Η Ιστορική Σημασία της Πολιορκίας της Κέρκυρας

Η Ευρώπη ως Ευρώπη του Διαφωτισμού προσδιοριζόταν πάντα αρνητικά σε σχέση με την Τουρκία (Οθωμανική αυτοκρατορία). Η Ευρώπη δεν έπρεπε ποτέ να γίνει Τουρκία ή Περσία ή, γενικώς, ασιατική δεσποτεία. (Στην λαϊκή αφήγηση, Τουρκία και Περσία ήταν το ίδιο). Αυτά λέγονταν και γράφονταν από τις αρχές του 18ου αιώνα. (Μοντεσκιέ, Βολταίρος κ.α. τα έλεγαν βέβαια για να τα ακούει και ο δικός τους Λουδοβίκος.) Τον 19ο αιώνα, η Τουρκία θα είναι ο «μέγας ασθενής» περί τον οποίο θα εκδηλωθεί το περίφημο Ανατολικό Ζήτημα. Πηγαίνοντας πίσω, στα χρόνια του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (16ος αι.), θα συναντήσουμε μια πανίσχυρη αυτοκρατορία, διαρκώς επεκτεινόμενη. Ο και «Ρωμαίος αυτοκράτωρ» Τούρκος σουλτάνος δεν θεωρούσε τους Ευρωπαίους ηγεμόνες ως ισότιμούς του. Η αυτοκρατορία του ήταν οικουμενική, αιώνια και βεβαίως ισλαμική (με σχετική ανοχή στις βιβλικές θρησκείες, τις οποίες θα απομυζούσε φορολογικώς). Ο ίδιος ήταν χαλίφης. (Κάτι που θα αμφισβητούσε η «αιρετική» σιιτική Περσία.)

Η Βιέννη ήταν πάντα στα σχέδια της Τουρκίας. 1529, 1683 οι δύο αποτυχημένες πολιορκίες της Βιέννης, πρωτεύουσας της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (που δεν ήταν ούτε αγία ούτε Ρωμαϊκή ούτε αυτοκρατορία, όπως  έλεγε ο Βολταίρος). Η τρίτη απόπειρα να φθάσει η Τουρκία στην Βιέννη ήταν αυτή που προσέκρουσε στο Πετροβαραντίν (του σημερινού Νόβισαντ) και στην Κέρκυρα, στις 5 και στις 11 Αυγούστου του 1716 αντιστοίχως. Το γεγονός ότι η νίκη τής αυστριακής στρατιάς (ευρωπαϊκής στην πραγματικότητα), υπό τον Ευγένιο της Σαβοΐας, επί της υπερδιπλάσιας οθωμανικής, στο Πετροβαραντίν, καθώς και η επιτυχής υπό τον Σουλεμβούργο (εκλεκτό Ευγένιου) άμυνα Κερκυραίων και λοιπών Ευρωπαίων έναντι της οθωμανικής πολιορκίας, στην Κέρκυρα, αποδίδονται σε θαύματα της Παναγίας του Χιονιού και του Αγίου Σπυρίδωνος δεν μειώνει την ιστορική σημασία των δύο γεγονότων. Ένα χρόνο μετά, Αύγ.1717, ο στρατός του Ευγένιου θα κατελάμβανε και το Βελιγράδι. Οι ισορροπίες διεθνούς ισχύος είχαν πλέον αλλάξει ριζικά και αυτό θα αποτυπωνόταν στην Συνθήκη του Πασάροβιτς, τον Ιούλιο του 1718. Οι Οθωμανοί εγκατέλειπαν οριστικά την Ευρώπη (πλην Βαλκανίων). Οι Ευρωπαίοι είχαν αποδείξει ότι προηγούντο τεχνολογικά και στρατιωτικά.

Στην εσωτερική πολιτική της Οθωμανικής αυτοκρατορίας υπήρχαν, ιδίως μετά τα μέσα του 16ου αι., μερικές ιδιοτυπίες ως προς την διάρθρωση των εξουσιών. Ο σουλτάνος ήταν ο απόλυτος άρχων, μη περιοριζόμενος από καμία άλλη κοσμική εξουσία. Αυτό είναι εν μέρει αληθές, εν μέρει μη αληθές. Η αυλική παραεξουσία έβαζε πολλές φορές την βασιλομήτορα και άλλους εκλεκτούς (ευνούχους) και εκλεκτές του χαρεμιού σε θέση υπέρτερης ισχύος. Τα στρατιωτικά σώματα (κυρίως οι Γενίτσαροι) επίσης λειτουργούσαν ενίοτε αυτόνομα και στασιαστικά. Οι μεγάλοι βεζίρηδες συχνά αποδεικνύονταν ισχυροί (μέχρι που πολλοί εξ αυτών γίνονταν εξιλαστήρια θύματα μετά από αποτυχίες). Οι μηχανορραφίες, ίδιον των βασιλικών παλατιών απανταχού της γης, εδώ ήταν κύριο άθλημα. Οι σουλτάνοι, ιδίως της παρακμιακής περιόδου, αποκομμένοι εντελώς από την κοινωνία, μεγαλωμένοι μέσα σε ένα κόσμο τρυφηλότητας και ηδονών, ήταν δύσκολο να μάθουν ξαφνικά πώς ασκείται η διοίκηση ενός κράτους στρατιωτικού, πολυεθνικού, πολύπλοκου, με δουλείες διαφόρων βαθμών για κάθε υπήκοο και υποτελή τους.

Η αλλαγή στο εσωτερικό του Οθωμανικού κράτους, μετά το 1718 και το Πασάροβιτς, υποδηλώνεται στον διορισμό του Ντάμαντ Ιμπραήμ Πασά στην θέση του μεγάλου βεζίρη. Εκπρόσωπος του «κόμματος της ειρήνης» ο Ιμπραήμ, απέναντι στο «κόμμα του πολέμου», εισήγαγε την Τουρκία στην «εποχή της τουλίπας». (Έτσι ονομάζουν την περίοδο αυτή οι Τούρκοι ιστοριογράφοι.) Προκρίνοντας διαπραγματεύσεις και διπλωματία, αντί του πολέμου, τοποθέτησε μια δική του προσωπική αυλή σε θέσεις-κλειδιά της διοίκησης και του βασιλικού χαρεμιού. Στα αρχιτεκτονικά πρότυπα του Φονταινεμπλώ της Γαλλίας, κατασκεύασε ένα καινούριο ανάκτορο (το Παλάτι της Χαράς), για να στρέψει τον σουλτάνο αποκλειστικά στις χαρές του χαρεμιού και να μείνει αυτός απερίσπαστος στην πολιτική των μεταρρυθμίσεων. Το παλάτι αυτό θα γινόταν το κέντρο των καθημερινών διασκεδάσεων των ισχυρών του οθωμανικού κράτους αλλά και των ξένων διπλωματικών αντιπροσωπειών. Κατά το παράδειγμα αυτό, στις ακτές του Βοσπόρου θα κτίζονταν παλάτια της ελίτ της οθωμανικής πρωτεύουσας. Ο ίδιος ο Ιμπραήμ έκτισε ένα παλάτι στην άλλη πλευρά των Στενών και τον κήπο του τον γέμισε με τουλίπες. Μιμητικά, η Κωνσταντινούπολη γέμισε με κήπους με τουλίπες. Γέμισε επίσης με καφενεία και ταβέρνες και άλλους τόπους διασκεδάσεων. Η Ευρώπη ησύχαζε.

ΥΓ.1:Το τέλος του Ιμπραήμ ήταν η εκτέλεσή του, το 1730, και η παράδοση της σωρού του στον όχλο της πόλης. Οι μεταρρυθμίσεις του στον στρατό, με την εισαγωγή ευρωπαϊκών μεθόδων οργάνωσης, είχε προκαλέσει την αντίδραση των παλαιών στρατιωτικών σωμάτων. Δίπλα και ο σεϊχουλισλάμης και το σκανδαλισμένο ιερατείο.

ΥΓ.2: Καινοτομία του Ιμπραήμ ως μεγάλου βεζίρη το πρώτο οθωμανικό τυπογραφείο, το 1727.  Το ιερατείο είχε προηγουμένως την διαβεβαίωση ότι το τυπογραφείο δεν θα ασχολείτο με θρησκευτικά ζητήματα.