Όλα τριγύρω αλλάζουνε και (σχεδόν) όλα τα ίδια μένουν!

Σε δοκίμιο υπό τον τίτλο Τα Ανατολικά Ζητήματα ο γερμανός Γεωγράφος και πατέρας της σύγχρονης Γεωπολιτικής, Friedrich Ratzel, διατύπωσε κάποιες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για την Ελλάδα, οι οποίες κωδικοποιούνται ως εξής:
♦Η Ελλάδα έχει κάνει παντού προόδους, όπου η άθλια κυβέρνησή της δεν έχει αναμειχθεί, δλδ. σε τομείς όπως είναι ο εμπορικός στόλος, το εξαγωγικό εμπόριο, η βελτίωση των μεθόδων γεωργικής παραγωγής και οι παγκοσμίως γνωστές επιτυχίες των Ελλήνων εμπόρων στο εξωτερικό. 
♦ Στο πνευματικό πεδίο η Ελλάδα έχει κρατήσει κάτι από τις κλίσεις των παλιών δασκάλων και η βασική εκπαίδευση ως πλέον του δέοντος καλή, σε σχέση με τα λοιπά κρατικά  οικοδομήματα. Η Αθήνα (την οποία αποκαλεί μικρό Παρίσι) παραμένει πνευματικό κέντρο όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά του ελληνισμού γενικότερα, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την απλότητα της επαρχίας, όπου, σε αντίθεση με τα δημοτικά, παρατηρείται έλλειψη καλών δευτεροβάθμιων σχολείων. Ένα εκπαιδευτικό προλεταριάτο το έδαφος για την πολιτική διαφθορά.
♦ Η αποτελεσματικότητα του σκληρά εργαζόμενου και χαμηλά αμειβόμενου Έλληνα είναι πολύ υψηλή, ενώ γίνεται όλο και πιο αρνητική, όσο αναβαίνει κοινωνική τάξη. 
♦Καταγράφει μια πολιτιστική διαφοράμεταξύ των Ελλήνων των παράκτιων πόλεων και των κατοίκων των τραχειών βουνών και της ενδοχώρας (τους οποίους χαρακτηρίζει απόλυτα ανατολίτες) ώστε, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να μην αποδέχονται τον δυτικό πολιτισμό, καθώς φοβούνται ενστικτωδώς την επιρροή της Δύσης, η οποία θα είναι επικίνδυνη για την απλή, απομονωμένη ζωή τους. Προβλέπει δε, ότι η δυτική πνοή θα υπερισχύσει των παιδικών τους παραδοχών και δεισιδαιμονιών. Το πολιτιστικό αυτό χάσμα κέντρου – περιφέρειας τεκμαίρει ότι η Ελλάδα υπέπεσε στα λάθη του πρωτοεμφανιζόμενου σε έναν πολιτισμό, διαβιούσα στις πόλεις και αποστερούμενη προοδευτικά κάθε κατανόησης για την παλιά, σκληρά εργαζόμενη Ελλάδα της ενδοχώρας. Αυτό το χάσμα δεν είναι νέο, υπήρξε καθοριστικό για την παγκόσμια ιστορία, όταν χώριζε την Αθήνα από τη Βοιωτία  και την Κόρινθο από την Αχαΐα.
♦ Στο στρατό διαπιστώνει ικανούς στρατιώτες, αλλά άσχημα εκπαιδευμένους και καθοδηγούμενους.
♦ Στην Κωνσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία εκτιμά ότι η θέση της κυρίαρχης πλέον φυλής των Ελλήνων έχει μεταβληθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, χωρίς, όμως, η επικράτηση επί των Αρμενίων να επιφέρει πολιτικά πλεονεκτήματα λόγω της οικονομικής τους προόδου, δεδομένου ότι ο πειρασμός για τους Έλληνες θα είναι πλέον μεγαλύτερος, ώστε να προωθηθούν σε θέσεις που κατείχαν οι Αρμένιοι, ως πολιτικά άβουλοι υπηρέτες της τουρκικής κυριαρχίας.
♦Επισημαίνοντας, τέλος, ότι η θέση Τούρκων και Ελλήνων στις υποθέσεις τις Μεσογείου δε θα κριθεί οριστικά στο πεδίο των μαχών και συνεκτιμώντας τις μαζικές προσχωρήσεις στο Ισλάμ, που εξασφαλίζουν στην Τουρκία διαρκή εισροή νέων δυνάμεων, και τη συρροή Σύριων, Λεβαντίνων και Ευρωπαίων, ιδίως Γερμανών, με στόχο την κάλυψη των όποιων τεχνοκρατικών ελλείψεων, συμπεραίνει – 23 χρόνια πριν την μικρασιατική καταστροφή - ότι στην Ασία οι Έλληνες δεν έχουν άλλη επιλογή από τη συνέχιση της ειρηνικής εργασίας, στην οποία έχουν μεγαλύτερες ικανότητες, και συνιστά την απαγκίστρωσή τους από τις όποιες πολιτικές ουτοπίες.  Εκτιμά ότι με τον τρόπο αυτό θα ξεπεράσουν τελικά την Τουρκία, καθώς κανένας λαός δεν έχει κατορθώσει να επιβάλει για μεγάλο χρονικό διάστημα την κυριαρχία του επί προηγμένων πολιτιστικά λαών. Οι Τούρκοι δείχνουν ότι δεν πρόκειται να προοδεύσουν. Σ’ αυτό το πεδίο οι Έλληνες συμπίπτουν με τις άλλες πολιτιστικές δυνάμεις, για τις οποίες είναι, ως εκ της θέσεως και της διάρθρωσης της χώρας τους, οι σύνδεσμοι με την Ανατολή. Τον ίδιο ρόλο, αν και φθίνοντα σε σημασία προϊόντος του χρόνου, οφείλει να εκπληρώσει η σύγχρονη Ελλάδα, η οποία έχει ανατολικότροπα χαρακτηριστικά.                                                                                                                                                         
 
Το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω καταγράφηκαν το 1897 αναδεικνύει δύο σημαντικά ζητήματα: αφενός την αξία της επιστημονικής ανάλυσης και δη της Γεωγραφίας (Φυσικής και Ανθρωπογεωγραφίας) στις υποθέσεις του διεθνούς γίγνεσθαι και αφετέρου το πώς στην Ελλάδα … Όλα τριγύρω αλλάζουνε και (σχεδόν) όλα τα ίδια μένουν!