«Αρσανάδες και αρχονταρίκια», Κριτική για το βιβλίο της Ευαγγελίας Δαμουλή – Φίλια, από την Γραμμένη - Ελένη Πουρνή
Αρσανάδες και αρχονταρίκια
21 Δεκεμβρίου 2022
/ 16:49
ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΩΝΑΚΗ
Ιστορική και πολιτιστική αναδρομή του ταξιδιού στο Άγιο Όρος από τον 19ο αιώνα ως σήμερα μέσα από τα οδοιπορικά Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών
ΚΕΡΚΥΡΑ. Τους βαθείς και μακραίωνους πολιτιστικούς και κοινωνικούς δεσμούς που ενώνουν την Ελλάδα με την Γαλλία εξερευνά η Ευαγγελία Δαμουλή στην νέα της επιστημονική μονογραφία με τίτλο Αρσανάδες και αρχονταρίκια-Ιστορική και πολιτιστική αναδρομή του ταξιδιού στο Άγιο Όρος από τον 19ο αιώνα ως σήμερα μέσα από τα οδοιπορικά Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών (2022) από τις εκδόσεις Γρηγόρη.
Η Ευαγγελία Δαμουλή με ενδελεχείς σπουδές στην γαλλική γλώσσα και τον πολιτισμό και ως Διδάκτωρ Συγκριτικής Γραμματολογίας, επιχειρεί μία ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα επισκόπηση των ελληνογαλλικών σχέσεων με κέντρο βάρους τον ιερό γεωγραφικό χώρο του Αγίου Όρους.
Εκκινώντας από μία διαφωτιστική εισαγωγή για την ταξιδιωτική λογοτεχνία και τα προσκυνηματικά ταξίδια, η συγγραφέας αναφέρεται με συντομία στην ιστορία του ανατολικού και δυτικού μοναχισμού, τις κοινές απαρχές και τις διαφορές τους, ειδικά μετά το Σχίσμα του 1054.
Η ιστορία των ταξιδιωτικών περιηγήσεων με την ακόλουθη, συχνά, έκδοση σε τόμο των αναμνήσεων και εντυπώσεων τoυ ταξιδευτή στην σύγχρονη εποχή εδραιώνεται ισχυρά με το λεγόμενο Grand Tour των απογόνων των αριστοκρατικών οικογενειών της Ευρώπης σε Ιταλία, Οθωμανική αυτοκρατορία (στην τότε κατεχόμενη Ελλάδα) και την Μέση Ανατολή.
Με το κίνημα του Διαφωτισμού και τον γενικότερα πνευματικά ανήσυχο 19ο αιώνα, πολλοί Γάλλοι και Γαλλόφωνοι περιηγητές επισκέπτονται την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους μένοντας εντυπωσιασμένοι από την πνευματικότητα και πίστη των μοναχών, την γαλήνια ζωή, την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και την εγγύτητα με το θείο, έννοιες που έχουν ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο στην θρησκευτική ζωή και τα χριστιανικά δόγματα της Δυτικής Ευρώπης, όπως και στον κοσμικό τρόπο ζωής.
Η συγγραφέας ξεχωρίζει και αναφέρεται σε πολλές λαμπρές προσωπικότητες της γαλλικού πολιτισμού: τον ζωγράφο Parety, τον διπλωμάτη de Vogüè, τους Βενεδικτίνους μοναχούς de Meester και Gaisser, τον διαπρεπή βυζαντινολόγο Diehl, τον Γαλλοελβετό αρχιτέκτονα Le Corbusier. Όλοι εντυπωσιάζονται και τους κατακτά η ήρεμη δύναμη και η υποβλητικότητα του εκεί μοναστικού βίου και τοπίου και εκεί διαπιστώνουν την διαχρονικότητα του Ελληνισμού.
Στον 20ό αιώνα οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, οι τοπικές συρράξεις και η συνεχής απειλή του πυρηνικού ολέθρου, καθιστούν επιτακτικότερη την αναζήτηση ενός νέου προτύπου ζωής και κυρίως ενός πνευματικού ιδανικού που θα αποκαταστήσει την έλλειψη ελπίδας και τον φόβο αφανισμού της ανθρωπότητας. Στην Ελλάδα η ανανεωτική μεταπολεμική πνευματική κίνηση οδηγεί σε μία νέου ανακάλυψη της παραμελημένης βυζαντινής κληρονομιάς.
Η συγγραφέας σκιαγραφεί το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό πνεύμα της εποχής με κατατοπιστικές, σύντομες εισαγωγές αναδεικνύοντας με επιστημονικό και επισταμένο τρόπο στην συνέχεια τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις των Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών που επισκέφθηκαν την περίοδο αυτή το Άγιο Όρος τοποθετώντας τα οδοιπορικά τους στο ιστορικό και πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής που διαδραματίστηκαν. Ταξιδιώτες και προσκυνητές όπως ο Ιταλός ζωγράφος, φωτογράφος και συγγραφέας Perilla, ο Γαλλοελβετός φωτογράφος, αλπινιστής, φωτογράφος και περιηγητής Boissonas με το φίλο του, συντηρητή, κριτικό τέχνης, Διευθυντή της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης και συγγραφέα, Baud-Bovy, τον ελληνιστή Tricot.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ξεχωρίζουν με τα ταξιδιωτικά τους έργα προσωπικότητες, όπως ο Lacarièrre, μεγάλος λάτρης της Ελλάδας, ο Coate, ο deMendieta, ο Biès, o Augièras. Τα τελευταία πενήντα με εξήντα χρόνια ουσιαστικό προσωρινό καταφύγιο στο Περιβόλι της Παναγιάς αναζητούν προβεβλημένες προσωπικότητες του ύψους των Diletto, Blot, frèreJean, Nicholas, Larchet, Meril, Farnaud, Vergely κ.ά. Οι σύγχρονοι προσκυνητές δεν μεταφέρουν μόνο θετικές εντυπώσεις, αλλά καυτηριάζουν και τα κακώς κείμενα προτείνοντας συχνά λύσεις και προτάσεις.
Το ταξίδι συνεχίζεται και στην ψηφιακή εποχή που διανύουμε, όπως στην περίπτωση του Γάλλου δημοσιογράφου και μυθιστοριογράφου, βραβευμένου από την Γαλλική Ακαδημία, Christophe-Onot-di-Biot που εμπνεύστηκε στις μέρες μας και πάλι από την παλιά του διαμονή στο Όρος και εξέδωσε μυθιστόρημα με τίτλο Trouverrefuge (Να βρεις καταφύγιο, Gallimard, 2022).
Με αφοσίωση και επιμέλεια η Ευαγγελία Δαμουλή μάς παραδίδει μία απόλυτα εμπεριστατωμένη, τεκμηριωμένη και ενδιαφέρουσα εργασία για τα ταξίδια Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών, όπου αναζητώντας ο καθένας το δικό του ιδανικό, ταξίδευσαν ως το Άγιο Όρος, όπου μαγεύτηκαν από τον πνευματικό και φυσικό του πλούτο. Η επιθυμία τους αυτή δεν φανερώνει μόνο την ανέκαθεν στενή σχέση των δύο πολιτισμών, αλλά και την πρόσληψη της Ορθοδοξίας από την Δύση και την υπερεθνική ακτινοβολία της κοινότητας του Αγίου Όρους που αποδεικνύεται αχρονική.
Οι περιλήψεις στην γαλλική και αγγλική γλώσσα και η πλούσια βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου φανερώνουν το εύρος και το βάθος της έρευνας και της μελέτης που πραγματοποίησε η συγγραφέας και καθίσταται πολύτιμος οδηγός για κάθε ενδιαφερόμενο.
Γραμμένη-Ελένη Πουρνή
φιλόλογος-αρχαιολόγος
MSc στην λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο
Η Ευαγγελία Δαμουλή με ενδελεχείς σπουδές στην γαλλική γλώσσα και τον πολιτισμό και ως Διδάκτωρ Συγκριτικής Γραμματολογίας, επιχειρεί μία ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα επισκόπηση των ελληνογαλλικών σχέσεων με κέντρο βάρους τον ιερό γεωγραφικό χώρο του Αγίου Όρους.
Εκκινώντας από μία διαφωτιστική εισαγωγή για την ταξιδιωτική λογοτεχνία και τα προσκυνηματικά ταξίδια, η συγγραφέας αναφέρεται με συντομία στην ιστορία του ανατολικού και δυτικού μοναχισμού, τις κοινές απαρχές και τις διαφορές τους, ειδικά μετά το Σχίσμα του 1054.
Η ιστορία των ταξιδιωτικών περιηγήσεων με την ακόλουθη, συχνά, έκδοση σε τόμο των αναμνήσεων και εντυπώσεων τoυ ταξιδευτή στην σύγχρονη εποχή εδραιώνεται ισχυρά με το λεγόμενο Grand Tour των απογόνων των αριστοκρατικών οικογενειών της Ευρώπης σε Ιταλία, Οθωμανική αυτοκρατορία (στην τότε κατεχόμενη Ελλάδα) και την Μέση Ανατολή.
Με το κίνημα του Διαφωτισμού και τον γενικότερα πνευματικά ανήσυχο 19ο αιώνα, πολλοί Γάλλοι και Γαλλόφωνοι περιηγητές επισκέπτονται την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους μένοντας εντυπωσιασμένοι από την πνευματικότητα και πίστη των μοναχών, την γαλήνια ζωή, την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και την εγγύτητα με το θείο, έννοιες που έχουν ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο στην θρησκευτική ζωή και τα χριστιανικά δόγματα της Δυτικής Ευρώπης, όπως και στον κοσμικό τρόπο ζωής.
Η συγγραφέας ξεχωρίζει και αναφέρεται σε πολλές λαμπρές προσωπικότητες της γαλλικού πολιτισμού: τον ζωγράφο Parety, τον διπλωμάτη de Vogüè, τους Βενεδικτίνους μοναχούς de Meester και Gaisser, τον διαπρεπή βυζαντινολόγο Diehl, τον Γαλλοελβετό αρχιτέκτονα Le Corbusier. Όλοι εντυπωσιάζονται και τους κατακτά η ήρεμη δύναμη και η υποβλητικότητα του εκεί μοναστικού βίου και τοπίου και εκεί διαπιστώνουν την διαχρονικότητα του Ελληνισμού.
Στον 20ό αιώνα οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, οι τοπικές συρράξεις και η συνεχής απειλή του πυρηνικού ολέθρου, καθιστούν επιτακτικότερη την αναζήτηση ενός νέου προτύπου ζωής και κυρίως ενός πνευματικού ιδανικού που θα αποκαταστήσει την έλλειψη ελπίδας και τον φόβο αφανισμού της ανθρωπότητας. Στην Ελλάδα η ανανεωτική μεταπολεμική πνευματική κίνηση οδηγεί σε μία νέου ανακάλυψη της παραμελημένης βυζαντινής κληρονομιάς.
Η συγγραφέας σκιαγραφεί το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό πνεύμα της εποχής με κατατοπιστικές, σύντομες εισαγωγές αναδεικνύοντας με επιστημονικό και επισταμένο τρόπο στην συνέχεια τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις των Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών που επισκέφθηκαν την περίοδο αυτή το Άγιο Όρος τοποθετώντας τα οδοιπορικά τους στο ιστορικό και πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής που διαδραματίστηκαν. Ταξιδιώτες και προσκυνητές όπως ο Ιταλός ζωγράφος, φωτογράφος και συγγραφέας Perilla, ο Γαλλοελβετός φωτογράφος, αλπινιστής, φωτογράφος και περιηγητής Boissonas με το φίλο του, συντηρητή, κριτικό τέχνης, Διευθυντή της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης και συγγραφέα, Baud-Bovy, τον ελληνιστή Tricot.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ξεχωρίζουν με τα ταξιδιωτικά τους έργα προσωπικότητες, όπως ο Lacarièrre, μεγάλος λάτρης της Ελλάδας, ο Coate, ο deMendieta, ο Biès, o Augièras. Τα τελευταία πενήντα με εξήντα χρόνια ουσιαστικό προσωρινό καταφύγιο στο Περιβόλι της Παναγιάς αναζητούν προβεβλημένες προσωπικότητες του ύψους των Diletto, Blot, frèreJean, Nicholas, Larchet, Meril, Farnaud, Vergely κ.ά. Οι σύγχρονοι προσκυνητές δεν μεταφέρουν μόνο θετικές εντυπώσεις, αλλά καυτηριάζουν και τα κακώς κείμενα προτείνοντας συχνά λύσεις και προτάσεις.
Το ταξίδι συνεχίζεται και στην ψηφιακή εποχή που διανύουμε, όπως στην περίπτωση του Γάλλου δημοσιογράφου και μυθιστοριογράφου, βραβευμένου από την Γαλλική Ακαδημία, Christophe-Onot-di-Biot που εμπνεύστηκε στις μέρες μας και πάλι από την παλιά του διαμονή στο Όρος και εξέδωσε μυθιστόρημα με τίτλο Trouverrefuge (Να βρεις καταφύγιο, Gallimard, 2022).
Με αφοσίωση και επιμέλεια η Ευαγγελία Δαμουλή μάς παραδίδει μία απόλυτα εμπεριστατωμένη, τεκμηριωμένη και ενδιαφέρουσα εργασία για τα ταξίδια Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών, όπου αναζητώντας ο καθένας το δικό του ιδανικό, ταξίδευσαν ως το Άγιο Όρος, όπου μαγεύτηκαν από τον πνευματικό και φυσικό του πλούτο. Η επιθυμία τους αυτή δεν φανερώνει μόνο την ανέκαθεν στενή σχέση των δύο πολιτισμών, αλλά και την πρόσληψη της Ορθοδοξίας από την Δύση και την υπερεθνική ακτινοβολία της κοινότητας του Αγίου Όρους που αποδεικνύεται αχρονική.
Οι περιλήψεις στην γαλλική και αγγλική γλώσσα και η πλούσια βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου φανερώνουν το εύρος και το βάθος της έρευνας και της μελέτης που πραγματοποίησε η συγγραφέας και καθίσταται πολύτιμος οδηγός για κάθε ενδιαφερόμενο.
Γραμμένη-Ελένη Πουρνή
φιλόλογος-αρχαιολόγος
MSc στην λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο
ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΩΝΑΚΗ
Εργάζεται στις Εκδόσεις Ενημέρωση από το 1990 σε θέσεις υψηλής ευθύνης. Ειδικεύεται στις δημόσιες σχέσεις, το ελεύθερο και το καλλιτεχνικό ρεπορτάζ.
