Αναδιαμόρφωση Άλσους Γαρίτσας - Ανεμομύλου
Ξενοφών Βλάχος-Πολίτης
03 Μαρτίου 2022
/ 13:51
Γράφει ο Ξενοφών Βλάχος-Πολίτης, αρχιτέκτων-πολεοδόμος
Αν και η αναδιαμόρφωση του άλσους Γαρίτσας - Ανεμομύλου είναι ένα έργο ιδιαίτερα απαιτητικό και τεχνικά, λειτουργικά και αισθητικά πολυεπίπεδο, η μελέτη που δημοπρατήθηκε σε μεγάλο βαθμό δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ενός σύγχρονου πνεύμονα πρασίνου και αναψυχής και στην χωρίς προβλήματα ένταξή του άλσους στην περιοχή του.
Προφανώς επειδή το έργο θεωρήθηκε απλό, που η μελέτη του θα μπορούσε να συνταχθεί από τις τεχνικές υπηρεσίες και την υπηρεσία πρασίνου του Δήμου και ίσως για να κερδηθεί χρόνος και χρήμα, δεν έγινε με νόμιμη διαδικασία η ανάθεσή της σε κάποιο γραφείο ειδικό για τέτοιου είδους μελέτες. Ούτε θεωρήθηκε αναγκαίο να ζητηθεί η συνεργασία των υπηρεσιών με κάποιο ειδικό σύμβουλο, ή έστω οι παρατηρήσεις κάποιου ειδικού εκ των υστέρων.
Τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται σχολαστικά, όμως στην προαναφερόμενη ολοκληρωτική απουσία ειδικών οφείλονται οι αστοχίες της. Ακόμη περισσότερο κρίσιμο θα ήταν να αναφερθεί ποιος πήρε τις στρατηγικές αποφάσεις για το πλαίσιο που θα κινηθεί η μελέτη, κάτι που δεν είναι τεχνικό αλλά και εξόχως πολιτικό ζήτημα. Γιατί σε όλη τη διαδικασία του έργου αυτού απουσίαζε σχεδόν ολοκληρωτικά η διαβούλευση : διαβούλευση τόσο με τους δημότες συνολικά και τους κατοίκους της περιοχής, όσο και με τους ειδικούς θεσμοθετημένους φορείς (Τεχνικό Επιμελητήριο, Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, Σύλλογο Αρχιτεκτόνων και άλλους), αλλά φυσικά και στα πλαίσια του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας. Είναι βέβαιο ότι αν υπήρχε ουσιαστική διαβούλευση θα είχαν διορθωθεί πολλές από τις αδυναμίες του έργου.
Βασικές αδυναμίες της μελέτης :
Χωρίς να παραγνωρίζουμε την ανάγκη παρέμβασης στη σημερινή κατάσταση του άλσους και ότι σε αρκετά σημεία η μελέτη είναι ικανοποιητική, αυτό που δυστυχώς τη χαρακτηρίζει τελικά είναι κάποιες σημαντικές, στρατηγικές αδυναμίες της.
-Δεν φαίνεται να αναγνωρίζει ως βασικό στόχο του έργου τη διατήρηση και βελτίωση του χαρακτήρα του άλσους Γαρίτσας-Ανεμομύλου ως χώρο πρασίνου και αναψυχής που θα διατηρήσει τους υπάρχοντες «πόρους» πρασίνου και ενδεχομένως θα τους αυξήσει και βελτιώσει όχι πάντως να τους μειώσει. Η «φιλοσοφία» του έργου δεν είναι ένα άλσος της αγγλικής σχολής κηποτεχνίας και πάρκων (wild improoving, δηλαδή βελτίωση του άγριου/φυσικού), αλλά της γαλλικής, που προτιμά τον εμφανώς τεχνητό, ανθρωπογενή χαρακτήρα των χώρων πρασίνου. Και αν ρωτήσει κανείς γιατί να μη προτιμηθεί η γαλλική σχολή,το ερώτημα μπορεί να αντιστραφεί: ποιός ειδικός, χωρίς τη γνώμη των ειδικών φορέων της τοπικής μας κοινωνίας και του δημοτικού συμβουλίου πήρε μία τόσο κρίσιμη στρατηγική απόφαση η οποία θα καθορίσει για πολλές δεκαετίες τη μορφή του άλσους Γαρίτσας-Ανεμομύλου ;
-Δεν φαίνεται να αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα του χώρου του έργου που συνίσταται στο τεράστιο μήκος του και το πολύ μικρό πλάτος : η αναλογία του μέσου πλάτους προς το μήκος είναι περίπου 1: 25! και επομένως πόσο διαφορετικά πρέπει να αντιμετωπιστεί η τοποθέτηση ποικίλων, κυρίως αθλητικών, λειτουργιών ώστε να μη χαθεί η συνέχεια του πράσινου με τον κατακερματισμό του. Το άλσος Γαρίτσας-Ανεμομύλου δεν είναι η ορθογώνια Πάνω και Κάτω Πλατεία με σημαντικό πλάτος και μήκος! Γι΄ αυτό και το επιχείρημα ότι ο τσιμεντοποιημένος και αποψιλωμένος χώρος του σκέιτμπορντ είναι μόνο ένα στρέμμα στα συνολικά 33 στρέμματα του άλσους είναι εξαιρετικά άστοχο: στο συγκεκριμένο σημείο το γήπεδο αυτό κυριαρχεί απόλυτα αλλοιώνοντας το χαρακτήρα του άλσους.
Γενικότερα η αντίληψη ότι το άλσος της Γαρίτσας-Ανεμομύλου, πέρα από τη βασική του λειτουργία θα μπορούσε να λύσει όλα τα προβλήματα έλλειψης χώρων άθλησης για τη νεολαία είναι απόλυτα λανθασμένη. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι και για το παιγνίδι «πετάνκ» διατίθεται διπλάσιος χώρος από το σημερινό ενώ σαφώς δεν υπάρχει ζήτηση για περισσότερο χώρο !
-Δεν θέτει ως προτεραιότητα να διατηρηθεί το υπάρχον πρασίνου κατά το δυνατό στο σύνολό του, αφού :
α) προβλέπεται κοπή/εκρίζωση 76 δένδρων σύμφωνα με τα σχέδια, αλλά παραδόξως 190 δένδρων στον αναλυτικό προϋπολογισμό του έργου! Από αυτά το 70 αφορούν την πρώτη σειρά πρασίνου κατά μήκος του παραλιακού δρόμου! Στη θέση τους θα τοποθετηθούν νέα δενδρα (δενδρίλια), από είδη που δεν έχουν σημαντική ανάπτυξη, και που προφανώς για ένα τεράστιο χρονικό διάστημα δεν θα διαθέτουν ούτε καν το μέτριο ύψος τους και αξιόλογη κόμη.
β) προβλέπεται ρητά ταπείνωση των μεγάλων δένδρων. Και για να πάρουμε μια ιδέα τι σημαίνει αυτό αρκεί να συγκρίνουμε τα
σημερινά μεγαλοπρεπή δένδρα κυρίως στο τμήμα Ανεμομύλου με τα κούτσουρα με λίγη πράσινη κόμη που βρίσκονται στη μικρή νησίδα πλάι στον κόμβο Δεσύλλα, ανάμεσα στα τμήματα Γαρίτσας και Ανεμομύλου του άλσους.
γ) η ύπαρξη αρκετών αθλητικών πλάι και σε άλλες λειτουργίες (καφετέριες, εστιατόρια, WC κ.λ.π.) μειώνει τον χαρακτήρα του πράσινου, φυσικού άλσους. Και αν προσθέσουμε τη διάσταση της ανεξέλεγκτης (λόγω έλλειψης δημοτικής αστυνομίας) ακουστικής ενόχλησης από το χώρο του σκέιτμπορντ, τόσο για τους κατοίκους της άμεσης περιοχής όσο και για όσους περπατούν ή στέκονται στο άλσος δεν προσιδιάζει στον απαραίτητο χαρακτή-ρα χαλάρωσης που οφείλει να προσφέρει το άλσος.
-Όλα τα παραπάνω περιορίζουν τον συνολικό όγκο πρασίνου (κόμες δένδρων) πέρα από καθοριστικά σε κάποια σημεία και συνολικά. Αν εφαρμοστεί η μελέτη η συνολική εικόνα του άλσους Γαρίτσας-Ανεμομύλου από τη θάλασσα, το Παλαιό Φρούριο, το Ακταίον, τον ΝΑΟΚ, το Corfu Palace και από την αρχή του παραλιακού δρόμου θα είναι αυτή ενός αραιού, διακεκομένου πρασίνου με οπτικά κυρίαρχες τις κατοικίες των οδών Αλκιβιάδη Δαρή και Μητροπολίτου Αθανασίου. Και φυσικά θα πρόκειται για ένα άλσος με πολύ λίγη σκιά, εχθρικό για να το επισκεφθεί κανείς τις μέρες του καλοκαιριού !
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν ; Προφανώς τώρα είναι αδύνατο να ξεκινήσει σωστά και εκ του μηδενός μια σημαντική τροποποίηση της μελέτης. Μπορεί όμως μετά από μια πολύ σύντομη αλλά ουσιαστική διαβούλευση με τους κατοίκους, τους ειδικούς φορείς και το δημοτικό συμβούλιο να γίνουν μια σειρά από σημαντικές βελτιωτικές τροποποιήσεις του έργου, που θα εφαρμοστούν στα πλαίσια της σημερινής εργολαβίας, χωρίς να αλλάζουν σημαντικά τη σύμβαση και τον προϋπολογισμό που έχει υπογραφεί.
Ας αναγνωρίσει η δημοτική αρχή την ανάγκη για μεγαλύτερη ευαισθησία στην αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού έργου, και ας μη οχυρωθεί πίσω από τη δήθεν αδυναμία να γίνει το παραπάνω.
Γιατί μια καθυστέρηση πολύ λίγων μηνών δεν θα ακυρώσει την ανάγκη της να παρουσιάσει ένα εκτελεσμένο έργο πριν από τις επόμενες δημοτικές εκλογές, ενώ θα αποτρέψει να διαμορφωθεί για αρκετές δυστυχώς δεκαετίες ένα άλσος αποτυχημένο αισθητικά και λειτουργικά.
Ξενοφών Βλάχος-Πολίτης
αρχιτέκτων-πολεοδόμος
Προφανώς επειδή το έργο θεωρήθηκε απλό, που η μελέτη του θα μπορούσε να συνταχθεί από τις τεχνικές υπηρεσίες και την υπηρεσία πρασίνου του Δήμου και ίσως για να κερδηθεί χρόνος και χρήμα, δεν έγινε με νόμιμη διαδικασία η ανάθεσή της σε κάποιο γραφείο ειδικό για τέτοιου είδους μελέτες. Ούτε θεωρήθηκε αναγκαίο να ζητηθεί η συνεργασία των υπηρεσιών με κάποιο ειδικό σύμβουλο, ή έστω οι παρατηρήσεις κάποιου ειδικού εκ των υστέρων.
Τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται σχολαστικά, όμως στην προαναφερόμενη ολοκληρωτική απουσία ειδικών οφείλονται οι αστοχίες της. Ακόμη περισσότερο κρίσιμο θα ήταν να αναφερθεί ποιος πήρε τις στρατηγικές αποφάσεις για το πλαίσιο που θα κινηθεί η μελέτη, κάτι που δεν είναι τεχνικό αλλά και εξόχως πολιτικό ζήτημα. Γιατί σε όλη τη διαδικασία του έργου αυτού απουσίαζε σχεδόν ολοκληρωτικά η διαβούλευση : διαβούλευση τόσο με τους δημότες συνολικά και τους κατοίκους της περιοχής, όσο και με τους ειδικούς θεσμοθετημένους φορείς (Τεχνικό Επιμελητήριο, Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, Σύλλογο Αρχιτεκτόνων και άλλους), αλλά φυσικά και στα πλαίσια του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας. Είναι βέβαιο ότι αν υπήρχε ουσιαστική διαβούλευση θα είχαν διορθωθεί πολλές από τις αδυναμίες του έργου.
Βασικές αδυναμίες της μελέτης :
Χωρίς να παραγνωρίζουμε την ανάγκη παρέμβασης στη σημερινή κατάσταση του άλσους και ότι σε αρκετά σημεία η μελέτη είναι ικανοποιητική, αυτό που δυστυχώς τη χαρακτηρίζει τελικά είναι κάποιες σημαντικές, στρατηγικές αδυναμίες της.
-Δεν φαίνεται να αναγνωρίζει ως βασικό στόχο του έργου τη διατήρηση και βελτίωση του χαρακτήρα του άλσους Γαρίτσας-Ανεμομύλου ως χώρο πρασίνου και αναψυχής που θα διατηρήσει τους υπάρχοντες «πόρους» πρασίνου και ενδεχομένως θα τους αυξήσει και βελτιώσει όχι πάντως να τους μειώσει. Η «φιλοσοφία» του έργου δεν είναι ένα άλσος της αγγλικής σχολής κηποτεχνίας και πάρκων (wild improoving, δηλαδή βελτίωση του άγριου/φυσικού), αλλά της γαλλικής, που προτιμά τον εμφανώς τεχνητό, ανθρωπογενή χαρακτήρα των χώρων πρασίνου. Και αν ρωτήσει κανείς γιατί να μη προτιμηθεί η γαλλική σχολή,το ερώτημα μπορεί να αντιστραφεί: ποιός ειδικός, χωρίς τη γνώμη των ειδικών φορέων της τοπικής μας κοινωνίας και του δημοτικού συμβουλίου πήρε μία τόσο κρίσιμη στρατηγική απόφαση η οποία θα καθορίσει για πολλές δεκαετίες τη μορφή του άλσους Γαρίτσας-Ανεμομύλου ;
-Δεν φαίνεται να αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα του χώρου του έργου που συνίσταται στο τεράστιο μήκος του και το πολύ μικρό πλάτος : η αναλογία του μέσου πλάτους προς το μήκος είναι περίπου 1: 25! και επομένως πόσο διαφορετικά πρέπει να αντιμετωπιστεί η τοποθέτηση ποικίλων, κυρίως αθλητικών, λειτουργιών ώστε να μη χαθεί η συνέχεια του πράσινου με τον κατακερματισμό του. Το άλσος Γαρίτσας-Ανεμομύλου δεν είναι η ορθογώνια Πάνω και Κάτω Πλατεία με σημαντικό πλάτος και μήκος! Γι΄ αυτό και το επιχείρημα ότι ο τσιμεντοποιημένος και αποψιλωμένος χώρος του σκέιτμπορντ είναι μόνο ένα στρέμμα στα συνολικά 33 στρέμματα του άλσους είναι εξαιρετικά άστοχο: στο συγκεκριμένο σημείο το γήπεδο αυτό κυριαρχεί απόλυτα αλλοιώνοντας το χαρακτήρα του άλσους.
Γενικότερα η αντίληψη ότι το άλσος της Γαρίτσας-Ανεμομύλου, πέρα από τη βασική του λειτουργία θα μπορούσε να λύσει όλα τα προβλήματα έλλειψης χώρων άθλησης για τη νεολαία είναι απόλυτα λανθασμένη. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι και για το παιγνίδι «πετάνκ» διατίθεται διπλάσιος χώρος από το σημερινό ενώ σαφώς δεν υπάρχει ζήτηση για περισσότερο χώρο !
-Δεν θέτει ως προτεραιότητα να διατηρηθεί το υπάρχον πρασίνου κατά το δυνατό στο σύνολό του, αφού :
α) προβλέπεται κοπή/εκρίζωση 76 δένδρων σύμφωνα με τα σχέδια, αλλά παραδόξως 190 δένδρων στον αναλυτικό προϋπολογισμό του έργου! Από αυτά το 70 αφορούν την πρώτη σειρά πρασίνου κατά μήκος του παραλιακού δρόμου! Στη θέση τους θα τοποθετηθούν νέα δενδρα (δενδρίλια), από είδη που δεν έχουν σημαντική ανάπτυξη, και που προφανώς για ένα τεράστιο χρονικό διάστημα δεν θα διαθέτουν ούτε καν το μέτριο ύψος τους και αξιόλογη κόμη.
β) προβλέπεται ρητά ταπείνωση των μεγάλων δένδρων. Και για να πάρουμε μια ιδέα τι σημαίνει αυτό αρκεί να συγκρίνουμε τα
σημερινά μεγαλοπρεπή δένδρα κυρίως στο τμήμα Ανεμομύλου με τα κούτσουρα με λίγη πράσινη κόμη που βρίσκονται στη μικρή νησίδα πλάι στον κόμβο Δεσύλλα, ανάμεσα στα τμήματα Γαρίτσας και Ανεμομύλου του άλσους.
γ) η ύπαρξη αρκετών αθλητικών πλάι και σε άλλες λειτουργίες (καφετέριες, εστιατόρια, WC κ.λ.π.) μειώνει τον χαρακτήρα του πράσινου, φυσικού άλσους. Και αν προσθέσουμε τη διάσταση της ανεξέλεγκτης (λόγω έλλειψης δημοτικής αστυνομίας) ακουστικής ενόχλησης από το χώρο του σκέιτμπορντ, τόσο για τους κατοίκους της άμεσης περιοχής όσο και για όσους περπατούν ή στέκονται στο άλσος δεν προσιδιάζει στον απαραίτητο χαρακτή-ρα χαλάρωσης που οφείλει να προσφέρει το άλσος.
-Όλα τα παραπάνω περιορίζουν τον συνολικό όγκο πρασίνου (κόμες δένδρων) πέρα από καθοριστικά σε κάποια σημεία και συνολικά. Αν εφαρμοστεί η μελέτη η συνολική εικόνα του άλσους Γαρίτσας-Ανεμομύλου από τη θάλασσα, το Παλαιό Φρούριο, το Ακταίον, τον ΝΑΟΚ, το Corfu Palace και από την αρχή του παραλιακού δρόμου θα είναι αυτή ενός αραιού, διακεκομένου πρασίνου με οπτικά κυρίαρχες τις κατοικίες των οδών Αλκιβιάδη Δαρή και Μητροπολίτου Αθανασίου. Και φυσικά θα πρόκειται για ένα άλσος με πολύ λίγη σκιά, εχθρικό για να το επισκεφθεί κανείς τις μέρες του καλοκαιριού !
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν ; Προφανώς τώρα είναι αδύνατο να ξεκινήσει σωστά και εκ του μηδενός μια σημαντική τροποποίηση της μελέτης. Μπορεί όμως μετά από μια πολύ σύντομη αλλά ουσιαστική διαβούλευση με τους κατοίκους, τους ειδικούς φορείς και το δημοτικό συμβούλιο να γίνουν μια σειρά από σημαντικές βελτιωτικές τροποποιήσεις του έργου, που θα εφαρμοστούν στα πλαίσια της σημερινής εργολαβίας, χωρίς να αλλάζουν σημαντικά τη σύμβαση και τον προϋπολογισμό που έχει υπογραφεί.
Ας αναγνωρίσει η δημοτική αρχή την ανάγκη για μεγαλύτερη ευαισθησία στην αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού έργου, και ας μη οχυρωθεί πίσω από τη δήθεν αδυναμία να γίνει το παραπάνω.
Γιατί μια καθυστέρηση πολύ λίγων μηνών δεν θα ακυρώσει την ανάγκη της να παρουσιάσει ένα εκτελεσμένο έργο πριν από τις επόμενες δημοτικές εκλογές, ενώ θα αποτρέψει να διαμορφωθεί για αρκετές δυστυχώς δεκαετίες ένα άλσος αποτυχημένο αισθητικά και λειτουργικά.
Ξενοφών Βλάχος-Πολίτης
αρχιτέκτων-πολεοδόμος
