρτηση από αυτά μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα.

Η υιοθέτηση νέων ηλεκτρονικών διαδικασιών απαιτεί σημαντική τεχνική υποστήριξη και εκπαίδευση τόσο για το δικαστικό προσωπικό όσο και για τους διαδίκους, τους πολίτες και τους νομικούς παραστάτες. Οι τεχνικές δυσκολίες και η έλλειψη κατάλληλων υποδομών έχουν ήδη οδηγήσει σε πολλές δυσκολίες.

Σίγουρα, σε έναν βαθμό, πρέπει να προσαρμοστούμε.

Δεν ζούμε όμως για την διαδικασία. Ζούμε για την ουσία.

Το Υπουργείο φαίνεται να θέλει να απομακρύνει όλο και περισσότερο από τον πολίτη την πρόσβαση στον φυσικό δικαστή, και γενικά να βγάλει την έννοια της «απόφασης» από την δικονομική διαδικασία. Πως θα το καταφέρει; Με όσο λιγότερο δυνατόν επαφή μεταξύ των παραγόντων της Δικαιοσύνης. Όσο το δυνατόν λιγότερη «επί της ουσίας» απόφαση. Όσο το δυνατόν μικρότερο περιθώριο διόρθωσης του οποιουδήποτε λάθους ή και «εμπόδια» με διαδικαστικά απαράδεκτα. Έξω από το Δικαστήριο, από το ακροατήριο, από την δικαστηριακή κρίση.

Εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες διαφημίζεται η υποτιθέμενη μείωση της γραφειοκρατίας, ενώ στην πράξη η γραφειοκρατία διαρκώς αυξάνεται. Μάλιστα, πρόκειται για γραφειοκρατία που γεννά νέα γραφειοκρατία.

Τα τελευταία δέκα χρόνια διαφημίζεται η ψηφιοποίηση των διαδικασιών, αλλά στην πράξη παρουσιάζονται μόνο προβλήματα. Μην μου πείτε ότι αυτό είναι ζήτημα «μεταβατικής περιόδου». Δεν είναι.

Πόσο καιρό κάνατε να πάρετε ένα πιστοποιητικό πριν 5 χρόνια; Πόσες φορές έχετε ακούσει «δεν το δέχεται το σύστημα»;

Δεν πρέπει να υιοθετήσουμε αυτή την νοοτροπία άκρατης ψηφιοποίησης.

Θα πρέπει να διατηρηθούν παράλληλα οι φυσικές διαδικασίες με τις ψηφιακές. Αλλιώς εκδιώχνεται ο πολίτης από τη Δικαιοσύνη. Επιπλέον, οι πανευρωπαϊκές τάσεις και οι σύγχρονες τεχνολογίες υποστηρίζουν τη διατήρηση και διαφορετικών τρόπων εκτέλεσης της ίδιας διαδικασίας, για την επιτάχυνση και βελτίωση της Δικαιοσύνης. Εξάλλου, ο οποιοσδήποτε τεχνολογολάγνος θα σας πει ότι για να είναι πετυχημένο ένα πληροφοριακό σύστημα, ο χρήστης θα πρέπει να μπορεί να επιτελέσει την ίδια διεργασία με παραπάνω από έναν τρόπους!

Είναι κρίσιμο, λοιπόν, να αναπτυχθούν ή να διατηρηθούν οι διαδικασίες που λειτουργούν με φυσικό τρόπο παράλληλα με τα τεχνολογικά μέσα. Η διατήρηση φυσικών σημείων πρόσβασης για όσους δεν έχουν εξοικείωση με την τεχνολογία και η χρήση παραδοσιακών μεθόδων αρχειοθέτησης, είναι ένα δίχτυ ασφαλείας. Επιπλέον, η ενίσχυση της εκπαίδευσης των δικαστικών λειτουργών και υπαλλήλων σχετικά με τη σωστή χρήση και τα όρια της τεχνολογίας είναι ζωτικής σημασίας.

Χρειαζόμαστε, αυτονόητα, προσλήψεις προσωπικού και την αξιοποίηση όλων των σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων για τη διευκόλυνση των δικαστών, όχι αλλαγές επί αλλαγών και συρρίκνωση της Δικαιοσύνης.

Συνολικά, πρέπει να επιδιωχθεί ένα πιο σταθερό και απλό νομικό πλαίσιο που αποφεύγει την υπερβολική ρύθμιση και τις συνεχείς αλλαγές. Οι διαδικασίες πρέπει να είναι ασφαλείς, αξιόπιστες, αλλά και απλές.

Η ακατάσχετη υπερρύθμιση των διαδικασιών, οι δικονομικές κυρώσεις και οι συνεχείς, συχνά απαράδεκτες, αλλαγές στη δικονομία προκαλούν ανασφάλεια δικαίου. Σε ένα κράτος δικαίου, η Δικαιοσύνη δεν ενεργεί τάχιστα για το θεαθήναι, αλλά γιατί το οφείλει στον πολίτη. Η βιαστική και ελλιπής νομοθέτηση, από άτομα που δεν αντιλαμβάνονται τον ορθό τρόπο ψηφιοποίησης των διαδικασιών, δεν οδηγεί στα αποτελέσματα που θέλουμε.

Ο πολίτης δεν ζητά άκρατη ψηφιοποίηση των διαδικασιών. Ζητά Δικαιοσύνη μέσα από απλή και εύκολη διαδικασία.

ΣΠΥΡΟΣ ΣΚΙΑΔΟΠΟΥΛΟΣ