1716, Ο Δίδυμος Ιστορικός Συμβολισμός (in greek & in english)

Γάλλος ο Ευγένιος, δοξάσθηκε ως στρατηγός του Αυστριακού και Αψβουργικού στρατού (πολεμώντας ακόμη και εναντίον της Γαλλίας). Αρχηγός τώρα ενός πολυεθνικού Χριστιανικού στρατεύματος 75.000 στρατιωτών είχε απέναντί του, στο Πετροβαραντίν, ένα διπλάσιο Οθωμανικό στράτευμα, πολύ πιο συνεκτικό. Η συντριπτική νίκη του Ευρωπαϊκού στρατού επί του Οθωμανικού (και Μουσουλμανικού) στο Πετροβαραντίν είναι της ίδιας συμβολικής αξίας της μάχης του Πουατιέ (όπου το 732 ανακόπηκε η Αραβική, Μουσουλμανική επέκταση προς την Ευρώπη). 

Η ήττα των Οθωμανών θα συμπληρωνόταν λίγες ημέρες μετά, στην Κέρκυρα. Η πολιορκία του νησιού, εκ μέρους του Οθωμανικού στόλου και 30.000 Οθωμανών στρατιωτών, θα λυόταν υπό την πίεση της ηρωικής αντίστασης Κερκυραίων και Ευρωπαίων που συστρατεύθηκαν υπό τον γενναίο και ικανό στρατηγό Σουλεμβούργο (ορισθέντα από τον Δόγη της Βενετίας τη υποδείξει του Ευγενίου) και βεβαίως με την ευλογία του Αγίου-Προστάτη του νησιού (στον οποίο αποδόθηκε η καταλυτική για την τελική έκβαση καταιγίδα των ημερών). Θα ακολουθούσε η επιτυχής πολιορκία του φρουρίου του Βελιγραδίου εκ μέρους του προελαύνοντος στρατού του Ευγενίου. 

Η συνθήκη του Πασσάροβιτς, το 1718, θα επισφράγιζε την πολεμική αυτή περίοδο, αναδεικνύοντας ως νικήτρια την Αυστριακή αυτοκρατορία έναντι της Οθωμανικής, αλλά επίσης ως νικήτρια την Οθωμανική έναντι της Βενετικής. Ηττημένη η Βενετία, που, αν και κράτησε την Κέρκυρα, απώλεσε την Πελοπόννησο. Ηττημένη η Τουρκία, που αν και κέρδισε την Πελοπόννησο, έχασε οριστικά την εγγύτητα προς την δυτική Ευρώπη μέσω Ουγγαρίας. Η Τουρκία δεν θα απειλήσει ξανά την Ευρώπη. (Η δε Βενετία θα μπει σε τροχιά παρακμής - μέχρι την τελική της πτώση, το 1797.)

Αν σκεφθούμε ότι η Οθωμανική δεσποτεία αποτελεί εκείνο τον καιρό τον μεγάλο ιδεολογικό αντίπαλο των πεφωτισμένων του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού (π.χ. ο Μοντεσκιέ, στο Πνεύμα των Νόμων, ορίζει ρητώς την «Τουρκία» ως αντιπαράδειγμα, δηλαδή ως αυτό που δεν πρέπει ποτέ να γίνει η Ευρώπη), καταλαβαίνουμε τον πολιτικό συμβολισμό της ήττας των Οθωμανών σε Κέρκυρα και Πετροβαραντίν. Η δεσποτεία είναι αυτή που ηττήθηκε και ο 18ος αιώνας θα ήταν για την λυτρωθείσα Ευρώπη ο «αιώνας του Διαφωτισμού». Η ιστορία θα είχε πάρει άλλη τροπή, αν το αποτέλεσμα των δύο δίδυμων αυτών μαχών ήταν διαφορετικό. 

Στο μέτωπο και στα μετόπισθεν, οι εμπόλεμοι είχαν πλήρη συνείδηση του υψηλού πολιτικο-θρησκευτικού διακυβεύματος (αν και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι στρατιώτες, κατά τα ήθη της εποχής, ήσαν μισθοφόροι!). Μπορεί ο Μοντεσκιέ και οι λοιποί philosophes στο μακρινό Παρίσι να σκέφτονταν κοσμικά, όμως όλοι όσοι άκουσαν το βόλι πάνω από το κεφάλι τους (μισθοφόροι ή μη) επικαλέσθηκαν αμέσως την θεία παρέμβαση. Και γνώριζαν όλοι ποια πίστη με ποια πολεμούσαν.

 

Υστ. 1. Είναι βέβαιον ότι ο Μοντεσκιέ ασκούσε κριτική στον δεσποτικό «Τούρκο» για να ακούει ο Λουδοβίκος. Όπως είναι βέβαιον ότι συγκρινόμενες τότε οι κοινωνίες έδειχναν ότι σε πολλά πράγματα (π.χ. καθαριότητα!) οι Οθωμανοί υπερείχαν. Όμως, ήδη διαφαινόταν πού βρισκόταν η στασιμότητα και πού η πρόοδος. 

Υστ. 2. Οι Έλληνες της Πελοποννήσου τάχθηκαν μαχητικώς υπέρ των Τούρκων και κατά των αυταρχικών και αυθαιρέτων Βενετών. Η αφήγηση στην ιστορία δεν μπορεί ποτέ να είναι απλοϊκά σχηματική. 

Υστ. 3. Η Παναγία των Χιονιών (το προσωνύμιο εκ του χιονιού που έπεσε στο πεδίο της μάχης, Αύγουστο μήνα!) τιμάται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες στην ομώνυμη εκκλησία που χτίσθηκε στον τόπο της μάχης. Πρόκειται για την μόνη εκκλησία στην Ευρώπη (με βωμό ορθόδοξο και βωμό καθολικό) που τιμάται από Ορθοδόξους και Καθολικούς.  

Υστ. 4. Ήδη από το 1453, ο σουλτάνος, φέροντας πλέον και τον τίτλο του Αυτοκράτορα της Ρώμης, διεκδικούσε ως δική του κληρονομιά την πάλαι ποτέ Ρωμαϊκή οικουμενικότητα. Δύο φορές (1529 και 1683) σταμάτησε έξω από την Βιέννη, έδρα του Γερμανού Ρωμαίου αυτοκράτορα. Η τρίτη ήταν αυτή του 1716. Περίπου 500 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βιέννης. (Όσα και η Βενετία νοτιοδυτικά της Βιέννης.) (Προφανώς, πέραν των τίτλων, τον σουλτάνο, το 1716, ενδιέφερε πιο άμεσα η ανάκτηση της πλούσιας σε γη και φοροδοτική ικανότητα Ουγγαρίας, την οποίαν είχε απολέσει με την συνθήκη του Κάρλοβιτς, το 1699.)

At that time, Eugene of Savoy was already the glorified army commander of Europe. In August 1716, and with the benediction of Virgin Mary of Snows, he would be the one who would give the vital blow to the Ottoman army in Petrovaradin of Hungary (today’s suburb of Novi Sad in northern today’s Serbia).
Though he was a French, Eugene was glorified as general of the Austrian and Habsburgs’ army (fighting even against France). Now, in Petrovaradin, as the head of a multinational Christian army of 75,000 soldiers, he was facing a much more cohesive Ottoman army of 150,000 soldiers. The overwhelming victory of the European army over the Ottoman (and Muslim) army in Petrovaradin is of the same symbolic value as the battle of Poitiers (where in 732 the Arabic, Muslim expansion to Europe had been stopped).
Ottomans’ defeat would be supplemented, few days afterwards, in Corfu. The siege of island, by an Ottoman fleet and 30.000 Ottoman soldiers, was at last unclasped under the pressure of the heroic resistance of Corfiots and Europeans who fought under the brave and competent general Schulenburg (appointed by the Doge of Venice on Eugene’s suggestion) and of course with the benediction of Saint-protector of the island (to whom the catalytic storm of the days was attributed). The successful siege of Belgrade’s fortress by the advancing Eugene’s army would follow.
The treaty of Passarowitz, in 1718, would seal this war period, proclaiming as winner the Austrian empire against Ottoman, but also proclaiming as winner the Ottoman against Venetian. Venice, being defeated even if she had kept Corfu, lost Peloponnese. Turkey, being defeated even if she had gained Peloponnese, lost finally the proximity to west Europe via Hungary. Turkey will not any more threaten Europe. (Venice will follow the orbit of decline – up to her final fall, in 1797.)
If we think that at that time Ottoman despotism constitutes the great ideological opponent of the “enlightened” of European Enlightenment (eg Montesquieu, in Spirit of Laws, fixes explicitly “Turkey” as the anti-model, that is to say, as what Europe should never become), we can understand the political symbolism of Ottoman’s defeat in Corfu and Petrovaradin. The despotism is what was defeated and, for redeemed Europe, 18th century would be called “age of Enlightenment”. History would have taken another turn, if the result of these two twin battles had been different.
In the front line as in the rear, belligerents were completely aware of the high political-religious risk (even if most European soldiers, according to the practice of age, were mercenaries!). Montesquieu and the rest philosophes at distant Paris could think secularly, however all those who heard the bullet above their head (either mercenaries or not) invoked immediately divine intervention. And all these men knew what faith with what were at war.
 
Note 1. It is certain that Montesquieu practiced criticism to despotic “Turk” in order to be heard by Louis. Likewise it is certain that a comparison of societies showed that in a lot of things (eg cleanness!) the Ottomans excelled. However, it was already clear where the stagnation and where the progress stood.
Note 2. Greeks of Peloponnese came out themselves militantly in favor of Turks against the authoritarian Venetians. Narration of history can never be simplistically schematic.
Note 3. Virgin Mary of Snows (name from the snow that fell in the field of battle, in August month!) is honored yearly on these days of August in the namesake church that is found in the place of the battle. It is the only church in Europe (with an Orthodox altar and a catholic one) that is honored by both, Orthodox and Catholics. 
Note 4. Already since 1453, Sultan, having henceforth the title of Emperor of Rome, claimed as his own legacy the old Roman universality. Two times (1529 and 1683), he stopped outside Vienna, seat of German Roman emperor. The third was in 1716. Roughly 500 kilometers south-east of Vienna. (Same distance as Venice, south-west of Vienna.) (Obviously, beyond titles, Sultan, in 1716, was interested more immediately for the recuperation of rich - in ground and ability to pay taxes - Hungary, which had been lost for Turkey after the treaty of Karlowitz, in 1699.)