Το κιτς της συμπερίληψης

Ο συντάκτης του παρόντος άρθρου υποστηρίζει τις αρχές της συμπερίληψης. Ανοχή όλων έναντι όλων. Ο κόσμος αυτός στον οποίο ζούμε (πρέπει να) μας περιλαμβάνει όλους και, μάλιστα, ως ίσους έναντι αλλήλων. Η πρόσφατη, όμως, εν Παρισίοις τελετή με τις ατάκτως ερριμμένες στιγμές της γαλλικής ιστορίας και του γαλλικού πολιτισμού έδειξε, στο όνομα μιας γαλλικής συμπερίληψης, τα όρια της αισθητικής υπερβολής. Από την άλλη, αν οι φυλές του κόσμου, τα φύλα, τα γούστα έχουν όλα την δική τους θέση υπό τον ήλιο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, εμείς εξακολουθούμε (;) να διακρίνουμε το όμορφο από το άμορφο, το ηθικό από το ανήθικο, το τίμιο από το άτιμο, το περίσσιο από το λιτό, το επιδειξιομανές από το υψηλό και ευγενές. Η συμπερίληψη είναι συμπερίληψη μόνον υπό τον όρο αυτής της διάκρισης. Αλλιώς, πρόκειται για μια μάζα αποσυρμένων υλικών, σκραπ.

Μιλώντας για το ωραίο και το άσχημο, η τέχνη φέρεται ως η αρμόδια να μας πει τι είναι το αληθινά ωραίο. Είναι όμως έτσι; Το 2004, το ‘Ουρητήριο’ του Μαρσέλ Ντυσάν (έργο του 1917, ένα ready-made ουρητήριο) ψηφίστηκε, από 500 επιλεγμένους Βρετανούς του κόσμου της τέχνης, ως το έργο τέχνης με την μεγαλύτερη επιρροή κατά τον 20ον αιώνα. Τις τελευταίες δεκαετίες η περίφημη Tate Gallery του Λονδίνου προβάλλει την πρόκληση-για-την-πρόκληση ως τέχνη. Και βέβαια – θα πει κανείς – η αληθινή τέχνη πρέπει πάντα να προκαλεί. Αυτή είναι η αποστολή της. Να προκαλεί για να ανοίγει καινούριους κόσμους. Αν, όμως, οι κόσμοι αυτοί είναι οι ίδιοι με τους  παλιούς – ή και χειρότεροι – τότε δεν πρόκειται για τέχνη αλλά για κοινή προπαγάνδα του παλιού που θέλει να διαιωνίσει τον εαυτό του υπό νέο μανδύα.

Η πιο καυτή συζήτηση των ημερών μας αφορά την λεγόμενη woke κουλτούρα και τις υπερβολές της. Κάθε υπερβολή οδηγεί «εις την εναντίον μεταβολή». Παλαιά αριστοτελική διαπίστωση (της «Ποιητικής»): Η υπερβολή οδηγεί στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Η εναρκτήρια τελετή των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν ένα κακόγουστο δείγμα της woke ιδέας. Ο συντάκτης του παρόντος υποστηρίζει όλες τις αρχές του woke κινήματος μέχρι τέλους. Και του «πολιτικώς ορθού». Ευαισθητοποίηση για την αντιμετώπιση όλων των κοινωνικών ανισοτήτων και αδικιών, όπως είναι ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η ανισότητα φύλων και άλλες μορφές καταπίεσης. Όμως – προσοχή – και το σκραπ, το άμορφο, το άσχημο, μορφή καταπίεσης είναι. Όταν το δικαίωμα γίνεται δικαιωματισμός και μανιερισμός, τότε χάνεται η ουσία του δικαιώματος. Το δικαίωμα τότε διαστρέφεται σε τρόπο, στυλ και κυρίως σε πρόφαση για επιβολή της όποιας αυθαιρεσίας.

ΥΓ.1: Η Μαρία Αντουανέτα, που κρατάει στα χέρια το κεφάλι της, πέρα της αισθητικής απαξίας, σηματοδότησε και την ηθική απαξία της τελετής. Όποια και αν ήταν η Μαρία Αντουανέτα – βασίλισσα ή ταπεινή χωριάτισσα. Εξ άλλου, χιλιάδες ήρωες και αντι-ήρωες της γαλλικής επανάστασης κράτησαν στα χέρια τους το κεφάλι τους τότε. Η σκοτεινή πλευρά της επανάστασης. Δημόσιο θέαμα τότε στην Place de la Révolution (Place de la Concorde ακολούθως) στο Παρίσι. Γιατί όμως και σήμερα ένα τέτοιο αποτρόπαιο δημόσιο θέαμα; 230 χρόνια μετά τον αποκεφαλισμό του Δαντόν και του Ροβεσπιέρου υπό τις ζητωκραυγές του αλαλάζοντος πλήθους.

ΥΓ.2: Βασική διάκριση: Στην «συμπερίληψη» δεν θα συμπεριελάμβανα ποτέ κώδικες ενδυματολογικής συμπεριφοράς που αποκρύπτουν το πρόσωπο της γυναίκας – ακόμη και αν η γυναίκα αυτή δηλώνει ότι πρόκειται για την δική της επιλογή για θρησκευτικούς ή άλλους «ιερούς» λόγους. Μια τέτοια συμπερίληψη θα ακύρωνε τον εαυτό της, αφού θα απέκλειε τον βασικό όρο της επικοινωνίας που είναι το ανθρώπινο πρόσωπο. Ποιος είσαι, ποια είσαι αυτή με την οποία συνομιλώ;

ΥΓ.3: Υπό τον πραγματικό φόβο μήπως οι γενικές ταυτότητες καταπιέσουν τις χιλιάδες επιμέρους ταυτότητες (μερικές των οποίων αληθινές, μερικές φανταστικές ή και νευρωτικές), θέτουμε τελικώς σε αχρηστία το γενικό, αυτό που θα περιελάμβανε όλους και όλες, και αρχίζουμε, αντί να συμπεριλαμβάνουμε, να αποκλείουμε τον ένα μετά τον άλλο, την μία μετά την άλλη.

ΥΓ.4: Αντί μιας τελικής δικής μου σύνοψης, έθεσα το άρθρο υπό την κρίση της τεχνητής νοημοσύνης και αυτή μου απάντησε ως εξής: «Το άρθρο θέτει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τα όρια της συμπερίληψης, την αισθητική, την ηθική και την τέχνη, προτρέποντας για μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση που να διατηρεί τη διάκριση μεταξύ του ωραίου και του άσχημου, του ηθικού και του ανήθικου.» (Και να σκεφθεί κανείς ότι δεν επεφύλαξα κανένα δικαίωμα για την ίδια την τεχνητή νοημοσύνη!)

ΥΓ.5: Παρεμπιπτόντως και ασχέτως: Καμία ιδέα για ολυμπιακή εκεχειρία κ. Μακρόν; Όπως τότε, στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, όταν σταματούσαν οι πόλεμοι για να δοξασθούν οι αθλητές.