Όταν ο Αλέξις ντε Τοκβίλ επισκέφθηκε την Αμερική του Τραμπ

Ο Αλέξις ντε Τοκβίλ, Γάλλος πολιτικός και συγγραφέας, δύο αιώνες μετά την πρώτη του επίσκεψη στην Αμερική, επισκέπτεται ξανά την χώρα και την βρίσκει διαφορετική. Παρών στην τελετή ορκωμοσίας του νέου προέδρου στην Ουάσινγκτον, ο Τοκβίλ διαπιστώνει αμέσως την διαφορά. Έγραφε το 1835: «Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι απλώς ένα υπάκουο όργανο στα χέρια της πλειοψηφίας.» Σήμερα, αντιθέτως, διαπιστώνει ότι η πλειοψηφία είναι αυτή το υπάκουο όργανο ενός δισεκατομμυριούχου προέδρου και κάποιων ακόμη δισεκατομμυριούχων ακολούθων του. Τι συνέβη, αλήθεια, στην χώρα που σε υποδέχεται με ένα άγαλμα ύψους 91 μέτρων που φέρει το όνομα ‘Ελευθερία’;

Στο διαχρονικό μανιφέστο του φιλελευθερισμού, «Η Δημοκρατία στην Αμερική», ο Τοκβίλ εκθειάζει την δημοκρατία και το φιλελεύθερο πνεύμα των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι Αμερικάνοι, γράφει, δεν έχουν κανένα τίτλο ευγένειας και μεγαλείου που έχουν τα παλαιά έθνη, εκτός από την ελευθερία και την ισότητά τους. (Αν εξαιρέσει βέβαια κανείς ινδιάνους, δούλους και γυναίκες – όπως εξαιρούντο της ελευθερίας και ισότητας και στην κλασική Αθήνα βάρβαροι, δούλοι και γυναίκες!)

Ταυτόχρονα παρατηρούσε ότι, στην Αμερική, το πνεύμα του νόμου είναι πρακτικό, όχι θεωρητικό. Οι Αμερικάνοι, έγραφε, είναι πολύ απασχολημένοι με τις καθημερινές τους ανησυχίες για να έχουν χρόνο να εμβαθύνουν στις ευρωπαϊκές αφηρημένες αρχές της διακυβέρνησης, όμως είναι πάντα από τους πιο ενεργούς και ενημερωμένους πολίτες. «Η Αμερική είναι η χώρα όπου τα διδάγματα του Ντεκάρτ είναι λιγότερο μελετημένα, αλλά περισσότερο πιστά ακολουθούμενα.» Πώς, αναρωτιέται τώρα ο Γάλλος επισκέπτης, έφθασε η Αμερική από τον πραγματισμό του προέδρου Τζάκσον – τον οποίο είχε προσωπικά συναντήσει το 1830 – στον κυνισμό του προέδρου Τραμπ; Μήπως ο κυνισμός του δεύτερου ήταν κρυμμένος ήδη στον πραγματισμό του πρώτου;

Η δουλοκτησία και το κράτος απαρτχάιντ, η καταπάτηση των εδαφών των ιθαγενών, οι επεκτατικοί πόλεμοι με το Μεξικό ήταν πράγματι ένα μείγμα πραγματισμού και κυνισμού. Όπως μείγμα πραγματισμού και κυνισμού και η πρόσφατη απειλή Τραμπ ότι θα καταλάβει την διώρυγα του Παναμά με την αιτίαση της εκεί Κινεζικής παρουσίας (για την ακρίβεια ιδιωτικής εταιρείας του Χονγκ-Κονγκ, που είναι χρόνια εκεί όπως και σε 50 άλλα διεθνή λιμάνια). Όπως μείγμα πραγματισμού και κυνισμού υπήρξε και η αιματηρότατη στρατιωτική επιχείρηση επί Μπους πατρός στην ίδια κεντροαμερικανική χώρα, το 1989, για την σύλληψη του δικτάτορα και ναρκέμπορα Νοριέγκα, πρώην αμειβόμενου συνεργάτη της CIA.

Το περίφημο σύνθημα «MAGA» (Make America Great Again/ Κάνε την Αμερική Μεγάλη Ξανά) του Τραμπ έχει ένα ενδιαφέρον προηγούμενο για την «μεγάλη» Αμερική. Σε μια ομιλία του, το 1994, ο Μπιλ Κλίντον αναφώνησε: «Μην ξεχνάτε ότι ο Αλέξις ντε Τοκβίλ είπε πριν από πολύ καιρό ότι η Αμερική είναι μεγάλη επειδή η Αμερική είναι καλή και, αν η Αμερική πάψει να είναι καλή, τότε δεν θα είναι πια μεγάλη.» (Η περίφημη «ιδιαιτερότητα»/ exceptionalism της Αμερικής σε ιερή αποστολή να σώσει τον κόσμο!)

Την επόμενη χρονιά, καθηγητής ενός αμερικανικού κολλεγίου έδωσε εργασία στην τάξη να βρεθεί δημόσια ομιλία με αναφορά στον Τοκβίλ. Ο επιμελής μαθητής βρήκε την ομιλία του Κλίντον αλλά βρήκε συγχρόνως και το ότι ο Τοκβίλ πουθενά δεν έγραψε την σχετική πρόταση. Μάλιστα, ο καθηγητής μετά ανακάλυψε ότι ίδια ακριβώς αναφορά είχαν κάνει και οι προηγούμενοι πρόεδροι, Αϊζενχάουερ και Ρήγκαν. Η πρόταση τελικά βρέθηκε σε ένα σχολικό βιβλίο θρησκευτικών και περί «αμερικάνικου ονείρου» του 1941, (ανακριβώς) αποδιδόμενη στον Τοκβίλ – την ανακρίβεια της οποίας οι λογογράφοι των προέδρων δεν έλεγξαν.

Στο«MAGA» του πιο κυνικού Τραμπ έχει απλώς αφαιρεθεί το «καλή», για να παραμείνει μόνο το «μεγάλη»!

ΥΓ: Αριστοκρατικής καταγωγής και πλούσιος ο Τοκβίλ, αναμίχθηκε στην πολιτική στην Γαλλία του Λουδοβίκου Φιλίππου και, ακολούθως, της σύντομης Δεύτερης Γαλλικής Δημοκρατίας. Εκ των συντακτών του συντάγματός της τελευταίας, ο πλέον δημοκρατικός και δικαιωματιστής. Ο Τοκβίλ πρέσβευε την ανωτερότητα της δημοκρατίας σε σχέση με το καθεστώς της αριστοκρατίας. Αποποιήθηκε τα αριστοκρατικά προνόμια, θεωρώντας τον εκλογικό συναγωνισμό της δημοκρατίας σύστημα αξιοκρατικότερο της αριστοκρατίας. Στο παλαιό, αριστοκρατικό καθεστώς οι θέσεις εξουσίας ήταν κατοχυρωμένες εκ γενετής και εις το διηνεκές – ιδιαίτερα για τους πρωτότοκους υιούς. Δεν χρειαζόταν καμία προσπάθεια να καταβληθεί. Ένας από τους πρώτους νόμους των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν η ρητή κατάργηση όλων αυτών των προνομίων.

Πηγές: - Alexis de Tocqueville, 2010, “Democracy in America”. Indianapolis: Liberty Fund, Inc. (Σελ. 229 & 599.)

• John J. Pitney, “The Tocqueville Fraud”. The Weekly Standard, Nov. 13, 1995.