Ο Φρόυντ στο Ποντικονήσι - Οι εμπειρίες στο ύψωμα του Αγίου Αθανασίου και η ψυχανάλυση στη Βιέννη

Όταν η Χίλντα Ντούλιτλ (Hilda Doolittle) αφήνει το Λονδίνο για να γνωρίσει την Ελλάδα, που μαγνήτιζε τη σκέψη της, μαζί με τη φίλη και ερωμένη της Bryher, είχε καταφέρει να επιβιώσει από μια σειρά ατυχών γεγονότων και να προλάβει να αποφύγει τη νευρική κατάρρευση. Είχε προλάβει στα 34 της να αποτελέσει την Δρυάδα του Έζρα Πάουντ, να σπάσει τους δεσμούς της με τον Ντ. Χ. Λώρενς (πρόλαβε όμως να αποτελέσει το πρότυπο για την "Λαίδη Τσάτερλύ" του) και να γεννήσει με κίνδυνο της ζωής της την κόρη της Περντίτα εν μέσω της πανδημίας της Ισπανικής Γρίπης όταν και έχανε τον πατέρα της που δεν άντεξε το θάνατο του πρωτότοκου γιου του (και αδερφού της) στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Κέρκυρα φθάνει το Μάρτη του 1920 και θα επισκεφτεί για πέντε εβδομάδες το Κανόνι, τον Ποταμό, την Παλαιοκαστρίτσα και τον Πέλεκα. Στο προπολεμικό ξενοδοχείο Grand Hôtel d' Angleterre Belle Venise στο ύψωμα του Αγίου Αθανασίου βιώνει μια εμπειρία που θα την ακολουθεί ως οδοδείκτης αυτογνωσίας στην υπόλοιπη ζωή της. Αυτή θα επιλέξει να αφηγηθεί στον Σ. Φρόυντ στη σειρά συνεδριών που είχε μαζί του 1933-34 στη Βιέννη. 

Ο Φρόυντ θεώρησε την εμπειρίας της ''γραφής στον τοίχο'' ως το πιο επικίνδυνο σύμπτωμα. Γράφει η ίδια η H.D.:

''Οι σειρές των εικόνων- είτε ήταν σκιές είτε ήταν από φως- που είδα να προβάλλονται στον τοίχο ενός ξενοδοχείου στο Ιόνιο Νησί της Κέρκυρας, στα τέλη του Απριλίου του 1920, ανήκουν, ως προς την ποιότητα και την ένταση, τη διαύγεια και την αυθεντικότητα, στην ίδια ψυχική κατηγορία με το όνειρο της Πριγκίπισσας, της κόρης του Φαραώ, να κατεβαίνει τα σκαλιά (σ. Πρόκειται για παλαιότερο όραμα της). Θεωρώ αυτό το είδος του ονείρου ή της προβεβλημένης εικόνας ή του οράματος σαν ένα είδος ενδιάμεσης κατάστασης μεταξύ ενός κανονικού ονείρου και ενός οράματος από εκείνα που επισκέπτονται μερικούς ανθρώπους τους οποίους, ελλείψει ενός πιο συγκεκριμένου όρου, ονομάζουμε πνευματιστές ή τηλεπαθητικούς. (...) Ο Προφέσορ είχε μεταφράσει τις εικόνες (...) σαν μια επιθυμία να ενωθώ με την μητέρα μου. Σωματικά βρισκόμουν στην Ελλάδα (Ελένη). Είχα έρθει σπίτι στο κλέος που ήταν κάποτε η Ελλάδα. (...) Μπορώ να πω ότι ποτέ πριν και ποτέ έκτοτε δεν είχα ανάλογη εμπειρία. Είδα ένα θαμπό σχήμα να διαγράφεται στον τοίχο ανάμεσα στα πόδια του κρεβατιού και το λαβομάνο. Ήταν αργά το απόγευμα. Ο τοίχος ήταν βαμμένος σε ένα μουντό ώχρα χρώμα. Στην αρχή, είχα νομίσει πως ήταν οι τρεμάμενες ηλιαχτίδες: ότι διαπερνούσαν τη σκιά που έριχναν στο παράθυρο οι φουντωμένες, μ’ όλο τους το φύλλωμα, με καρπούς και άνθη, πορτοκαλιές, και έφταναν ιριδίζοντας, ως το δωμάτιο. Όμως αμέσως κατάλαβα ότι η δική μας πλευρά του σπιτιού βρισκόταν ήδη μέσα στη σκιά. (...) Ήταν μια σιλουέτα φτιαγμένη από φως, όχι από σκιά (...) Ύστερα φάνηκε το συμβατικό περίγραμμα ενός κάλυκα ή κυπέλλου, που κάπως θύμιζε το ιερό δισκοπότηρο (...) Ένας ή δύο κύκλοι, η βάση είναι ο μεγαλύτερος από τους δύο, είναι ενωμένοι με τρεις γραμμές, όχι επίπεδοι, όπως είπα, αλλά σε προοπτική (...) δεν είναι παρά ο παλιός μας φίλος, ο τρίποδας των Δελφών (...). (μτφρ: Κατερίνα Σχινά)  

Η αντίδραση του ιδρυτή της ψυχανάλυσης

Ως γνωστόν η απέχθεια του Αυστριακού για οτιδήποτε μεταφυσικό ήταν παροιμιώδης με αποτέλεσμα να υπάρχει διαφορετική προσέγγισης της εμπειρίας. Για αυτόν η εμπειρία ήταν απλώς προϊόν της άλυτης νευρωτικής εξάρτησης από τη μητέρα της. Η H.D. θα γράψει ότι γενικότερα : ''Υπήρχε η διαφωνία μας εγγεγραμμένη στα ίδια μας τα κόκαλα''.  Για αυτήν η εμπειρία είναι το κλειδί της ποιητικής έμπνευσης και σκιαγραφεί ''το νόημα της γυναικείας εμπειρίας σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο''. 

Λίγο πριν ξεκινήσουν οι συνεδρίες με τον Φρόιντ παρουσιάζει στο περιοδικό Pagany την ιστορία Pontikonisi (Mouse Island) με το βιβλικό ψευδώνυμο Rhoda Peter. Η αυτοβιογραφική ιστορία δύσκολα περιγράφεται από εδώ: Πόε, Μπωτλαίρ, Μπέκλιν, Οδυσσέας, Ροβινσώνας Κρούσος, Νώε, Ελισάβετ Αυστρίας, Κάιζερ Γουλιέλμος, Ισιδώρα Ντάνκαν και  ψευδώνυμα των ερώτων της περιπλέκονται στο κερκυραϊκό περιβάλλον του Κανονιού, του Αχιλλείου, των Λιαπάδων και της Παλαιοκαστρίτσας ανάμεσα σε οράματα και μυστικιστικές εμπειρίες, περιπλέκοντας τη λύση της εξίσωσης εξωτερικού περιβάλλοντος και εσωτερικής αναζήτησης...

Για περισσότερες πληροφορίες

• Νικόλαος Δημήτριος Μάμαλος, Οι εμπειρίες της Χίλντα Ντούλιτλ στην Κέρκυρα και το διήγημα της Ποντικονήσι, ΤΑ ΙΟΝΙΚΑ, 2020
• Πορτόνι, 45 ιστορίες κορφιάτικου ταμπεραμέντου, Λοράνδου, 2023

ΝΙΚΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΜΑΛΟΣ