Επιστροφή ενός ήρωα, 43 χρόνια μετά….
Ελευθέριος Άνθης
06 Ιουνίου 2017
/ 12:43
Αφιέρωμα του Μάκη Μαρτίνη στον Ελευθέριο Άνθη
Αν χρησιμοποιούσα την λέξη «επαναπατρισμός» στον τίτλο, σίγουρα δεν θα ήταν το σωστότερο. Και αυτό διότι όσοι υπηρέτησαν τη στρατιωτική τους θητεία στην Κύπρο, θεωρούν ΚΑΙ τη μαρτυρική Μεγαλόνησο πατρίδα τους, ανεξαρτήτως του από πού κατάγονται. Προφανώς, αυτή η θέση ίσχυε και με το παραπάνω για όσους έπεσαν μαχόμενοι εκεί, κατά την ταραγμένη περίοδο 1964-1974.
Ένας από αυτούς ήταν και ο -επί 43 ολόκληρα χρόνια αγνοούμενος- Ελευθέριος Άνθης, τα λείψανα του οποίου εντοπίστηκαν, περισυνελέγησαν και ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα, μαζί με εκείνα άλλων 16 Ελλήνων στρατιωτικών, πεσόντων τόσο κατά την τουρκική εισβολή του 1974, όσο και κατά την προσβολή της ακταιωρού «Φαέθων» δέκα χρόνια νωρίτερα.
Ποιος ήταν ο Ελ. Άνθης
Ο Ελευθέριος Άνθης γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 4 Απριλίου 1953. Μεγάλωσε μαζί με τον αδελφό του, Γιάννη, και τους γονείς τους στο σπίτι τους στον οικισμό Στρατιάς – Αγίων Θεοδώρων. Η εργατικότητα τον χαρακτήριζε και με τα χρήματα που έβγαζε ως υδραυλικός, φρόντιζε να βοηθά την οικογένειά του.
Τον Ιανουάριο του 1973 κατατάχθηκε ως οπλίτης στο Κέντρο Εκπαίδευσης Μηχανικού στο Ναύπλιο. Ακολούθως μετατέθηκε στο 720ό Τάγμα Μηχανικού στην Θεσσαλονίκη. Στις 14 Ιανουαρίου 1974 αναχώρησε με μετάθεση, για την Κύπρο και, πιο συγκεκριμένα, για την Διμοιρία Μηχανικού του Λόχου Διοικήσεως της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Όταν οι οικείοι του τον ρώτησαν γιατί θέλησε να πάει στην Κύπρο, τους απάντησε ότι αυτό θεώρησε «ως το πιο αξιοπρεπές πράγμα που είχε να κάνει από την θέση του στρατιώτη».
Σύντομο χρονικό της μάχης του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ
Οι πρώτες βίαιες συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1964. Τα επόμενα χρόνια η ένταση στην Κύπρο κυριαρχούσε, ενώ η Τουρκία απειλούσε συχνά με εισβολή. Την απειλή της αυτή τελικά την έκανε πράξη στις 20 Ιουλίου 1974, με αφορμή και το πραξικόπημα που είχε λάβει χώρα στη Μεγαλόνησο εναντίον του Μακαρίου, πέντε ημέρες νωρίτερα. Η πρώτη φάση της εισβολής, υπό την κωδική ονομασία «Αττίλας», διήρκεσε από τις 20 έως τις 22 Ιουλίου. Η εδαφική έκταση που κατέλαβαν οι Τούρκοι σε αυτό το τριήμερο ήταν μικρή, ωστόσο αποτελούσε ισχυρό προγεφύρωμα (σε συνδυασμό και με τους προϋπάρχοντες Τουρκοκυπριακούς θύλακες) που τους επέτρεψε να μεταφέρουν στο νησί ισχυρές ενισχύσεις μέσα στις επόμενες ημέρες. Παρά τις ειρηνευτικές συνομιλίες που διεξάγονταν στην Γενεύη, στις 14 Αυγούστου η Τουρκία προχώρησε στην δεύτερη (και, προφανώς, επίσης προσχεδιασμένη) της εισβολής, με κωδικό «Αττίλας ΙΙ». Η φάση αυτή διήρκεσε μέχρι τις 16 Αυγούστου και με το πέρας της οι Τούρκοι κατείχαν πλέον το 36,3% της συνολικής έκτασης της Κύπρου.
Μια από τις σφοδρότερες μάχες που έλαβαν χώρα κατά τον «Αττίλα ΙΙ», ήταν η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Ισχυρές δυνάμεις τουρκικού Πεζικού και αρμάτων, υποστηριζόμενες από σφοδρά πυρά Πυροβολικού, βαρέων όπλων και Αεροπορίας, επιτέθηκαν στο στρατόπεδο της Ελληνικής Δύναμης τα ξημερώματα της 14ης Αυγούστου. Για πάνω από δύο εικοσιτετράωρα, πραγματοποιούσαν συνεχείς εφόδους. Η ελληνική άμυνα ήταν σκληρότατη, προκαλώντας πολλές απώλειες στην τουρκική πλευρά. Ωστόσο, η σφοδρότητα των βομβαρδισμών, η σχεδόν παντελής έλλειψη επίγειων ενισχύσεων από την κυπριακή Εθνική Φρουρά ή εναέριων από την Ελλάδα και η επιμονή των Τούρκων παρά τις απώλειές τους, έκαμψαν τελικά την αντίσταση των ΕΛΔΥΚάριων. Αργά το πρωί της 16ης Αυγούστου, οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώτες, συνοδευόμενοι από σημαντικό αριθμό αρμάτων, πέρασαν την περίμετρο του στρατοπέδου. Ακολούθησε ένας άνισος αγώνας, πολλές φορές και σώμα με σώμα. Η αγριότητα των εισβολέων ήταν τέτοια που μετά τη μάχη αποκεφάλισαν κάποιες από τις σορούς των αμυνομένων και φωτογραφίζονταν με τις κεφαλές τους παρουσιάζοντάς τες ως τρόπαια.
Ο θάνατος του Ελευθέριου Άνθη
Η Διμοιρία του Ελευθέριου Άνθη (ο οποίος εν τω μεταξύ είχε λάβει βαθμό Δεκανέα), όπως και ολόκληρος ο Λόχος Διοικήσεως, μαχόταν στην περιοχή του «Υψώματος Β», νοτιοδυτικά του στρατοπέδου. Το ύψωμα κατακάηκε από πολλαπλούς βομβαρδισμούς της Τουρκικής Αεροπορίας με βόμβες napalm και τελικά η εκεί αμυντική γραμμή διερράγη από τα τουρκικά άρματα στις 16 Αυγούστου, λίγο πριν αυτά εισέλθουν και εντός της περιμέτρου του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Τότε εθεάθη για τελευταία φορά και ο Ελευθέριος Άνθης. Κατά την επίσημη καταγραφή, ο Κερκυραίος ήρωας «εξηφανίσθη κατά τις επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων, υπηρετών εις Ελληνικήν Δύναμην Κύπρου/Λόχον Διοικήσεως ως Στρατιώτης (Μηχανικού), εις υψώματα ΝΔ του Στρατοπέδου ταύτης, εν Λευκωσία Κύπρου, διατελών εν διατεταγμένην υπηρεσίαν και ένεκεν ταύτης». Σύμφωνα με μαρτυρίες μόνο 2-3 από τους 46 άνδρες της Διμοιρίας Μηχανικού του ηρωικού Λοχαγού (ΜΧ) Σωτήριου Σταυριανάκου, στην οποία άνηκε και ο Ελευθέριος Άνθης, κατάφεραν να διαφύγουν.
Δεν έχει διευκρινιστεί εάν ο Ελευθέριος Άνθης σκοτώθηκε κατά την διάρκεια της μάχης ή συνελήφθη αιχμάλωτος και εκτελέσθηκε αργότερα, όπως συνέβη και με πολλούς συναγωνιστές του… Πάντως, στην επίσημη ιατροδικαστική έκθεση, ως αιτία θανάτου αναγράφεται «τραύμα από σφαίρα στην δεξιά 7η + 8η πλευρά». Αναδρομικά του απονεμήθηκε ο βαθμός του Έφεδρου Ανθυπαστιστή.
Ο εντοπισμός και η επιστροφή των λειψάνων
Για τον εντοπισμό και ταυτοποίηση των λειψάνων του χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια. Βρέθηκαν ανάμεικτα με εκείνα άλλων δύο ατόμων, κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν δυτικά της περιοχής του Αγίου Δομετίου, κατά το διάστημα 20 Ιανουρίου – 6 Μαίου 2015. Περισυνελέγησαν και αμέσως μετά ξεκίνησε η πολύπλοκη διαδικασία της ταυτοποίησης. Επισήμως η διαδικασία ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, στις 26 Μαΐου 2017, με την παράδοση της σχετικής έκθεσης/πιστοποιητικού στους συγγενείς του Ελευθέριου Άνθη. Η όλη διαδικασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης σχετικής προσπάθειας που συστηματικά υλοποιείται τα τελευταία χρόνια με τη συνεργασία υπηρεσιών της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και ανεξάρτητων φορέων, όπως η Δικοινοτική Δικανική Ομάδα Αρχαιολόγων και η Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων Κύπρου. Η επίσημη τελετή παραλαβής των λειψάνων των 17 Ελλήνων στρατιωτικών, πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 26 Μαΐου παρουσία του Προέδρου της Κυπριακή Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, του Κύπριου Υπ. Άμυνας, Χριστόφορου Φωκαΐδη, του Υπ. Εθνικής Άμυνας Πάνου Καμμένου, του Α/ΓΕΕΘΑ, Ναυάρχου Ευάγγελου Αποστολάκη και του Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγου, Αλκιβιάδη Στεφανή. Στην Λευκωσία για την τελετή, βρέθηκαν επίσης ο αδελφός του Ελευθέριου Άνθη, Γιάννης, μαζί με την κόρη του και ανιψιά του αποθανόντος, Χριστίνα. Η κηδεία του Ελευθέριου Άνθη στην Κέρκυρα, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Μαΐου 2017.
Συνομιλήσαμε με την κυρία Χριστίνα Άνθη, η οποία μας μετέφερε επιπλέον πληροφορίες για το γενικότερο κλίμα:
Αν και δε γνωρίσατε τον θείο σας, θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια απ’ ότι έχετε ακούσει για εκείνον και για την παρουσία του στην Κύπρο το 1974;
Ο θείος ήταν ένας άνθρωπος ευαίσθητος, γεμάτος αγάπη για την οικογένειά του και τον κόσμο. Ήταν εργατικός και φιλότιμος, με απόλυτο σεβασμό προς τους γονείς του. Γι' αυτό και οποία χρήματα έβγαζε από δουλειές τα έδινε στον πατερά του, Άγγελο. Από μαρτυρίες συμπολεμιστών-συναδέλφων του, όταν αναζητούσε νάρκες με σκοπό να τις αφοπλίσει (σ.σ.: υπηρετούσε σε Μονάδα Μηχανικού), δεν χρησιμοποιούσε καμιά προστασία. Ηταν πολυ δραστήριος· μονίμως να βοηθήσει όπου χρειαζόταν. Τις ώρες που μπορούσε να ξεκουραστεί δεν το έκανε αλλά μετέφερε τους αξιωματικούς από το στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ. στην πόλη της Λευκωσίας. Οι συμπολεμιστές του τον έψαχναν για να καθίσουν για φαγητό αλλά μάταια· συνεχεία κάτι έκανε. Είχε ευκαιρίες να φύγει μα δεν το έκανε. Η ψυχή του ήταν και είναι Ελληνική και η υπεράσπιση των χωμάτων μας ιερή για εκείνον, με κάθε τίμημα...
Τα οστά του θείου σας βρέθηκαν και ταυτοποιήθηκαν μετά από 43 ολόκληρα χρόνια. Το συναίσθημα που κυριαρχεί σε εσάς πλέον είναι εκείνο της δικαίωσης ή η οργής;
Είμαστε από τους τυχερούς, μας είπαν! Και έχουν δίκιο. Ο θείος βρέθηκε σχεδόν ολόκληρος, με ελάχιστα μικρά οστά να λείπουν. Συνήθως, με βάση τα ποσοστά, όταν υπάρχουν ευρήματα άπω οστά, δεν βρίσκεται ούτε το 50% του ανθρώπινου σκελετού. Σαφώς και υπάρχει το αίσθημα της δικαίωσης, περισσότερο για εκείνον και την ανάπαυση της ψυχής του. Αλλά η οργή δεν νομίζω πως θα φύγει εάν δεν βρεθεί και ο τελευταίος ΗΡΩΑΣ της Κύπρου.
Ποια πιστεύετε ότι ήταν η αιτία της ολιγωρίας των αρμοδίων τόσα χρόνια;
Σίγουρα υπήρξαν και θέματα συνεννόησης και συγκατάθεσης για να γίνουν ανασκαφές για την εύρεση των οστών. Όμως, εάν το δούμε και πρακτικά, για να βρεθούν όλοι θα πρέπει να σκαφτούν χιλιάδες στρέμματα ιερού χώματος. Αυτό που προσπαθούν οι αρμόδιοι στην Κύπρο είναι να ψάξουν πρώτα σε πιθανά σημεία ταφής, εκεί που έγιναν οι μάχες, κοντά στο στρατόπεδο... Ο θείος, μαζί με τον Μανούσο Τριανταφυλλίδη από την Κρήτη και έναν ακόμη από Θεσσαλονίκη που δεν γνωρίζουμε το όνομά του, ήθελαν να βρεθούν και να δικαιωθούν. Στο σημείο ανακαλύφθηκαν τα οστά τυχαία, όταν Τουρκοκύπριοι έκαναν εργασίες για να περάσουν σωλήνα νερού και οπτικές ίνες. Οι προσπάθειες συνεχίζονται και εύχομαι ολόψυχα να βρεθεί και ο τελευταίος αγνοούμενος.
Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την πρόσφατη εμπειρία του ταξιδιού σας στην Κύπρο, προκειμένου να παραλάβετε τα οστά του συγγενή σας;
Συγκίνηση. Πόνος. Δέος. Υπερηφάνεια. Οργή. Δικαίωση. Νομίζω πως όλα αυτά αντιπροσωπεύουν τα όσα έζησα τις ημέρες που ήμουν στην Κύπρο. Η αλήθεια είναι πως δύσκολα περιγράφεις μια τέτοια εμπειρία. Όμως όσον αφορά τις διαδικασίες και τις τελετές, έγιναν με ΑΠΟΛΥΤΟ σεβασμό και τιμή.
Τι αποκομίσατε συνομιλώντας με τους συγγενείς των υπολοίπων ηρώων;
Πολλά ερωτήματα αναπάντητα. Μαρτυρίες που φανερώνουν την αλήθεια και άνθρωποι που προσπαθούν να συνδέσουν τα κομμάτια του παζλ για να μπορέσουν να μάθουν τι συνέβη, μέχρι την τελευταία στιγμή. Το δυσκολότερο πράγμα που έμαθα ήταν για τον ομαδικό τάφο με τα δώδεκα άλλα παλικάρια. Ένας από αυτούς βρέθηκε με δεμένα τα χέρια με το κορδόνι από τις αρβύλες του και οστά εμφανώς κακοποιημένα. Πράγμα που σημαίνει πως βασανίστηκε και εκτελέστηκε. Πιθανότατα και οι υπόλοιποι έντεκα, γιατί ο ομαδικός τάφος βρέθηκε 1,5 χιλιόμετρο μακριά από το σημείο της μάχης του στρατοπέδου. Εάν είχαν πέσει την ώρα της μάχης, πιστεύω πως δεν θα τους μετέφεραν 1,5 χλμ. για να τους θάψουν. Ένα είναι το ερώτημα: πως λες κάτι τέτοιο σε μια μάνα, έναν πατέρα, έναν αδελφό/ή μετά από 43 χρόνια;
Έχετε να απευθύνετε κάποιο μήνυμα προς τις τοπικές Αρχές σχετικά με τη στάση τους απέναντι στην περίπτωση του θείου σας; Πιστεύετε ότι μέχρι σήμερα έχουν κάνει όσα θα έπρεπε να κάνουν για να τιμήσουν τη μνήμη του;
Σαν έκβαση, ναι. Έχουν κάνει ότι θα έπρεπε και ότι είναι υποχρεωμένοι να κάνουν. Σαν συναίσθηση όμως -και ας με συγχωρήσουν αν κάνω λάθος, θα μιλήσω γενικά- όχι. Εγώ δεν είδα ανθρώπους να συγκλονίζονται. Δεν είδα να τους διαπερνά το δέος και η υπερηφάνεια. Και μιλάω για πίσω από τις κάμερες. Με εξαιρέσεις βέβαια. Όταν μιλάμε για 21 χρονών παιδιά, γιατί παιδιά ήταν, που θα μπορούσαν να είναι του καθένα και που το μεγαλείο της ψυχής τους και η λογική τούς τους έλεγε «θα υπερασπιστώ την πατρίδα μου με κάθε τρόπο» και όχι «θα φύγω να σωθώ», θα πρέπει να υποκλινόμαστε και να στεκόμαστε προσοχή απέναντί τους! Γιατί μιλάμε για ΗΡΩΕΣ.
Πηγές:
-Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος, Το χρονικό της μάχης της ΕΛ.ΔΥ.Κ. 14-16/8/1974 (Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα: 2016)
-Σταύρος Καρκαλέτσης, Η μάχη της Κύπρου (Γνώμων Εκδοτική, Αθήνα: 2008)
-Κώστας Χατζηαντωνίου, Κύπρος 1954-1974 (Εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα: 2007)
-Σοφοκλής Σοφοκλέους (Ιατροδικαστής), Ιατρικό Πιστοποιητικό Αιτιών Θανάτου Άνθη Ελευθέριου (Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Υγείας, Λευκωσία: 12/5/2017)
-Δικανική Αρχαιολογική Έκθεση της θέσης 611-15/04, Άγιος Δομέτιος, Άνθης Ελευθέριος Αγγέλου GKC 1435 (Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, 2017)
-Πρόσθετες πληροφορίες από την οικογένεια του Ελευθέριου Άνθη.
Ένας από αυτούς ήταν και ο -επί 43 ολόκληρα χρόνια αγνοούμενος- Ελευθέριος Άνθης, τα λείψανα του οποίου εντοπίστηκαν, περισυνελέγησαν και ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα, μαζί με εκείνα άλλων 16 Ελλήνων στρατιωτικών, πεσόντων τόσο κατά την τουρκική εισβολή του 1974, όσο και κατά την προσβολή της ακταιωρού «Φαέθων» δέκα χρόνια νωρίτερα.
Ποιος ήταν ο Ελ. Άνθης
Ο Ελευθέριος Άνθης γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 4 Απριλίου 1953. Μεγάλωσε μαζί με τον αδελφό του, Γιάννη, και τους γονείς τους στο σπίτι τους στον οικισμό Στρατιάς – Αγίων Θεοδώρων. Η εργατικότητα τον χαρακτήριζε και με τα χρήματα που έβγαζε ως υδραυλικός, φρόντιζε να βοηθά την οικογένειά του.
Τον Ιανουάριο του 1973 κατατάχθηκε ως οπλίτης στο Κέντρο Εκπαίδευσης Μηχανικού στο Ναύπλιο. Ακολούθως μετατέθηκε στο 720ό Τάγμα Μηχανικού στην Θεσσαλονίκη. Στις 14 Ιανουαρίου 1974 αναχώρησε με μετάθεση, για την Κύπρο και, πιο συγκεκριμένα, για την Διμοιρία Μηχανικού του Λόχου Διοικήσεως της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Όταν οι οικείοι του τον ρώτησαν γιατί θέλησε να πάει στην Κύπρο, τους απάντησε ότι αυτό θεώρησε «ως το πιο αξιοπρεπές πράγμα που είχε να κάνει από την θέση του στρατιώτη».
Σύντομο χρονικό της μάχης του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ
Οι πρώτες βίαιες συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1964. Τα επόμενα χρόνια η ένταση στην Κύπρο κυριαρχούσε, ενώ η Τουρκία απειλούσε συχνά με εισβολή. Την απειλή της αυτή τελικά την έκανε πράξη στις 20 Ιουλίου 1974, με αφορμή και το πραξικόπημα που είχε λάβει χώρα στη Μεγαλόνησο εναντίον του Μακαρίου, πέντε ημέρες νωρίτερα. Η πρώτη φάση της εισβολής, υπό την κωδική ονομασία «Αττίλας», διήρκεσε από τις 20 έως τις 22 Ιουλίου. Η εδαφική έκταση που κατέλαβαν οι Τούρκοι σε αυτό το τριήμερο ήταν μικρή, ωστόσο αποτελούσε ισχυρό προγεφύρωμα (σε συνδυασμό και με τους προϋπάρχοντες Τουρκοκυπριακούς θύλακες) που τους επέτρεψε να μεταφέρουν στο νησί ισχυρές ενισχύσεις μέσα στις επόμενες ημέρες. Παρά τις ειρηνευτικές συνομιλίες που διεξάγονταν στην Γενεύη, στις 14 Αυγούστου η Τουρκία προχώρησε στην δεύτερη (και, προφανώς, επίσης προσχεδιασμένη) της εισβολής, με κωδικό «Αττίλας ΙΙ». Η φάση αυτή διήρκεσε μέχρι τις 16 Αυγούστου και με το πέρας της οι Τούρκοι κατείχαν πλέον το 36,3% της συνολικής έκτασης της Κύπρου.
Μια από τις σφοδρότερες μάχες που έλαβαν χώρα κατά τον «Αττίλα ΙΙ», ήταν η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Ισχυρές δυνάμεις τουρκικού Πεζικού και αρμάτων, υποστηριζόμενες από σφοδρά πυρά Πυροβολικού, βαρέων όπλων και Αεροπορίας, επιτέθηκαν στο στρατόπεδο της Ελληνικής Δύναμης τα ξημερώματα της 14ης Αυγούστου. Για πάνω από δύο εικοσιτετράωρα, πραγματοποιούσαν συνεχείς εφόδους. Η ελληνική άμυνα ήταν σκληρότατη, προκαλώντας πολλές απώλειες στην τουρκική πλευρά. Ωστόσο, η σφοδρότητα των βομβαρδισμών, η σχεδόν παντελής έλλειψη επίγειων ενισχύσεων από την κυπριακή Εθνική Φρουρά ή εναέριων από την Ελλάδα και η επιμονή των Τούρκων παρά τις απώλειές τους, έκαμψαν τελικά την αντίσταση των ΕΛΔΥΚάριων. Αργά το πρωί της 16ης Αυγούστου, οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώτες, συνοδευόμενοι από σημαντικό αριθμό αρμάτων, πέρασαν την περίμετρο του στρατοπέδου. Ακολούθησε ένας άνισος αγώνας, πολλές φορές και σώμα με σώμα. Η αγριότητα των εισβολέων ήταν τέτοια που μετά τη μάχη αποκεφάλισαν κάποιες από τις σορούς των αμυνομένων και φωτογραφίζονταν με τις κεφαλές τους παρουσιάζοντάς τες ως τρόπαια.
Ο θάνατος του Ελευθέριου Άνθη
Η Διμοιρία του Ελευθέριου Άνθη (ο οποίος εν τω μεταξύ είχε λάβει βαθμό Δεκανέα), όπως και ολόκληρος ο Λόχος Διοικήσεως, μαχόταν στην περιοχή του «Υψώματος Β», νοτιοδυτικά του στρατοπέδου. Το ύψωμα κατακάηκε από πολλαπλούς βομβαρδισμούς της Τουρκικής Αεροπορίας με βόμβες napalm και τελικά η εκεί αμυντική γραμμή διερράγη από τα τουρκικά άρματα στις 16 Αυγούστου, λίγο πριν αυτά εισέλθουν και εντός της περιμέτρου του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Τότε εθεάθη για τελευταία φορά και ο Ελευθέριος Άνθης. Κατά την επίσημη καταγραφή, ο Κερκυραίος ήρωας «εξηφανίσθη κατά τις επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων, υπηρετών εις Ελληνικήν Δύναμην Κύπρου/Λόχον Διοικήσεως ως Στρατιώτης (Μηχανικού), εις υψώματα ΝΔ του Στρατοπέδου ταύτης, εν Λευκωσία Κύπρου, διατελών εν διατεταγμένην υπηρεσίαν και ένεκεν ταύτης». Σύμφωνα με μαρτυρίες μόνο 2-3 από τους 46 άνδρες της Διμοιρίας Μηχανικού του ηρωικού Λοχαγού (ΜΧ) Σωτήριου Σταυριανάκου, στην οποία άνηκε και ο Ελευθέριος Άνθης, κατάφεραν να διαφύγουν.
Δεν έχει διευκρινιστεί εάν ο Ελευθέριος Άνθης σκοτώθηκε κατά την διάρκεια της μάχης ή συνελήφθη αιχμάλωτος και εκτελέσθηκε αργότερα, όπως συνέβη και με πολλούς συναγωνιστές του… Πάντως, στην επίσημη ιατροδικαστική έκθεση, ως αιτία θανάτου αναγράφεται «τραύμα από σφαίρα στην δεξιά 7η + 8η πλευρά». Αναδρομικά του απονεμήθηκε ο βαθμός του Έφεδρου Ανθυπαστιστή.
Ο εντοπισμός και η επιστροφή των λειψάνων
Για τον εντοπισμό και ταυτοποίηση των λειψάνων του χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια. Βρέθηκαν ανάμεικτα με εκείνα άλλων δύο ατόμων, κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν δυτικά της περιοχής του Αγίου Δομετίου, κατά το διάστημα 20 Ιανουρίου – 6 Μαίου 2015. Περισυνελέγησαν και αμέσως μετά ξεκίνησε η πολύπλοκη διαδικασία της ταυτοποίησης. Επισήμως η διαδικασία ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, στις 26 Μαΐου 2017, με την παράδοση της σχετικής έκθεσης/πιστοποιητικού στους συγγενείς του Ελευθέριου Άνθη. Η όλη διαδικασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης σχετικής προσπάθειας που συστηματικά υλοποιείται τα τελευταία χρόνια με τη συνεργασία υπηρεσιών της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και ανεξάρτητων φορέων, όπως η Δικοινοτική Δικανική Ομάδα Αρχαιολόγων και η Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων Κύπρου. Η επίσημη τελετή παραλαβής των λειψάνων των 17 Ελλήνων στρατιωτικών, πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 26 Μαΐου παρουσία του Προέδρου της Κυπριακή Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, του Κύπριου Υπ. Άμυνας, Χριστόφορου Φωκαΐδη, του Υπ. Εθνικής Άμυνας Πάνου Καμμένου, του Α/ΓΕΕΘΑ, Ναυάρχου Ευάγγελου Αποστολάκη και του Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγου, Αλκιβιάδη Στεφανή. Στην Λευκωσία για την τελετή, βρέθηκαν επίσης ο αδελφός του Ελευθέριου Άνθη, Γιάννης, μαζί με την κόρη του και ανιψιά του αποθανόντος, Χριστίνα. Η κηδεία του Ελευθέριου Άνθη στην Κέρκυρα, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Μαΐου 2017.
Συνομιλήσαμε με την κυρία Χριστίνα Άνθη, η οποία μας μετέφερε επιπλέον πληροφορίες για το γενικότερο κλίμα:
Αν και δε γνωρίσατε τον θείο σας, θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια απ’ ότι έχετε ακούσει για εκείνον και για την παρουσία του στην Κύπρο το 1974;
Ο θείος ήταν ένας άνθρωπος ευαίσθητος, γεμάτος αγάπη για την οικογένειά του και τον κόσμο. Ήταν εργατικός και φιλότιμος, με απόλυτο σεβασμό προς τους γονείς του. Γι' αυτό και οποία χρήματα έβγαζε από δουλειές τα έδινε στον πατερά του, Άγγελο. Από μαρτυρίες συμπολεμιστών-συναδέλφων του, όταν αναζητούσε νάρκες με σκοπό να τις αφοπλίσει (σ.σ.: υπηρετούσε σε Μονάδα Μηχανικού), δεν χρησιμοποιούσε καμιά προστασία. Ηταν πολυ δραστήριος· μονίμως να βοηθήσει όπου χρειαζόταν. Τις ώρες που μπορούσε να ξεκουραστεί δεν το έκανε αλλά μετέφερε τους αξιωματικούς από το στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ. στην πόλη της Λευκωσίας. Οι συμπολεμιστές του τον έψαχναν για να καθίσουν για φαγητό αλλά μάταια· συνεχεία κάτι έκανε. Είχε ευκαιρίες να φύγει μα δεν το έκανε. Η ψυχή του ήταν και είναι Ελληνική και η υπεράσπιση των χωμάτων μας ιερή για εκείνον, με κάθε τίμημα...
Τα οστά του θείου σας βρέθηκαν και ταυτοποιήθηκαν μετά από 43 ολόκληρα χρόνια. Το συναίσθημα που κυριαρχεί σε εσάς πλέον είναι εκείνο της δικαίωσης ή η οργής;
Είμαστε από τους τυχερούς, μας είπαν! Και έχουν δίκιο. Ο θείος βρέθηκε σχεδόν ολόκληρος, με ελάχιστα μικρά οστά να λείπουν. Συνήθως, με βάση τα ποσοστά, όταν υπάρχουν ευρήματα άπω οστά, δεν βρίσκεται ούτε το 50% του ανθρώπινου σκελετού. Σαφώς και υπάρχει το αίσθημα της δικαίωσης, περισσότερο για εκείνον και την ανάπαυση της ψυχής του. Αλλά η οργή δεν νομίζω πως θα φύγει εάν δεν βρεθεί και ο τελευταίος ΗΡΩΑΣ της Κύπρου.
Ποια πιστεύετε ότι ήταν η αιτία της ολιγωρίας των αρμοδίων τόσα χρόνια;
Σίγουρα υπήρξαν και θέματα συνεννόησης και συγκατάθεσης για να γίνουν ανασκαφές για την εύρεση των οστών. Όμως, εάν το δούμε και πρακτικά, για να βρεθούν όλοι θα πρέπει να σκαφτούν χιλιάδες στρέμματα ιερού χώματος. Αυτό που προσπαθούν οι αρμόδιοι στην Κύπρο είναι να ψάξουν πρώτα σε πιθανά σημεία ταφής, εκεί που έγιναν οι μάχες, κοντά στο στρατόπεδο... Ο θείος, μαζί με τον Μανούσο Τριανταφυλλίδη από την Κρήτη και έναν ακόμη από Θεσσαλονίκη που δεν γνωρίζουμε το όνομά του, ήθελαν να βρεθούν και να δικαιωθούν. Στο σημείο ανακαλύφθηκαν τα οστά τυχαία, όταν Τουρκοκύπριοι έκαναν εργασίες για να περάσουν σωλήνα νερού και οπτικές ίνες. Οι προσπάθειες συνεχίζονται και εύχομαι ολόψυχα να βρεθεί και ο τελευταίος αγνοούμενος.
Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την πρόσφατη εμπειρία του ταξιδιού σας στην Κύπρο, προκειμένου να παραλάβετε τα οστά του συγγενή σας;
Συγκίνηση. Πόνος. Δέος. Υπερηφάνεια. Οργή. Δικαίωση. Νομίζω πως όλα αυτά αντιπροσωπεύουν τα όσα έζησα τις ημέρες που ήμουν στην Κύπρο. Η αλήθεια είναι πως δύσκολα περιγράφεις μια τέτοια εμπειρία. Όμως όσον αφορά τις διαδικασίες και τις τελετές, έγιναν με ΑΠΟΛΥΤΟ σεβασμό και τιμή.
Τι αποκομίσατε συνομιλώντας με τους συγγενείς των υπολοίπων ηρώων;
Πολλά ερωτήματα αναπάντητα. Μαρτυρίες που φανερώνουν την αλήθεια και άνθρωποι που προσπαθούν να συνδέσουν τα κομμάτια του παζλ για να μπορέσουν να μάθουν τι συνέβη, μέχρι την τελευταία στιγμή. Το δυσκολότερο πράγμα που έμαθα ήταν για τον ομαδικό τάφο με τα δώδεκα άλλα παλικάρια. Ένας από αυτούς βρέθηκε με δεμένα τα χέρια με το κορδόνι από τις αρβύλες του και οστά εμφανώς κακοποιημένα. Πράγμα που σημαίνει πως βασανίστηκε και εκτελέστηκε. Πιθανότατα και οι υπόλοιποι έντεκα, γιατί ο ομαδικός τάφος βρέθηκε 1,5 χιλιόμετρο μακριά από το σημείο της μάχης του στρατοπέδου. Εάν είχαν πέσει την ώρα της μάχης, πιστεύω πως δεν θα τους μετέφεραν 1,5 χλμ. για να τους θάψουν. Ένα είναι το ερώτημα: πως λες κάτι τέτοιο σε μια μάνα, έναν πατέρα, έναν αδελφό/ή μετά από 43 χρόνια;
Έχετε να απευθύνετε κάποιο μήνυμα προς τις τοπικές Αρχές σχετικά με τη στάση τους απέναντι στην περίπτωση του θείου σας; Πιστεύετε ότι μέχρι σήμερα έχουν κάνει όσα θα έπρεπε να κάνουν για να τιμήσουν τη μνήμη του;
Σαν έκβαση, ναι. Έχουν κάνει ότι θα έπρεπε και ότι είναι υποχρεωμένοι να κάνουν. Σαν συναίσθηση όμως -και ας με συγχωρήσουν αν κάνω λάθος, θα μιλήσω γενικά- όχι. Εγώ δεν είδα ανθρώπους να συγκλονίζονται. Δεν είδα να τους διαπερνά το δέος και η υπερηφάνεια. Και μιλάω για πίσω από τις κάμερες. Με εξαιρέσεις βέβαια. Όταν μιλάμε για 21 χρονών παιδιά, γιατί παιδιά ήταν, που θα μπορούσαν να είναι του καθένα και που το μεγαλείο της ψυχής τους και η λογική τούς τους έλεγε «θα υπερασπιστώ την πατρίδα μου με κάθε τρόπο» και όχι «θα φύγω να σωθώ», θα πρέπει να υποκλινόμαστε και να στεκόμαστε προσοχή απέναντί τους! Γιατί μιλάμε για ΗΡΩΕΣ.
Πηγές:
-Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος, Το χρονικό της μάχης της ΕΛ.ΔΥ.Κ. 14-16/8/1974 (Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα: 2016)
-Σταύρος Καρκαλέτσης, Η μάχη της Κύπρου (Γνώμων Εκδοτική, Αθήνα: 2008)
-Κώστας Χατζηαντωνίου, Κύπρος 1954-1974 (Εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα: 2007)
-Σοφοκλής Σοφοκλέους (Ιατροδικαστής), Ιατρικό Πιστοποιητικό Αιτιών Θανάτου Άνθη Ελευθέριου (Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Υγείας, Λευκωσία: 12/5/2017)
-Δικανική Αρχαιολογική Έκθεση της θέσης 611-15/04, Άγιος Δομέτιος, Άνθης Ελευθέριος Αγγέλου GKC 1435 (Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, 2017)
-Πρόσθετες πληροφορίες από την οικογένεια του Ελευθέριου Άνθη.
