Το φονικό βακτήριο Xylella απειλή για τις ελιές

Το Ιταλικό Ινστιτούτο Ιολογίας έχει δώσει όλα τα στοιχεία, που κάνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαπιστώνει και να ανακοινώνει ότι η Ιταλία απέτυχε να λάβει μέτρα για τον περιορισμό του ξενόφερτου βακτηρίου, που ρημάζει τους ελαιώνες της Απουλίας, δημιουργώντας φόβους για εκτεταμένες καταστροφές και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι το παθογόνο δεν είχε εντοπιστεί ποτέ στην Ευρώπη, μέχρι που ανιχνεύτηκε στην περιοχή της Απουλίας το 2013. Και μέσα σε μόλις τρία χρόνια κατέστρεψε σχεδόν δύο εκατομμύρια στρέμματα ελαιώνων.

Όταν μάλιστα η Κομισιόν το 2015 ζήτησε από την Ιταλία να καταστρέψει τα μολυσμένα δέντρα και να δημιουργήσει μηχανισμό παρακολούθησης της κατάστασης, ακτιβιστές και αγρότες αντέδρασαν, αρνούμενοι ότι η επιδημία οφείλεται στο βακτήριο Xylella, και η ιταλική Δικαιοσύνη διέταξε τη διακοπή των μέτρων που είχαν ληφθεί.

Η υπόθεση παραπέμφθηκε τελικά στο Ευρωδικαστήριο, το οποίο έκρινε ότι η λήψη μέτρων είναι σκόπιμη, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την εφαρμογή τους. Φαίνεται όμως ότι οι ιταλικές Αρχές απέτυχαν να εφαρμόσουν πλήρως το σχέδιο. Έγγραφο της Κομισιόν, το οποίο επικαλείται ο δικτυακός τόπος του περιοδικού "Nature", διαπιστώνει ότι ο συστηματικός έλεγχος της προσβολής άρχισε πολύ αργά, ενώ υπήρξαν και «υπερβολικές καθυστερήσεις» στην εκρίζωση προσβεβλημένων δέντρων.

Επιπλέον, οι εθνικές και τοπικές Αρχές έχουν μέχρι σήμερα αξιοποιήσει μόνο το ήμισυ από το κονδύλι των 10 εκατομμυρίων ευρώ που είχε εγκριθεί για την εφαρμογή μέτρων περιορισμού.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανησυχεί τώρα για ενδεχόμενη εξάπλωση σε άλλες ελαιοπαραγωγές χώρες, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων έχει, εξάλλου, προειδοποιήσει για «μείζονες επιπτώσεις», αν ο παθογόνος μικροοργανισμός εξαπλωθεί σε άλλες χώρες της Ε.Ε., κάτι που θεωρείται πολύ πιθανό!

 

«Είμαστε εντελώς απροστάτευτοι»

 

Μιλώντας στη "Νέα Κρήτη" χθες, ο δόκιμος ερευνητής Μυκητολογίας του Ινστιτούτου Ελιάς Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου στον ΕΛΓΟ "Δήμητρα" Μανόλης Μαρκάκης ξεκαθάρισε ότι ως χώρα είμαστε εντελώς απροστάτευτοι απέναντι στο βακτήριο Xylella και μέχρι τώρα μόνο από καθαρή τύχη δεν έχει εισβάλλει στην Ελλάδα, χωρίς να σημαίνει όμως ότι θα εισβάλει κάποια στιγμή ή ότι... δε θα εισβάλει...

«Οι φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι είναι υποτυπώδεις. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν. Και δε φταίνε απαραίτητα και οι άνθρωποι, διότι δεν έχουν και τα εργαλεία και δεν έχουν και τη γνώση για τεχνικές μοντέρνες και υψηλής ανιχνευτικής ικανότητας. Τα παθογόνα αυτά - όπως η Xylella και οι μύκητες στο αμπέλι για παράδειγμα - γιατί είναι μάστιγα; Διότι τα παθογόνα αυτά έχουν μια ιδιαιτερότητα. Είναι σε λανθάνουσα μορφή μέσα στο πολλαπλασιαστικό υλικό. Είναι σε πολύ χαμηλή συγκέντρωση. Και όταν πολλαπλασιάσεις και εγκαταστήσεις ένα τέτοιο πολλαπλασιαστικό υλικό σε ελληνικό έδαφος, σιγά-σιγά με τον καιρό το παθογόνο μέσα αυξάνεται σε βιομάζα. Πολλαπλασιάζεται και αρχίζει και προκαλεί τα συμπτώματα», λέει χαρακτηριστικά στην εφημερίδα μας ο Μανόλης Μαρκάκης.

Και στο σημείο αυτό χαρακτηρίζει την Xylella ως ένα δύσκολο βακτήριο να ανιχνευτεί με κλασικές φυτοπαθολογικές τεχνικές. Είναι ένα βακτήριο που δύσκολα απομονώνεται σε τεχνητά θρεπτικά υποστρώματα. Επίσης, έχει πολλά υποείδη.

«Ακόμα και οι μοριακές μέθοδοι ανίχνευσης με βάση το DNA πρέπει να είναι πολύ εξειδικευμένες σε επίπεδο είδους για να πιάσουν αυτό το είδος της Xylella fastidiosa, που πάει στην ελιά και κάνει αυτές τις καταστροφές στην Απούλια»...

Από την άλλη, η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες αποδυναμώνεται διαρκώς και επικίνδυνα ως προς τον τομέα της Γεωργικής Έρευνας.

«Αν δείτε», λέει ο Μανόλης Μαρκάκης, «ακόμα και τώρα που πήρε το ΕΘΙΑΓΕ 100 ερευνητές, από αυτούς περίπου οι 7 είναι φυτοπαθολόγοι. Βακτηριολόγο σε όλη την Ελλάδα δεν πήραν ούτε ένα. Και φανταστείτε ότι σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν ή δύο ή τρεις βακτηριολόγοι»...

 

Τι πρέπει να προσέχουμε

 

Ο επιστήμονας του ΕΛΓΟ "Δήμητρα" στο ερώτημά μας τι πρέπει να προσέχει ο κόσμος από τους γεωπόνους, εισαγωγείς φυτωριακού υλικού μέχρι και τους γεωπόνους, ήταν απολύτως ξεκάθαρος.

«Έχουμε μια τάση τα τελευταία χρόνια να εισάγουμε και να χρησιμοποιούμε ξένες ποικιλίες. Και για παράδειγμα ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί φέρνουν την ισπανική ποικιλία ελιάς Αρμπεκίνα και τη φυτεύουν σε εδάφη της Πελοποννήσου και δεν παίρνουν την Κωρονέικη ή άλλες ελληνικές ποικιλίες, που βγάζουν πιο ποιοτικό λάδι και έχουν την ίδια απόδοση σε ελαιόλαδο»...

Κι εδώ βρίσκεται ένα μεγάλο μυστικό. Όσο περιορίζουμε τις εισαγωγές φυτωριακού υλικού, άλλο τόσο και μειώνουμε το ενδεχόμενο να έρθει το βακτήριο.

«Γιατί λοιπόν θα πρέπει να ρισκάρουμε φέρνοντας ξένες ποικιλίες και να αυξήσουμε το ρίσκο εισαγωγής παθογόνων μέσω του πολλαπλασιαστικού υλικού;», διερωτάται ο Μανόλης Μαρκάκης.

Στο σημείο αυτό τονίζει την ανάγκη προμήθειας ελεγμένου, πιστοποιημένου φυτοϋγειονομικού υλικού από τους εισαγωγείς. Και οι παραγωγοί από την πλευρά τους, οτιδήποτε ανησυχητικό διαπιστώνουν στο χωράφι τους, να ενεργοποιούνται και να προσκομίζουν στα ειδικά φυτοπαθολογικά ινστιτούτα της χώρας τα δείγματά τους για διάγνωση.

«Με το φυτοϋγειονομικό διαβατήριο του πολλαπλασιαστικού υλικού, δεν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι δεν ενέχει κανένα κίνδυνο. Αλλά σίγουρα είναι πολύ πιο ασφαλές σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο μπορεί να προμηθευτούμε. Να πάει κάποιος, για παράδειγμα, στην Απούλια να δει ένα ωραίο δεντράκι και να το μεταφέρει στις αποσκευές του», λέει χαρακτηριστικά.

«Θεραπεία για το βακτήριο αυτό δεν υπάρχει. Και αφού είναι και βακτήριο καραντίνας, το άλφα και το ωμέγα είναι η πρόληψη», ξεκαθαρίζει ο ίδιος επιστήμονας, που καταλήγει λέγοντας ότι η διάδοση του βακτηρίου γίνεται με συγκεκριμένα έντομα. Μπορεί, για παράδειγμα, να έρθει το βακτήριο, αλλά να μην υπάρχουν τα έντομα για να το μεταδώσουν. Μέχρι τώρα δεν είναι γνωστό αν η μετάδοση της Xylella fastidiosa γίνεται και με άλλα μέσα, για παράδειγμα με το ψαλίδι κλαδέματος ή άλλα γεωργικά εργαλεία.