Ο καθηγητής φιλοσοφίας Χρήστος Γιανναράς στην Άνω Κορακιάνα
Χρήστος Γιανναράς
11 Απριλίου 2016
/ 11:27
ΚΕΡΚΥΡΑ. Σαν μια κουβέντα από εκείνες τις παλιές και ουσιαστικές που έπιαναν κάποτε στα καφενεία, που ξεκινούσε από το άλφα, έφτανε στο ωμέγα και, παρά την τεράστια απόσταση που διανύθηκε, όλοι, μικροί και μεγάλοι κάθε μορφωτικού επιπέδου, είχαμε κερδίσει κάτι στο μεταξύ, κάπως έτσι ήταν η κυριακάτικη συζήτηση με τον καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστο Γιανναρά στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου της Άνω Κορακιάνας.
Μια μικρή πολυτέλεια για την χωρίς εκπλήξεις καθημερινότητα του χωριού που δεν έμεινε, ωστόσο, ανεκμετάλλευτη. Με διάθεση για εποικοδομητικό διάλογο, ο Χ. Γιανναράς, προσκεκλημένος του παιδιάτρου Σπύρου Σαββανή και της ομάδας «Κελί του Αγίου Αθανασίου», προβληματίστηκε ως προς το αν η απόπειρα των Ελλήνων να ριζώσουν στην ενωμένη Ευρώπη μπορεί ποτέ να είναι επιτυχής.
Η ελληνικότητα απειλείται
«Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Ελληνισμός δεν έχασε την ιδιαιτερότητά του. Παρόλο που ο σκλαβωμένος ελληνικός πληθυσμός ήταν ως επί το πλείστον αγράμματος και φτωχός, έλαμπε με τη λαϊκή του φορεσιά, το δημοτικό τραγούδι και τη λαϊκή σοφία», σημειώνει ο κ. Γιανναράς. Βγήκε αναπόφευκτα στο περιθώριο του ρου της ιστορίας της Ευρώπης για 400 καίρια χρόνια, αλλά εκείνη την ιδιαιτερότητα, την ελληνικότητα, την κράτησε ζωντανή. Και τελικά «παλιόψαθα των εθνών», όπως έλεγε ο Μακρυγιάννης, καταντήσαμε, όχι τότε, αλλά σήμερα, 200 χρόνια μετά, μιμούμενοι άτεχνα τα δυτικά ήθη και πρότυπα. Η Ελλάδα χάνει την ιδιαιτερότητά της, καθώς αποποιείται τη συλλογικότητα του καφενείου, περιφρονεί τον πλούτο της γλώσσας που «κάποτε ήταν σαν ένα δυνατό άλογο που μπορούσε να σε πάει παντού», όπως λέει ο Γιανναράς, και περιορίζεται σε μια «ισχνή, συμβατική επικοινωνία». Η πολιτική πρόταση του καθηγητή για τη διαφύλαξη της ελληνικότητας είναι να επιστρέψουμε και να στηρίξουμε τη λογική της διαβούλευσης σε επίπεδο «Άνω Κορακιάνας» και να διεκδικήσουμε ριζικές αλλαγές στην παιδεία.
Το δίλημμα των νέων
Τη σκυτάλη του διαλόγου πήρε ένας δεκαεξάχρονος που ρώτησε τον κ. Γιανναρά αν θα τον συμβούλευε να φύγει στο εξωτερικό μετά τις σπουδές του ή να μείνει και να διεκδικήσει μια επαγγελματική καριέρα στην Ελλάδα. Η απάντηση του καθηγητή ήταν σαφής. Η σπουδάζουσα νεολαία οφείλει να διευρύνει τους ακαδημαϊκούς της ορίζοντες και το εξωτερικό προσφέρει πολλές ευκαιρίες για κάτι τέτοιο. «Άλλωστε, οι Έλληνες ήταν πάντοτε κοσμοπολίτες» πρόσθεσε «και κουβαλούσαν την ελληνικότητά τους ως πολύτιμο εφόδιο σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι μέσα από την πορεία αυτή και την επαφή με άλλα ήθη να ανακαλύψει κανείς την ελληνικότητα μέσα του και να κρίνει αν τελικά του δίνει χαρά ζωής». Δεν επηρεάζεται απαραίτητα η ελληνικότητα από την παραμονή εκτός συνόρων.
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα και η σχέση της με τη σύγχρονη Ελλάδα
Η συζήτηση στο σημείο αυτό ξεκίνησε κάπως ανάποδα: Η Ευρώπη σήμερα δεν είναι χριστιανική, με την προτεσταντική ηθική να έχει πάρει τον κατήφορο˙ δεν είναι δημοκρατική, με ακροδεξιές δυνάμεις να ξεπηδούν σαν τα μανιτάρια στην καρδιά της Ευρώπης˙ και σίγουρα δεν είναι ανθρωπιστική, αφού αντιμετωπίζει με συγκαλυμμένο κυνισμό τις ορδές των προσφύγων που θαλασσοπνίγονται στο Αιγαίο. «Η Ευρώπη είναι ατομοκεντρική», μας λέει ο κ. Γιανναράς, «σκοπός της είναι η κατοχύρωση του εγώ και μέσο για την κατάκτησή του είναι η σύμβαση». Αντίθετα, η Ελλάδα ακολουθεί τον κοινωνιοκεντρικό τρόπο. Ο διάλογος βρίσκεται στην καρδιά της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής, ωστόσο δεν κατοχυρώνει τίποτα, αλλά είναι η ίδια η σχέση με τον άλλο που μας δίνει χαρά και «γίνεται άθλημα», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο καθηγητής. Αν πετάξουμε τον σύμφυτο κοινωνιοκεντρικό μας χαρακτήρα, είναι αναπόφευκτο να μιμηθούμε άτσαλα τον ευρωπαϊκό ατομοκεντρισμό και να οδηγηθούμε σε επικίνδυνους πολιτικούς πιθηκισμούς. Δεν φοράω κρινολίνο γιατί είναι σικ, αλλά γιατί μου ταιριάζει, αν μου ταιριάζει.
Η ελληνικότητα απειλείται
«Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Ελληνισμός δεν έχασε την ιδιαιτερότητά του. Παρόλο που ο σκλαβωμένος ελληνικός πληθυσμός ήταν ως επί το πλείστον αγράμματος και φτωχός, έλαμπε με τη λαϊκή του φορεσιά, το δημοτικό τραγούδι και τη λαϊκή σοφία», σημειώνει ο κ. Γιανναράς. Βγήκε αναπόφευκτα στο περιθώριο του ρου της ιστορίας της Ευρώπης για 400 καίρια χρόνια, αλλά εκείνη την ιδιαιτερότητα, την ελληνικότητα, την κράτησε ζωντανή. Και τελικά «παλιόψαθα των εθνών», όπως έλεγε ο Μακρυγιάννης, καταντήσαμε, όχι τότε, αλλά σήμερα, 200 χρόνια μετά, μιμούμενοι άτεχνα τα δυτικά ήθη και πρότυπα. Η Ελλάδα χάνει την ιδιαιτερότητά της, καθώς αποποιείται τη συλλογικότητα του καφενείου, περιφρονεί τον πλούτο της γλώσσας που «κάποτε ήταν σαν ένα δυνατό άλογο που μπορούσε να σε πάει παντού», όπως λέει ο Γιανναράς, και περιορίζεται σε μια «ισχνή, συμβατική επικοινωνία». Η πολιτική πρόταση του καθηγητή για τη διαφύλαξη της ελληνικότητας είναι να επιστρέψουμε και να στηρίξουμε τη λογική της διαβούλευσης σε επίπεδο «Άνω Κορακιάνας» και να διεκδικήσουμε ριζικές αλλαγές στην παιδεία.
Το δίλημμα των νέων
Τη σκυτάλη του διαλόγου πήρε ένας δεκαεξάχρονος που ρώτησε τον κ. Γιανναρά αν θα τον συμβούλευε να φύγει στο εξωτερικό μετά τις σπουδές του ή να μείνει και να διεκδικήσει μια επαγγελματική καριέρα στην Ελλάδα. Η απάντηση του καθηγητή ήταν σαφής. Η σπουδάζουσα νεολαία οφείλει να διευρύνει τους ακαδημαϊκούς της ορίζοντες και το εξωτερικό προσφέρει πολλές ευκαιρίες για κάτι τέτοιο. «Άλλωστε, οι Έλληνες ήταν πάντοτε κοσμοπολίτες» πρόσθεσε «και κουβαλούσαν την ελληνικότητά τους ως πολύτιμο εφόδιο σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι μέσα από την πορεία αυτή και την επαφή με άλλα ήθη να ανακαλύψει κανείς την ελληνικότητα μέσα του και να κρίνει αν τελικά του δίνει χαρά ζωής». Δεν επηρεάζεται απαραίτητα η ελληνικότητα από την παραμονή εκτός συνόρων.
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα και η σχέση της με τη σύγχρονη Ελλάδα
Η συζήτηση στο σημείο αυτό ξεκίνησε κάπως ανάποδα: Η Ευρώπη σήμερα δεν είναι χριστιανική, με την προτεσταντική ηθική να έχει πάρει τον κατήφορο˙ δεν είναι δημοκρατική, με ακροδεξιές δυνάμεις να ξεπηδούν σαν τα μανιτάρια στην καρδιά της Ευρώπης˙ και σίγουρα δεν είναι ανθρωπιστική, αφού αντιμετωπίζει με συγκαλυμμένο κυνισμό τις ορδές των προσφύγων που θαλασσοπνίγονται στο Αιγαίο. «Η Ευρώπη είναι ατομοκεντρική», μας λέει ο κ. Γιανναράς, «σκοπός της είναι η κατοχύρωση του εγώ και μέσο για την κατάκτησή του είναι η σύμβαση». Αντίθετα, η Ελλάδα ακολουθεί τον κοινωνιοκεντρικό τρόπο. Ο διάλογος βρίσκεται στην καρδιά της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής, ωστόσο δεν κατοχυρώνει τίποτα, αλλά είναι η ίδια η σχέση με τον άλλο που μας δίνει χαρά και «γίνεται άθλημα», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο καθηγητής. Αν πετάξουμε τον σύμφυτο κοινωνιοκεντρικό μας χαρακτήρα, είναι αναπόφευκτο να μιμηθούμε άτσαλα τον ευρωπαϊκό ατομοκεντρισμό και να οδηγηθούμε σε επικίνδυνους πολιτικούς πιθηκισμούς. Δεν φοράω κρινολίνο γιατί είναι σικ, αλλά γιατί μου ταιριάζει, αν μου ταιριάζει.
