Στον Νορβηγό Γιον Φόσε το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2023 απονέμεται στον Νορβηγό συγγραφέα Jon Fosse (Γιον Φόσε) «για τα καινοτόμα θεατρικά έργα και την πεζογραφία του που δίνουν φωνή στο ανείπωτο». Αυτό αναφέρεται στο σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας που έχει την ευθύνη του συγκεκριμένου βραβείου.

Στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι ο Jon Fosse γράφει μυθιστορήματα σε ένα ύφος που έχει γίνει γνωστό ως «μινιμαλισμός του Fosse».

Αυτό φαίνεται στο δεύτερο μυθιστόρημά του “Stengd gitar” (1985), όπου ο Fosse μας παρουσιάζει μια οδυνηρή παραλλαγή ενός από τα κύρια θέματά του, την κρίσιμη στιγμή της αναποφασιστικότητας. Μια νεαρή μητέρα φεύγει από το διαμέρισμά της για να πετάξει τα σκουπίδια στον αγωγό, αλλά κλειδώνεται έξω, με το μωρό της ακόμα μέσα. Θέλει να πάει να ζητήσει βοήθεια, δεν μπορεί να το κάνει αφού δεν μπορεί να εγκαταλείψει το παιδί της. Ενώ βρίσκεται, με καφκικούς όρους, «ενώπιον του νόμου», η διαφορά είναι σαφής: ο Fosse παρουσιάζει καθημερινές καταστάσεις που είναι άμεσα αναγνωρίσιμες από τη δική μας ζωή.

Ο αποδέκτης του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund στη δυτική ακτή της Νορβηγίας. Το τεράστιο έργο του, γραμμένο στα νεονορβηγικά (νινόρσκ) και καλύπτοντας ποικίλα είδη, αποτελείται από πληθώρα θεατρικών έργων, μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων, παιδικών βιβλίων και μεταφράσεων. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Ενώ σήμερα είναι ένας από τους πιο πολυπαιγμένους θεατρικούς συγγραφείς στον κόσμο, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο και για την πεζογραφία του. Το πρώτο του μυθιστόρημά «Raudt, svart» το 1983, («Κόκκινο, μαύρο») τόσο επαναστατικό όσο και συναισθηματικά ωμό, θίγει το θέμα της αυτοκτονίας και, από πολλές απόψεις, δίνει τον τόνο για το μετέπειτα έργο του.

Κάποια από τα βιβλία του βραβευθέντα με Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 Γιον Φόσε που έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στα ελληνικά. Το magnum opus του Fosse σε πεζογραφία, παραμένει η όψιμη επταλογία (Septology) που ολοκλήρωσε το 2021: Det andre namnet (Το άλλο όνομα, 2020), Eg er ein annan (Εγώ είμαι ένας άλλος, 2020) και Eit nytt namn (Ένα νέο όνομα, 2021). Το μυθιστόρημα που εκτείνεται σε 1250 σελίδες, είναι γραμμένο με τη μορφή μονολόγου, στον οποίο ένας ηλικιωμένος καλλιτέχνης μιλάει στον εαυτό του ως άλλο πρόσωπο. Το έργο εξελίσσεται φαινομενικά ατελείωτα και χωρίς διαλείμματα προτάσεων, αλλά τυπικά συγκρατείται από επαναλήψεις, επαναλαμβανόμενα θέματα και ένα σταθερό χρονικό διάστημα επτά ημερών. Κάθε ένα από τα μέρη του ξεκινά με την ίδια φράση και καταλήγει με την ίδια προσευχή προς τον Θεό.