Η απουσία σχολικής νοσηλεύτριας: Ένα κενό που απειλεί την υγεία των μαθητών

Πέρα από καταγγελίες για προβλήματα και ελλείψεις που αφορούν την εκπαίδευση, πλέον προκύπτουν σοβαρά ζητήματα και στον κρίσιμο τομέα της υγειονομικής κάλυψης των σχολείων.

 

Πρόσφατα, μητέρα 10χρονου μαθητή στην Κέρκυρα που πάσχει από διαβήτη τύπου 1 κατήγγειλε δημόσια την απουσία σχολικής νοσηλεύτριας. Η μέχρι πρότινος υπεύθυνη νοσηλεύτρια βγήκε σε άδεια — αναφαίρετο δικαίωμά της — αλλά δεν αντικαταστάθηκε. Παρότι κατατέθηκε εγκαίρως σχετική αίτηση, το Υπουργείο κάλυψε μόλις 3 από τα 5 υφιστάμενα κενά στο νησί.

 

Και αν το παιδί εμφανίσει κρίση υπογλυκαιμίας, μια κατάσταση άμεσα απειλητική για τη ζωή, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια συνείδησης ή και θάνατο αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα; Ποιος θα παρέμβει; Οι εκπαιδευτικοί καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες, αλλά δεν διαθέτουν ιατρική κατάρτιση.

 

Ποια είναι η πραγματικότητα σήμερα

 

Η τοποθέτηση σχολικού νοσηλευτή στην Ελλάδα, ακόμη και το 2025, δεν αποτελεί πάγια πρακτική, αλλά εξαρτάται από συγκεκριμένες γραφειοκρατικές διαδικασίες:

 

•    Ιατρική γνωμάτευση από δημόσιο φορέα (π.χ. Κέντρο Υγείας, Νοσοκομείο)

 

•    Υποβολή αιτήματος από τον γονέα/κηδεμόνα στη σχολική μονάδα και έπειτα στη Διεύθυνση Εκπαίδευσης

 

•    Έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας

 

•    Προσωρινή πρόσληψη ή απόσπαση νοσηλευτή μόνο για τον συγκεκριμένο μαθητή και συνήθως για ένα σχολικό έτος (Υπουργείο Παιδείας, Εγκύκλιος 2025-2026 – ΚΥΑ 88348/Δ3/2018)

 

Η διαδικασία αυτή λειτουργεί αποσπασματικά. Δεν εξασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση όλων των μαθητών σε νοσηλευτική φροντίδα και κυρίως δεν καλύπτει περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όταν δεν υπάρχει καταγεγραμμένο πρόβλημα υγείας εκ των προτέρων.

 

Αποτέλεσμα: χιλιάδες σχολεία στη χώρα και στην Κέρκυρα παραμένουν χωρίς καθόλου νοσηλευτική κάλυψη, χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό για να ανταποκριθεί σε περιστατικά όπως:

 

•    αναφυλαξία,

 

•    κρίση άσθματος,

 

•    τραυματισμός στο παιχνίδι,

 

•    επεισόδιο επιληψίας ή λιποθυμία.

 

Η σχολική νοσηλεύτρια δεν είναι «προαιρετική υπηρεσία»

 

Τα παιδιά περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στο σχολείο. Εκεί πρέπει να αισθάνονται ασφαλή, όχι μόνο για να μάθουν, αλλά και για να προστατεύονται.

 

Σύμφωνα με την EAACI (2020), περίπου 1 στα 3 παιδιά στην Ευρώπη έχει κάποια μορφή αλλεργίας, ενώ οι τροφικές αλλεργίες μπορούν να οδηγήσουν σε αναφυλακτικό σοκ που απαιτεί άμεση χορήγηση αδρεναλίνης,  ενέργεια που δεν μπορεί να αναλάβει ο εκπαιδευτικός. (European Academy of Allergy and Clinical Immunology, 2020)

 

Ιατρικά επιχειρήματα για την καθολική παρουσία σχολικής νοσηλεύτριας

 

1. Αυξανόμενοι υγειονομικοί κίνδυνοι στο σχολείο

 

Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται αύξηση σε:

 

• αλλεργικές αντιδράσεις (συμπεριλαμβανομένων αναφυλακτικών επεισοδίων),

 

• χρόνιες παθήσεις όπως άσθμα, διαβήτης και επιληψία,

 

• τραυματισμούς εντός σχολικού περιβάλλοντος

 

Η παρουσία σχολικής νοσηλεύτριας μειώνει κατά 45% τα σοβαρά περιστατικά άσθματος, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC, 2022 Asthma in Schools Report.).

 

2. Βελτιωμένη διαχείριση χρόνιων παθήσεων

 

Οι νοσηλεύτριες συμβάλλουν στη:

 

•    καθημερινή παρακολούθηση της αγωγής των παιδιών,

 

•    εκπαίδευση των μαθητών (π.χ. σωστή χρήση ινσουλίνης ή εισπνευστήρα),

 

•    επικοινωνία με τις οικογένειες και τους γιατρούς τους

 

(Lineberry & Ickes, 2015 – Journal of School Nursing)

 

3.Βελτίωση ψυχικής υγείας γονέων

 

Η βιβλιογραφία δείχνει ότι όταν τα παιδιά έχουν σχολική νοσηλεύτρια, η υποστήριξη δεν περιορίζεται μόνο σε φαρμακευτικά ή ιατρικά ζητήματα. Σε μελέτες από Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο, οι σχολικές νοσηλεύτριες εμπλέκουν ενεργά τους γονείς μέσω οικογενειακής συμβουλευτικής, ενημερώσεων, και συνεργασίας. Αυτή η εμπλοκή μειώνει σημαντικά το άγχος των γονέων, την ανησυχία για την ασφάλεια και την υγεία των παιδιών τους, και βελτιώνει την αίσθηση ότι δεν είναι μόνοι στην αντιμετώπιση των προκλήσεων.

 

(CALM Intervention for Anxious Children, School Mental Health, 2017)

 

Οικονομικά οφέλη της σχολικής νοσηλευτικής

 

Η παρουσία σχολικής νοσηλεύτριας μειώνει τις απουσίες μαθητών λόγω ασθένειας και, κατά συνέπεια, περιορίζει την ανάγκη των γονέων να λείπουν από την εργασία τους. Σε μελέτη στο Σαν Χοσέ (ΗΠΑ), καταγράφηκαν σημαντικές εξοικονομήσεις σε εργατοώρες γονέων. Αντίστοιχα, στη Μασαχουσέτη, εκτιμήθηκε ότι για κάθε $1 που δαπανάται για σχολική νοσηλευτική, επιστρέφονται $2,20 στην κοινωνία μέσω μειωμένων ιατρικών εξόδων και αυξημένης παραγωγικότητας. Αν και δεν υπάρχουν ελληνικά δεδομένα, η διεθνής εμπειρία δείχνει ξεκάθαρα το όφελος. Η ανάγκη για σχετική έρευνα στη χώρα μας είναι επιτακτική.

 

(Locating Health Care Personnel and Clinical Services in Schools Saves Money and Improves Student Health (CDC))

 

(Cost analysis of informal care: estimates from a national cross-sectional survey in Sweden)

 

Ψυχοκοινωνικός ρόλος και πρόληψη

 

Η σχολική νοσηλεύτρια έχει ενεργό ρόλο και σε τομείς όπως:

 

•    η έγκαιρη ανίχνευση ψυχοκοινωνικώνπροβλημάτων, κακοποιήσεων ή παραμέλησης,  λειτουργώντας ως «πρώτη γραμμή» για ψυχική υγεία και κοινωνικά προβλήματα (NASN, 2023).

 

•    η πρόληψη ψυχικών διαταραχών,

 

•    η αντιμετώπιση ενδοσχολικής βίας και παραβατικότητας UNICEF, 2022: Τα σχολεία είναι βασικοί πυλώνες της πρόληψης της παραβατικότητας ανηλίκων (NASN, 2023 – UNICEF, 2022)

 

Νομική και συνταγματική διάσταση

 

Η καθολική πρόσβαση σε υγειονομική υποστήριξη στο σχολείο αποτελεί συνταγματική υποχρέωση:

 

•    Άρθρο 21 του Συντάγματος: προστασία της παιδικής ηλικίας

 

•    Σύμβαση ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού: δικαίωμα στην υγεία και στην εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς (Άρθρα 24 και 28)

 

Τι κάνουν άλλες χώρες – Και τι (δεν) κάνουμε εμείς

 

Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ουαλία:

 

•    η παρουσία νοσηλευτή σε κάθε σχολείο είναι θεσμικά κατοχυρωμένη,

 

•    λειτουργούν ομάδες σχολικής υγείας ("SchoolNursingTeams"),

 

•    υπάρχει πρότυπο 1 νοσηλευτής ανά 750 μαθητές, το οποίο θεωρείται ελάχιστο (NASN, 2019)

 

•    Ουαλία: Νοσηλευτής σε κάθε σχολείο, μέσω δημόσιου οργανισμού

 

Μελέτες έχουν δείξει ότι η καθολική παρουσία σχολικού νοσηλευτή:

 

•    μειώνει τις απουσίες μαθητών,

 

•    βελτιώνει τη διαχείριση χρόνιων παθήσεων,

 

•    ενισχύει την πρόληψη ψυχικών προβλημάτων και ενδοσχολικής βίας (CDC, 2020 – Public Health England, 2019)

 

Η περίπτωση της Κέρκυρας

 

Ως πρώην Αντιδήμαρχος Υγείας, γνωρίζω από πρώτο χέρι τις καθημερινές ανάγκες των σχολείων του νησιού. Παρά τις παρεμβάσεις, ιδίως μέσω των προγραμμάτων ΕΣΠΑ, η νοσηλευτική κάλυψη παραμένει ασυνεχής και ανεπαρκής.

 

Η υγεία των παιδιών δεν είναι "πρόσθετο κόστος". Είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Και είναι υποχρέωση όλων μας, πολιτείας, τοπικής αυτοδιοίκησης, γονιών, εκπαιδευτικών και πολιτών, να απαιτήσουμε μόνιμη και καθολική λύση.

 

Ποια πρέπει να είναι τα επόμενα βήματα;

 

1.    Νομοθετική ρύθμιση για την παρουσία σχολικής νοσηλεύτριας σε κάθε σχολική μονάδα ή ανά 400 μαθητές στα αστικάκέντρα και ανά 100μαθητες σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές.

 

2.    Καθιέρωση πρωτοκόλλων έκτακτης ανάγκης και εκπαίδευση εκπαιδευτικών στις πρώτες βοήθειες

 

3.    Σταθερή χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ και Ταμείου Ανάκαμψης

 

4.    Δημιουργία σχολικού μητρώου υγείας, με σεβασμό στην προστασία προσωπικών δεδομένων

 

Ένα κάλεσμα προς την Πολιτεία

 

Η Κέρκυρα, όπως και κάθε περιοχή της χώρας, δικαιούται σχολεία με υγειονομική ασφάλεια. Δεν μπορούμε να περιμένουμε ένα ακόμα περιστατικό για να δράσουμε.

 

Η παρουσία σχολικής νοσηλεύτριας σε κάθε σχολείο, κάθε ημέρα, δεν είναι πολυτέλεια.

 

Είναι δικαίωμα των παιδιών και υποχρέωση της Πολιτείας.

 

Σπυρίδων Γαλάνης

 

Γενικός/Οικογενειακός ιατρός, Πρώην Αντιδήμαρχος κεντρικής Κέρκυρας & Διαποντίων Νήσων, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας