Βιωματικές αφηγήσεις εποχής, μια συζήτηση με τη συγγραφέα Ελένη Στρατούλη

#ΕΡΩΤΗΣΗ Το πρώτο σας βιβλίο «Σπέρνω παραμύθια φυτρώνουν ιστορίες» σε ποιο λογοτεχνικό είδος ανήκει; Αντλείτε το υλικό σας από την πρωτογένεια της προφορικότητας του παραμυθιού και το εντάσσετε στην χρονικότητα της Ιστορίας, «τραυματίζοντάς» το από την ανθρώπινη εμπειρία; Πώς θα θέλατε να το διαβάσουμε; Ως νοσταλγική ανάκληση της παλαιάς Ελλάδας και ως προβολή του παλαιού κόσμου στις νέες εποχές με σκοπό επαναγονιμοποίησης της ελληνικής ταυτότητας;

#ΑΠΑΝΤΗΣΗ Το βιβλίο μου χαρακτηρίστηκε ως «βιωματικές αφηγήσεις εποχής». Θεωρώ ότι αποτελεί μείγμα διαφόρων λογοτεχνικών ειδών, καθώς περιλαμβάνει αφήγημα ή διήγημα, ποίηση, παραδοσιακό τραγούδι, λαϊκό παραμύθι, λαογραφία, αυτοβιογραφία, δοκίμιο. Με όχημα τα παραμύθια και τραγούδια και φορτωμένο με τα βιώματα και συναισθήματα των «πρωταγωνιστών» του στις ιστορικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής τους, συνδέει το παρελθόν με το παρόν διατρέχοντας τρεις γενεές, όπου κατέχει περίοπτη θέση η γυναίκα σαν γιαγιά, μάνα, κόρη και σαν αγρότισσα, εργάτρια, νοικοκυρά, μαθήτρια. 

Με αυτά του τα χαρακτηριστικά, θα ήθελα το βιβλίο μου να υποκινήσει τη συγκίνηση και νοσταλγία των αναγνωστών για τις περασμένες - όχι και τόσο μακρινές - δύσκολες εποχές και καταστάσεις που βιώσαμε ως λαός, ίσως και οι ίδιοι, στην πατρίδα μας και ειδικότερα στον τόπο αναφοράς του βιβλίου ή στο δικό τους τόπο, να τους υπενθυμίσει την παιδικότητά τους και να τους κάνει να ανασύρουν τα δικά τους βιώματα και αναμνήσεις, με τα αντίστοιχα δυσάρεστα ή ευχάριστα συναισθήματα. Επίσης, θα ήθελα να παρακινήσει τους αναγνώστες να αναζητήσουν τις «ρίζες» τους, να πιάσουν το νήμα της συνέχειας και να εκτιμήσουν αγαθά και δικαιώματα που έχουν και δεν ήταν πάντα αυτονόητα. Και εν τέλει, να τους ωθήσει να προβληματιστούν και να λάβουν θέση για ζητήματα που εξακολουθούν να απασχολούν τον άνθρωπο και τις σύγχρονες κοινωνίες (οι «δράκοι» της εποχής μας, η σχέση νύφης-πεθεράς, ο πόλεμος κι η προσφυγιά, ο διαχρονικός ρόλος της γυναίκας, της μητέρας και της οικογένειας, η αξία της λαϊκής παράδοσης, η δύναμη και το ανεκπλήρωτο του έρωτα, η σωματική βία στην εκπαίδευση και ως μέσο εκφοβισμού και «σωφρονισμού» της νεολαίας, τα γηρατειά και η πρόνοια για την τρίτη ηλικία, η εξόντωση των ζώων κ.λπ). 

Μέχρι στιγμής τα σχόλια είναι θετικά, προς αυτή την κατεύθυνση.
 

#ΕΡΩΤΗΣΗ Αν σας ζητούσαμε να αυτοβιογραφηθείτε, σε ποιό βαθμό θα επιστρέφατε στα σήματα που αποστέλλει ο γενέθλιος τόπος; Αυτά εξακολουθούν να φωτίζουν την ζωή σας και σήμερα που βρίσκεστε εγγύτερα στην γνώση  της πραγματικότητας ή τα αφήνετε να λειτουργούν ανεπεξέργαστα ως σημεία ενός φαντασιακού παραδείσιου αισθήματος;

#ΑΠΑΝΤΗΣΗ Αδιαμφισβήτητα η παιδική και εφηβική ηλικία και το πρόσωπο κλειδί αυτής της ηλικίας, που συνήθως είναι η μάνα, επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό, ακόμα και καθορίζουν τη ζωή των ενήλικων, οι οποίοι προσπαθούν, λιγότερο ή περισσότερο, με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία, «να βγουν από τα παιδικά τους παπουτσάκια», να αναλάβουν την ατομική τους ευθύνη και να απελευθερωθούν διαμορφώνοντας την ενήλικη προσωπικότητά τους, πράγμα καθόλου εύκολο και συχνά σκληρό και οδυνηρό! Κι επειδή ο «γενέθλιος τόπος», με ό,τι αυτός συνεπάγεται και συνοδεύεται, είναι το κοινωνικό περιβάλλον που μας συνδέει άμεσα με τα παιδικά και νεανικά μας χρόνια, «τα σήματά του» άλλοτε ρίχνουν φως κι άλλοτε σκοτάδι και στη δική μου σημερινή πραγματικότητα προκαλώντας μου ανάλογα συναισθήματα. Δεν λειτουργούν «ανεπεξέργαστα ως σημεία ενός φαντασιακού παραδείσιου αισθήματος» αλλά ως επεξεργασμένα δεδομένα, που επηρεάζουν την πραγματικότητα και την προσωπικότητά μου, θετικά ή αρνητικά, σε βαθμό που προσπαθώ να ελέγχω. Ωστόσο, η νοσταλγία για τον «γενέθλιο τόπο» μου, είναι για μένα ένα πολύ δυνατό και γλυκό συναίσθημα, που το εκδηλώνω με τα γραπτά μου, όμως το βιώνω απομυθοποιημένο και  προτιμώ για τον εαυτό μου «αλλαγή» και όχι «επιστροφή». 


 

#ΕΡΩΤΗΣΗ Σας κέρδισε η νομική επιστήμη και την ασκείτε ως δικηγόρος. Το επάγγελμά σας βρισκόταν μακριά από τα λογοτεχνικά σας διαβάσματα, αφού λειτούργησε ως μέσον επιβίωσης Ωστόσο πώς συνέτεινε στην λογοτεχνική σας αυτοδιαμόρφωση βρίσκοντας σ' αυτό πηγές έμπνευσης και πότε  απομακρυνόσασταν από αυτό προς αναζήτηση ενός διασκελισμού από το πραγματικό στο φανταστικό;

#ΑΠΑΝΤΗΣΗ Δε θα έλεγα ότι με «κέρδισε» πραγματικά η νομική επιστήμη, αφού δεν ήταν μια επιθυμία μου ή μια συνειδητοποιημένη επιλογή, αλλά επιλογή με βάση τις μαθητικές επιδόσεις μου και κυρίως για καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση και τελικά για επιβίωση. Προσπάθησα να την υπηρετήσω με όσο πιο μεγάλη επιμέλεια, αφοσίωση κι ευσυνειδησία μπορούσα επικεντρώνοντας στον άνθρωπο, όμως, στο πίσω μέρος του μυαλού μου ήταν πάντα το αρχικό μου όνειρο, η φιλολογία και ειδικότερα η λογοτεχνία, η ιστορία, η γλωσσολογία και η λαογραφία. Η άσκηση της δικηγορίας με απομάκρυνε από το όνειρό μου αυτό, μου έδινε όμως την ευκαιρία και δυνατότητα - μου επέβαλε θα έλεγα - να διαβάζω, να σκέφτομαι, να προβληματίζομαι και να γράφω διαρκώς, για τις ανάγκες της βέβαια. Πάντα όμως ξέκλεβα έστω κι ελάχιστο χρόνο για «λογοτεχνικά διαβάσματα». Παράλληλα, σε στιγμές έντονης συναισθηματικής φόρτισης και σε μια προσπάθεια εκτόνωσης και προσωρινής διαφυγής από την ένταση, το άγχος, τις υποχρεώσεις και τα προβλήματα της δουλειάς μου και του βίου μου, έγραφα πρόχειρα ποιήματα και κείμενα, με αμφίβολη κατά τη γνώμη μου λογοτεχνική αξία. Αλλά διαπίστωσα ότι σταδιακά αυτή η «ιδιωτική» γραφή μου έχασε την αθωότητα και το λυρισμό της και προσαρμόστηκε στη ψυχρή και χωρίς φιοριτούρες γλώσσα και στη σκληρή χωρίς συναισθηματισμούς απόδοση της πραγματικότητας στα νομικά έγγραφα, αλλά και στην πραγματικότητα της δικής μου ζωής, όπου ανώμαλα προσγειώθηκα! 

Τώρα, μετά και τη συνταξιοδότησή μου, αναζητώ τα θέλω μου και τη λογοτεχνική μου ταυτότητα. Θα μπορούσε και το επάγγελμά μου, με τις αμέτρητες ανθρώπινες ιστορίες του και τον τρόπο που τις διαχειριζόμουν ή με επηρέαζαν, να αποτελέσει εκ των υστέρων άμεση πηγή έμπνευσης. Αλλά πια, ο χρόνος - ίσως και λόγω αποστασιοποίησής μου - τα στοιχεία αυτά τα έχει σβήσει από τη μνήμη μου ή τα έχει απογυμνώσει από την ένταση και το συγκινησιακό τους φορτίο, ή τα έχει ενσωματώσει στη φαντασία μου. Έτσι, μόνον κάποια σπαράγματα και ίχνη τους, μαζί με εμπειρίες και πτυχές της προσωπικής μου ζωής ή οικείων προσώπων, αποτελούν προς το παρόν την κινητήρια δύναμη της έντεχνης έκφρασης του λόγου μου, που κάνει δημόσια τα πρώτα της μικρά βήματα, ελαφραίνοντάς με από άχθη και απωθημένα χρόνων και από το περίσσευμα των συναισθημάτων μου. 

#ΕΡΩΤΗΣΗ Υποθέτουμε ότι θα περιμένουμε κι ένα δεύτερο βιβλίο σας; Δεν έχουμε αμφιβολία ότι η συγγραφή εξακολουθεί να σας μην σας αφήνει σε ησυχία. Σ' αυτή την περίπτωση, μπορείτε να περιγράψετε την θεματική του και να αναφερθείτε στους υφολογικούς του προβληματισμούς;;

#ΑΠΑΝΤΗΣΗ Πράγματι, ετοιμάζω το δεύτερο βιβλίο μου, αλλά για το θέμα και το ύφος του θα μιλήσει καλύτερα το ίδιο, όταν εκδοθεί.