Διήμερο αφιέρωμα στον Επτανήσιο μουσουργό Δ. Λαυράγκα.

Την Πέμπτη 23 και την Παρασκευή 24 Μαίου, το Κέντρο Έρευνας & Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών (ΚΕΤΩΑ) διοργανώνει διήμερο αφιέρωμα σε μια ιδιαίτερα σημαντική προσωπικότητα της επτανησιακής και της νεοελληνικής μουσικής εν γένει. Ο λόγος για τον Διονύσιο Λαυράγκα, το πολύτιμο αρχείο του οποίου περιήλθε πρόσφατα στην κατοχή του ΚΕΤΩΑ.

Ο Διονύσιος Λαυράγκας (1860-1941) γεννήθηκε στην Κεφαλονιά, όπου και έλαβε τις πρώτες μουσικές του γνώσεις. Συνέχισε τις σπουδές του σε Νάπολη και Παρίσι, πριν επιστρέψει οριστικά στην Ελλάδα το 1890. Συνέθεσε πληθώρα έργων, όπως χορωδιακή και συμφωνική μουσική, έως όπερες και οπερέτες, αλλά και μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Παρά τις σαφείς ευρωπαϊκές επιρροές του, εισήγαγε συστηματικά στις συνθέσεις του και το ελληνικό στοιχείο. Πέραν όμως από σπουδαίος μουσουργός, κατείχε και σημαντικές θεσμικές θέσεις. Μεταξύ άλλων, διετέλεσε αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Εταιρείας Αθηνών, ενώ υπήρξε και συνιδρυτής του Γ' Ελληνικού Μελοδράματος. Σημαντικότατο ήταν και το μουσικοπαιδαγωγικό του έργο, διατελώντας καθηγητής στα μεγαλύτερα ωδεία της πρωτεύουσας, σε χορωδιακά σωματεία αλλά και στη μέση εκπαίδευση, ενώ συνέγραψε ή μετέφρασε και αρκετά εκπαιδευτικά εγχειρίδια μουσικής.

Πτυχές της προσωπικότητας και του έργου του θα αναδειχθούν στο διήμερο αφιέρωμα που διοργανώνει το Ωδείο Αθηνών, στην αίθουσα "Άρης Γαρουφαλής" του οποίου και θα λάβει χώρα, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά, μας δίδει η έφορος του Αρχείου του Ωδείου και διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, κυρία Στέλλα Κουρμπανά:

• Κυρία Κουρμπανά, περιγράψτε μας το πλαίσιο στο οποίο διοργανώνεται το διήμερο αφιέρωμα στον Διονύσιο Λαυράγκα.

_Από την άνοιξη του 2023 το Κέντρο Ερευνών και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών (ΚΕΤΩΑ) έχει την τιμή φιλοξενεί το μουσικό Αρχείο του Διονυσίου Λαυράγκα, κατόπιν παραχώρησης των απογόνων του. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, αλλά και υπηρετώντας τον βασικό σκοπό λειτουργίας του, που είναι η ανάδειξη του μουσικού μας πολιτισμού, το ΚΕΤΩΑ διοργανώνει διημερίδα για τη ζωή και το έργο του τόσο σημαντικού αυτού Επτανήσιου συνθέτη. Και από όσο μπορώ να θυμηθώ, είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τόσο εκτεταμένο για το έργο του Λαυράγκα.

• Συνοπτικά, ποιοι θα είναι οι θεματικοί άξονες των παρουσιάσεων κατά το εν λόγω διήμερο;

_Η ιδέα είναι να καλυφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες θεματικές και μαζί με τη γνωστή δράση του Λαυράγκα, να αναδειχθούν και λιγότερο γνωστές, ή και εντελώς άγνωστες πτυχές της ζωής του. Π.χ εκτός από τις προσπάθειές του για την ίδρυση και λειτουργία του Ελληνικού Μελοδράματος – δηλαδή ελληνικού μελοδραματικού θιάσου – που ουσιαστικά ήταν ο πρόγονος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (γιατί μελοδραματική ζωή υπήρχε ασφαλώς στην Ελλάδα – στην Αθήνα από το 1840, ενώ στην Κέρκυρα έναν αιώνα νωρίτερα – όμως οι καλλιτέχνες που το υπηρετούσαν ήταν κατά βάση ξένοι), ο Λαυράγκας αφιέρωσε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του στην εδραίωση του ελληνικού μελοδραματικού θιάσου και είναι συγκινητικό πως έβαζε αυτόν τον σκοπό πάνω από την προβολή του δικού του συνθετικού έργου. Εκτός από αυτήν την δράση, η οποία είναι γνωστή, στην διημερίδα θα συζητηθούν και άλλες θεματικές, όπως: ο Λαυράγκας αρχιμουσικός, λιμπρετίστας και μεταφραστής, συγγραφέας μουσικοθεωρητικών κειμένων, μουσικοκριτικος, δάσκαλος, κ.τ.λ. Και βέβαια θα αναδειχθούν περισσότερο ή λιγότερο γνωστές συνθέσεις του. Μάλιστα, στο πλαίσιο της προετοιμασίας αυτού του διημέρου ένας από τους συμμετέχοντες ανακάλυψε και μια πρώιμη άγνωστη σύνθεση του Λαυράγκα, ένα τραγούδι, το οποίο θα παρουσιαστεί και στη συναυλία μας.

• Πέραν των ομιλιών/παρουσιάσεων, τι άλλο θα περιλαμβάνει η εκδήλωση;

_Η εκδήλωση θα περιλαμβάνει μία συναυλία με έργα του Λαυράγκα, στα οποία θα προσπαθήσουμε να δείξουμε και το εύρος της συνθετικής του δεινότητας: θα υπάρχουν αποσπάσματα από όπερες, έργα μουσικής δωματίου αλλά και τραγούδια σε πιο ελαφρύ ύφος, και επιτρέψτε μου εδώ να ευχαριστήσω τους εξαιρετικούς μουσικούς, την υψίφωνο Βάσια Αλάτη, τον πιανίστα Δημήτρη Γιάκα και τον βιολονίστα Φρανς Σεστάνι, που για άλλη μια φορά στηρίζουν τις εκδηλώσεις του ΚΕΤΩΑ. Εκτός όμως από τη συναυλία που θα πραγματοποιηθεί στο κλείσιμο της διημερίδας, την Παρασκευή 24 Μαΐου, στις 8.30 το βράδυ, την πρώτη ημέρα (Πέμπτη 23/5) θα προβληθεί μια ταινία. Πρόκειται για τον «Αγαπητικό της Βοσκοπούλας» (1932) του Δ. Τσακίρη, που είναι και η πρώτη ταινία ομιλούντος κινηματογράφου που γυρίστηκε στην Ελλάδα, με μουσική του Λαυράγκα. Γιατί, ο Λαυράγκας ήταν και ο πρώτος Έλληνας συνθέτης που έγραψε μουσική για κινηματογράφο. Η προβολή θα γίνει σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, την οποία και ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση. Και η προσέλευση στο σύνολο των εκδηλώσεων είναι δωρεάν.

• Μιλήστε μας γενικότερα για το αρχείο Λαυράγκα που πλέον βρίσκεται στο ΚΕΤΩΑ.

_Το υλικό που βρίσκεται πλέον στο ΚΕΤΩΑ είναι ουσιαστικά τα μουσικά κατάλοιπα του συνθέτη.  Πρόκειται για ένα απίστευτου πλούτου μουσικό υλικό – κατά κύριο λόγο –  χειρόγραφο: Όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, τραγούδια και παρότι χειρόγραφα, τα περισσότερα από αυτά είναι πλήρη (δηλαδή εκτός από την παρτιτούρα του μαέστρου υπάρχουν και οι πάρτες των οργάνων) και συχνά με εκτελεστικές σημειώσεις, γιατί βεβαίως όλα αυτά τα έργα ο Λαυράγκας τα είχε παρουσιάσει. Για τον ερευνητή υπάρχουν πολύτιμες πληροφορίες στο μουσικό υλικό, το οποίο έχει ψηφιοποιηθεί και είναι ασφαλώς διαθέσιμο για τον κάθε ενδιαφερόμενο, ερευνητή ή μουσικό, ή απλά φιλότεχνο.

• Από το αρχειακό αυτό υλικό προκύπτουν νέα στοιχεία για τη συμβολή του Λαυράγκα στα της επτανησιακής και, γενικότερα, νεοελληνικής μουσικής;

_Ασφαλώς! Και δεν μιλάμε μόνο για τα αριθμητικά δεδομένα, αλλά κυρίως για ποιοτικά. Η μουσική του Λαυράγκα είναι εξαιρετικά καλογραμμένη, φανερώνει έναν πολύ ώριμο συνθέτη με προσωπικό ύφος, ο οποίος έχει αφομοιώσει τα διδάγματα των δασκάλων του (Επτανησίων, Ιταλών και Γάλλων) και κυρίως, πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό συνθέτη, η μουσική του οποίου είναι πάρα πολύ όμορφη. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ακούμε ιταλική ή γαλλική όπερα και να μην ακούμε ελληνική, να μην ακούμε τον Λαυράγκα – αλλά και τον Καρρέρ, τον Σαμάρα και τόσους άλλους εξαιρετικούς συνθέτες, τους οποίους δεν ακούμε, γιατί απλά δεν τους γνωρίζουμε.

• Αυτόν τον καιρό ετοιμάζετε στο ΚΕΤΩΑ κάτι άλλο σχετικό με την έντεχνη επτανησιακή μουσική;

_Στα σχέδιά μας από την πρώτη στιγμή που υποδεχθήκαμε αυτό το πολύτιμο αρχείο ήταν η με κάθε τρόπο ανάδειξη και προβολή του. Και ο πληθυντικός αναφέρεται, εκτός από εμένα, στον Χάρη Ξανθουδάκη, που έφυγε τόσο απρόσμενα από κοντά μας πριν έξι μήνες. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ ιδιαιτέρως στον Χάρη Ξανθουδάκη, όχι μόνο γιατί του χρωστάμε την ίδρυση του ΚΕΤΩΑ (και τόσα άλλα βέβαια, το ΤΜΣ του Ιονίου Πανεπιστημίου, το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής, το περιοδικό «Μουσικός Ελληνομνήμων»  – νέο και παλιό – όλα αυτά που με τον τρόπο τους στοχεύουν στην ανάδειξη του μουσικού μας πολιτισμού) αλλά και γιατί ήταν εκείνος που είχε την ιδέα να περιέλθει το Αρχείο του Λαυράγκα στο Ωδείο Αθηνών. Τον θυμάμαι να μου λέει: «Το Αρχείο του Λαυράγκα πρέπει να πάρουμε, είναι πολύ σημαντικός συνθέτης, σκέψου τί θα έχει το αρχείο του!». Και είχε τόσο δίκιο. Ευτυχώς αυτό πρόλαβε να το δει. Εκείνο που δεν πρόλαβε να δει και που σχεδιάζαμε να κάνουμε – και ελπίζω να το πραγματοποιήσουμε – είναι μια σειρά εκδόσεων με έργα Ελλήνων συνθετών, έτσι ώστε όλα αυτά τα έργα να μπορούν να παίζονται.

ΦΩΤΟ@ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΡΤΙΝΗΣ