Απόψε η συναυλία της Φ.Ε. Μάντζαρος για τον Θάνο Μικρούτσικο

Ο αείμνηστος Θάνος Μικρούτσικος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα, έχοντας παράλληλα καταγράψει και μια αξιοσημείωτη πολιτική διαδρομή. Με αφορμή τη συμπλήρωση πέντε ετών από τον θάνατό του, αλλά και την επικείμενη συναυλία – αφιέρωμα στη μνήμη του, που θα πραγματοποιήσει η Φιλαρμονική Εταιρία «Μάντζαρος» την Δευτέρα 29 Ιουλίου στο Παλαιό Φρούριο συνοδεύοντας την Ρίτα Αντωνοπούλου και τον Κώστα Θωμαΐδη σε τραγούδια του, είναι επίκαιρη μία συνοπτική αναδρομή στη ζωή και το έργο.

Ο Θάνος Μικρούτσικος γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα. Εκεί είχε και την πρώτη του επαφή με τη μουσική, αρχικά στην Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών και αργότερα στο τοπικό παράρτημα του Εθνικού Ωδείου. Εν συνεχεία, σπούδασε Μαθηματικά στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ παράλληλα συνέχισε και τις μουσικές του σπουδές στο πιάνο, αλλά και στα ανώτερα θεωρητικά πλάι στον Γιάννη Α. Παπαϊωάννου.

Από τα 21 του χρόνια άρχισε να συνθέτει, ασχολούμενος με όλα σχεδόν τα είδη μουσικής. Συνολικά συνέθεσε περί τα 70 έργα κλασικής μουσικής (συμφωνική μουσική, σκηνικά έργα, φωνητική μουσική και μουσική δωματίου). Μεταξύ πολλών άλλων, αναφέρονται ενδεικτικά, η μονόπρακτη όπερά του «Η επιστροφή της Ελένης», η σουίτα για πιάνο «Καλημέρα σας κύριε Χατζιδάκι», το έργο «Μουσική για δύο» για βιολί και πιάνο, το «Duo για alto σαξόφωνο και ηλεκτρικό μπάσο», το έργο για solo φλάουτο «Όπερα για έναν» κ.ά. Συνέθεσε επίσης ηλεκτρονική μουσική, μουσική για περί τα 50 θεατρικά έργα και για 4 κινηματογραφικές ταινίες, καθώς και για την τηλεόραση. Για τη μουσική του για το θέατρο, το 2002 τιμήθηκε με το βραβείο "Δημήτρης Μητρόπουλος" από το Κέντρο Μελέτης & Έρευνας Ελληνικού Θεάτρου.

Στο ευρύτερο κοινό δημοφιλέστατο τον κατέστησαν τα περίπου 500 τραγούδια που συνέθεσε, πολλά εκ των οποίων σε στίχους σπουδαίων ποιητών, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Νίκος Καββαδίας κ.ά. Σε αυτόν τον τομέα, συνεργάστηκε με όλους σχεδόν τους σημαντικούς Έλληνες τραγουδιστές του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Ο ίδιος, ανάμεσα στα τραγούδια του, ξεχώριζε το «Οι 7 νάνοι στο s/s Cyrenia» το οποίο πάντοτε ερμήνευε με χαρακτηριστική ενέργεια.

Στον χώρο της δισκογραφίας πρωτοεισήλθε το 1975 με τον δίσκο «Πολιτικά τραγούδια» κι έκτοτε κυκλοφόρησαν άλλες 50 δισκογραφικές δουλειές του (η τελευταία, το 2017). Ανάμεσα σε άλλα, ξεχωρίζουν οι δίσκοι με τους κύκλους τραγουδιών «Καντάτα για την Μακρόνησο» (ποίηση Γιάννη Ρίτσου), «Σταυρός του Νότου» και «Γραμμές των οριζόντων» (αμφότερα σε ποίηση Νίκου Καββαδία), «Μουσική πράξη στον Μπρέχτ» (ποίηση Μπέρτολτ Μπρεχτ), «Νύχτα με σκιές χρωματιστές (ποίηση Γιώργου Σεφέρη) κλπ.

Με το έργο του ως δημιουργός και με την όλη του καλλιτεχνική πορεία, κέρδισε την εκτίμηση όλων των συναδέλφων του. Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: "Ο Μικρούτσικος έρχεται στο χώρο μ’ ένα τεράστιο πολιτικό κλίμα πίσω του και το εκπροσωπεί με πολύ γερά στοιχεία. Όχι επιπόλαια. Δεν έφτιαξε απλώς μια όμορφη μελωδία. Είναι ήδη ένας ποταμός που κουβαλάει στην κοίτη του πολύ σπουδαία πράγματα.". Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε επίσης δηλώσει: "Η βασική μου σκέψη είναι ότι ο Μικρούτσικος είναι ίσως ο μόνος νεώτερος συνθέτης που αντιμετωπίζει σοβαρά, υπεύθυνα και δημιουργικά το πρόβλημα αυτής, που εγώ ονομάζω, μετα-συμφωνικής μουσικής, που εγκαταλείπει το φολκλόρ, το λαϊκισμό και το μελωδικό αυτοσχεδιασμό για να προχωρήσει στη σύνθεση. [...] ο Μικρούτσικος μεταχειρίζεται εποικοδομητικά την ηχητική της σύγχρονης μουσικής." 

Στην πολιτική του διαδρομή, ο Θάνος Μικρούτσικος κινήθηκε στον χώρο της Αριστεράς, αναπτύσσοντας αντιδικτατορική δράση κατά την Επταετία για την οποία και εδιώχθη. Με το κύρος του όμως κατέκτησε τον σεβασμό όλων των πολιτικών δυνάμεων, κάτι που τον οδήγησε στο Υπουργείο Πολιτισμού, αρχικά ως αναπληρωτής υπουργός (1993-1994) και ακολούθως (με τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη) ως υπουργός (1994-1996). Στο έργο του εκεί συμπεριλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του προγράμματος του Εθνικού Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων, η δημιουργία του πληροφοριακού κόμβου "ΟΔΥΣΣΕΥΣ" για προγράμματα πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και η εξασφάλιση έμπρακτης κρατικής στήριξης σε σημαντικούς μουσικούς φορείς, όπως η χρηματοδότηση της "Ορχήστρας των Χρωμάτων" που είχε ιδρύσει ο Μάνος Χατζιδάκις.

Πέραν από τη θητεία στο Υπουργείο Πολιτισμού, διετέλεσε ακόμη ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Πατρών (1986-1990) το οποίο επί ημερών του άνθισε ιδιαιτέρως, καλλιτεχνικός διευθυντής του "Μουσικού Αναλογίου" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (1990-1993), πρόεδρος του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου (1998-1999), σύμβουλος επί των πολιτιστικών της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (2002-2004) κ.ά. Ακόμη, υπήρξε μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και της Ένωσης Μουσικοσυνθετών Ελλάδος. 

Μετά από μακρά μάχη με τον καρκίνο, κατά την οποία -όπως ο ίδιος έλεγε δημοσίως- "χόρευε πάνω στο φτερό του καρχαρία...", έφυγε από τη ζωή στις 28 Δεκεμβρίου 2019. Άφησε, όμως, πίσω του σημαντικό έργο, κάποια εκ των γνωστότερων δειγμάτων του οποίου θα ακουστούν στην προαναφερθείσα συναυλία της Δευτέρας 29ης Ιουλίου.