Τι είναι ο Σταυρός του Παλιού Φρουρίου της Κέρκυρας

Ο Σηματοφόρος του Παλιού Φρουρίου

«Ίδρυμα εις επίσημον δια τους πλοϊζομένους σημείον της ακτής ανεγειρόμενον και χρησιμεύον δια την μεταξύ των παραπλεόντων και της ξηράς συννενόησιν, μέσω σημάτων επαιρομένων  από ιστού …»
 
του Γιώργου Ζούμπου
 
Αντικρύζοντας καθημερινά και κάθε ώρα, κάθε στιγμή το Σταυρό του Παλιού Φρουρίου, αυτός  έχει γίνει κομμάτι της ζωής μας και σπάνια - και βέβαια φευγαλέα- αναρωτιόμαστε γιατί και πως βρίσκεται εκεί.
Όμως, για πολλά χρόνια ο Σταυρός αποτελούσε ένα σημαντικό μέσο επικοινωνίας με τα παραπλέοντα καράβια και ειδοποιούσε την πόλη για τον κατάπλου ή απόπλου σκαφών.
 
Μεταβίβαση οδηγιών & πληροφοριών
 
Ο γνωστός μας Σταυρός αποτελούσε παράκτιο σηματοφόρο στον ιστό του οποίου γινόνταν έπαρση νυκτερινών και ημερινών σημάτων. Με τα σήματα αυτά μεταβιβάζονταν στα προσπλέοντα ή διερχόμενα πλοία ναυτιλιακές οδηγίες και μετεωρολογικές πληροφορίες ή παραλαμβάνονταν ειδήσεις για περαιτέρω μεταβίβαση. Τα σήματα αυτά ερμηνεύονταν με βάση το «Διεθνή κώδικα σημάτων» που είχε καθιερωθεί το 1840.
Δεδομένου ότι η Κέρκυρα συνδέονταν τηλεγραφικά με τη Μάλτα μέσω υποθαλασσίου καλωδίου από το 1857, πιστεύουμε ότι μεταβιβάζονταν και τηλεγραφήματα προς διερχόμενα πλοία.



 
Εποχή ασυρμάτου
 
Όταν άρχισε η χρήση του ασυρμάτου τηλεγράφου η χρήση του «Σταυρού» πρέπει να περιορίστηκε στην αναγγελία, δια σημάτων, της εμφάνισης καραβιού που έπλεε προς το λιμάνι  και της διεύθυνσης από την οποία έρχονταν.
 Στα 1932 λειτουργούσαν στην Ελλάδα πέντε τέτοιοι «σηματοτηλέγραφοι»:

• Στον Πειραιά (στο λόφο Σταυρός της πειραϊκής χερσονήσου).
• Στην Κέρκυρα
• Στο Αργοστόλι
• Στη Ζάκυνθο (στη θέση που ως σήμερα είναι γνωστή σαν «Σινιάλο»)
• Στην Κέα

 
Αναφορές από τον Σαμαρτζή
 
Ο Π. Σαμαρτζής στο ημερολόγιό του μας διασώζει αρκετές μαρτυρίες για τη χρήση του Σηματοφόρου του παλιού Φρουρίου.  Διαβάζουμε:
15-05-1858: Εσημάνθη δια τηλεγράφου Οθωμανικόν βασιλικόν βρίκιον ερχόμενον από Πόλιν και διευθυνόμενον εις Μαυροβούνιον, διότι όσον τάχιστα θέλει αρχίσει ο πόλεμος.
20-06-1858: Εσημειώθη δια τηλεγράφου τας ώρας 4 μ.μ. το Ελληνικόν Βασιλικόν ατμόπλοιον, το οποίον προς τας 5 παρά 20 λεπτά εμβήκε εις τον λιμένα.
13-12-1858: Εσημειώθη δια τηλεγράφου το ατμόπλοιον «Terrible», το οποίον προς τας 10 π.μ. εμβήκε εις τον λιμένα και άρραξε. Είχε τον Υπουργόν Γλάδστωνα και την Α.Ε. τον Αρμοστήν, οίτινες έρχονται από την επίσκεψιν των Ιονίων νήσων
04-02-1859: Εσημειώθη δια τηλεγράφου Αγγλικόν βασιλικόν ατμόπλοιον την ώραν 1 μ.μ., όπου ο λαός το έμαθε ότι φέρει τον νέον Αρμοστήν και έτρεξε εις τα τείχη.
20-05-1864: Εσημειώθη δια τηλεγράφου προς τας 4 μ.μ. Ελληνικόν ατμόπλοιον με στρατόν και διαμιας εμαζώχθη πλήθος λαός εις την πλατείαν και τα τείχη και πανταχού δια να είδουν,…
13-09-1865: Προς τας 2 μ.μ. ο τηλέγραφος εσημείωσε την ελληνική φρεγάτα με την Α.Μ. τον Βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιον Α΄.
07-11-1865: Ήτο δια να έκβη κατά το σύνηθες η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος τας 12 μ. Ο καιρός ήτο πολύ καλός και ο Σύλλογος «Φιλαρμονική» και ο τηλέγραφος ύψωσαν τα σημαίας των.
 
Κατασκευή
 
Για το χρόνο κατασκευής του αρχικού Σηματοφόρου στο Παλιό Φρούριο δεν έχουμε  ως τώρα στοιχεία και μια πρώτη έρευνα στην Υ.Ι.Ν. δεν απέδοσε. Την τοποθετούμε πάντως με επιφύλαξη κάπου μεταξύ 1840 και 1854. Οι χρονολογίες αυτές είναι σημαντικές, καθώς στα 1840 καθιερώνεται όπως  προαναφέραμε ο «Διεθνής κώδικας σημάτων» και στα 1854 έχουμε την (ως τώρα γνωστή) παλαιότερη απεικόνιση που δείχνει το «Σταυρό».
Η αρχική κατασκευή πρέπει να ήταν ξύλινη και να δέχτηκε εργασίες βελτίωσης στα 1867 όπως μαρτυρά ο Σαμαρτζής. Η κατασκευή αυτή φαίνεται σε γνωστές φωτογραφίες ως το 1890, ενώ η σημερινή μεταλλική από το 1904.
Το ιστορικό του Σηματοφόρου του Παλιού Φρουρίου αποτελεί ένα ενδιαφέρον αντικείμενο έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Από την έντυπη έκδοση της 'Καθημερινής Ενημέρωσης' την 21/4/2018